Νάουσα: Το μνημείο των ηρωίδων και η Αράπιτσα

Η ιστορία της Nάουσας των Νεότερων Χρόνων αρχίζει κατά τα φαινόμενα στα τέλη του 14ου αιώνα, όταν χριστιανοί της περιοχής του Bερμίου συγκεντρώθηκαν στην έρημη τότε θέση και ίδρυσαν ένα νέο συνοικισμό, ο οποίος χάρη στα προνόμια που του παραχώρησε ο τούρκος κατακτητής της Μακεδονίας, Γαζή Eβρενός, εξελίχθηκε σε σημαντικό οικονομικό (βιοτεχνίες οπλοποιίας, υφαντουργίας, βαφικής και λεπτουργίας, εξαγωγή κρασιών) και πολιτιστικό κέντρο της Κεντρικής Μακεδονίας.

Ο πλούτος της Nάουσας κίνησε το ενδιαφέρον του Aλή πασά, που θέλησε να την προσαρτήσει στις κτήσεις του. Οι κάτοικοι, που φοβήθηκαν ότι θα χάσουν τα προνόμια και την αυτονομία τους, προέβαλαν αντίσταση. Οι συγκρούσεις που άρχισαν το 1795 έληξαν με την υποταγή της πόλης, το 1804.

Το Φεβρουάριο του 1822 υψώθηκε στην πόλη η σημαία της επανάστασης και η Nάουσα αποτέλεσε εστία εξέγερσης, που καταπνίγηκε τον Aπρίλιο της ίδιας χρονιάς, με δυσμενέστατες επιπτώσεις (ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης, σφαγές και ανδραποδισμός των κατοίκων, άρση των προνομίων). Το ολοκαύτωμα της Νάουσας και η σθεναρή αντίσταση που προέβαλαν οι κάτοικοί της είχαν ως αποτέλεσμα το χαρακτηρισμό της ως «ηρωικής πόλης», κατόπιν βασιλικού διατάγματος που εκδόθηκε το 1955.

Τα διαδραματισθέντα στη θέση «Στουμπάνοι», στις 22 Απριλίου 1822, συνιστούν αναμφίβολα την κορυφαία πράξη ηρωισμού των Ναουσαίων. Εκείνη την ημέρα οι γυναίκες της μαρτυρικής πόλης προτίμησαν να ριχτούν μαζί με τα παιδιά τους στα ορμητικά νερά της Αράπιτσας, του ποταμού που διαρρέει την πόλη της Νάουσας, προκειμένου να μη σκλαβωθούν.

Στο χώρο της θυσίας ανεγέρθηκε το 1973 το χάλκινο μνημείο των ηρωίδων της Νάουσας, που φιλοτέχνησε η γλύπτρια Κατερίνα Χαλεπά – Κατσάτου: μια Ναουσαία κρατά στην αγκαλιά της τα δύο παιδιά της.

Σε μικρή απόσταση από το μνημείο των ηρωίδων της Νάουσας είναι τοποθετημένη μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα με την εξής επιγραφή: «Διαβάτη, στάσου με ευλάβεια στη μνήμη των νεκρών. Μέσα στο βάραθρο που ξανοίγεται μπροστά σου, βρήκαν ένδοξο και ηρωικό θάνατο οι γυναίκες και τα παιδιά της Νάουσας, για την ελευθερία και την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους, στις 22 Απριλίου 1822».

Η Αράπιτσα, ένα από τα ελάχιστα ποτάμια της χώρας μας με όνομα θηλυκού γένους, πηγάζει από το άλσος του Αγίου Νικολάου, στους πρόποδες του Βερμίου, και διασχίζει την πόλη της Νάουσας, πριν κατηφορίσει στον κάμπο της Ημαθίας.

Η Αράπιτσα (μαυριδερή και αγριωπή) οφείλει την ονομασία της αφενός στη σκοτεινή απόχρωση των νερών της και αφετέρου στο δέος που προκαλούν οι εντυπωσιακοί καταρράκτες της και η απότομη κοίτη της.

Αστείρευτη πηγή υδροδότησης της Νάουσας, συνυφασμένη με την ιστορία και την αλλοτινή βιομηχανική δραστηριότητα της πόλης, ενδεχομένως και με την ονομασία της (Νάουσα από το ρήμα νάω, δηλαδή ρέω), η Αράπιτσα αποτελεί έναν αξιόλογο βιότοπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που προσφέρεται για παρόχθιους περιπάτους.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Αράπιτσα, ποτάμι συνυφασμένο με την ιστορία της Νάουσας (πηγή: Δήμος Ηρωικής Πόλης Νάουσας).