Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Ε’)

Η διονυσιακή προέλευση της τραγωδίας είναι εμφανής, καθώς τόσο ο διθύραμβος όσο και το σατυρικό βρίσκονται σε στενή σχέση με τη λατρεία του Διονύσου.

Το παιχνίδι της μεταμόρφωσης έλκει τις ρίζες του από τον κόσμο του θεού, ενώ η εποχή των παραστάσεων τραγωδίας στην Αθήνα ήταν κυρίως η γιορτή των Μεγάλων ή εν άστει Διονυσίων, που καθιέρωσε ο Πεισίστρατος και γινόταν προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέως — το ξόανό του είχε μεταφερθεί στην Αθήνα από το χωριό Ελευθερές, που βρισκόταν στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας.

Τα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια, η λαμπρότερη γιορτή προς τιμήν του θεού, τελούνταν κάθε χρόνο το μήνα Ελαφηβολιώνα (τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου) στο ιερό του Διονύσου Ελευθερέως, που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και καταλαμβάνει, μαζί με το γειτονικό θέατρο προς βορράν, το ανατολικό τμήμα της νότιας κλιτύος της Ακρόπολης.

Εξάλλου, στον Διόνυσο ήταν αφιερωμένα τα Λήναια, που τελούνταν το μήνα Γαμηλιώνα (τέλη Ιανουαρίου-αρχές Φεβρουαρίου).

Τα Λήναια ήταν η γιορτή της κωμωδίας, αλλά από το 432 π.Χ. περίπου διεξαγόταν κατά τη διάρκειά τους και ένας επίσημος αγώνας τραγωδίας, στον οποίον κάθε ποιητής συμμετείχε με δύο τραγωδίες και χωρίς σατυρικό δράμα, σε αντίθεση με την πλήρη τετραλογία των Διονυσίων.

Επιπροσθέτως, σημαντικά στοιχεία της σκευής των ηθοποιών ήταν διονυσιακά, όπως ο χειριδωτός χιτώνας και ο κόθορνος, που κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους απέκτησε τη μορφή ενός χοντροκομμένου ξυλοπάπουτσου, αλλά αρχικά ήταν το υπόδημα που φορούσε και ο ίδιος ο Διόνυσος, δηλαδή ένα μαλακό υπόδημα που κάλυπτε λίγο και τη γάμπα.

Τα διονυσιακά στοιχεία στην τραγωδία, όπως γίνεται αντιληπτό από τα προαναφερθέντα, είναι πολλά, αλλά ένα τουλάχιστον στοιχείο δεν είναι τις πιο πολλές φορές διονυσιακό, κι αυτό είναι το υλικό της.

Βεβαίως, καμιά φορά συναντούμε ως θέμα της τραγωδίας τις ιστορίες της γέννησης του θεού ή τους μύθους των αντιπάλων του, του Λυκούργου και του Πενθέα.

Όμως, οι περιπτώσεις αυτές σαφώς δεν επαρκούν για να κάνουμε λόγο για ένα εξελικτικό στάδιο στο οποίο η τραγωδία θα ήταν ένα δράμα με καθαρά διονυσιακό περιεχόμενο.

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Α’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Β’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Γ’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Δ’)