Πολύτιμα διδάγματα από την αθηναϊκή δημοκρατία

Στο πλαίσιο του αξεπέραστου στο διάβα του χρόνου Επιταφίου του, του επικήδειου λόγου που εκφώνησε προς τιμήν των νεκρών του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.), ο Περικλής αναφέρεται στην αθηναϊκή δημοκρατία, στη φύση της και στα ήθη που αποτελούν προϋπόθεσή της:

Το πολίτευμα που έχομε σε τίποτε δεν αντιγράφει τα ξένα πολιτεύματα. Αντίθετα, είμαστε πολύ περισσότερο εμείς παράδειγμα για τους άλλους παρά μιμητές τους. Το πολίτευμά μας λέγεται Δημοκρατία, επειδή την εξουσία δεν την ασκούν λίγοι πολίτες, αλλά όλος ο λαός. Όλοι οι πολίτες είναι ίσοι μπροστά στον νόμο για τις ιδιωτικές τους διαφορές. Για τα δημόσια αξιώματα προτιμώνται εκείνοι που είναι ικανοί και τα αξίζουν και όχι εκείνοι που ανήκουν σε μια ορισμένη τάξη. Κανείς, αν τύχη και δεν έχει κοινωνική θέση ή αν είναι φτωχός, δεν εμποδίζεται γι’ αυτό να υπηρετήση την πολιτεία, αν έχη κάτι άξιο να προσφέρη. Στη δημόσια ζωή μας είμαστε ελεύθεροι, αλλά και στις καθημερινές μας σχέσεις δεν υποβλέπομε ο ένας τον άλλο, δεν θυμώνομε με τον γείτονά μας αν διασκεδάζη και δεν του δείχνομε όψη πειραγμένου που, αν ίσως δεν τον βλάφτη, όμως τον στενοχωρεί. Αν, ωστόσο, η αυστηρότητα λείπη από την καθημερινή μας ζωή, στα δημόσια πράγματα, από εσωτερικό σεβασμό, δεν παρανομούμε. Σεβόμαστε τους άρχοντες, πειθαρχούμε στους νόμους, και, μάλιστα, σε όσους έχουν γίνει για να προστατεύουν τους αδυνάτους και όσους που, αν και άγραφοι, είναι ντροπή να τους παραβαίνει κανείς (κεφ. 37, μετάφραση Άγγελος Σ. Βλάχος).

Ως μια εξέχουσα πνευματική προσωπικότητα, που έχει την ικανότητα να εισχωρεί στη βαθύτερη ουσία των θεσμών και των ανθρώπινων σχέσεων, ο Περικλής επισημαίνει ουσιαστικά το τι οφείλει να διαθέτει κάθε πολιτεία σε κάθε εποχή: μετρημένη ελευθερία και εσωτερική αξιοπρέπεια.

Ο κορυφαίος πολιτικός ηγέτης της Αθήνας αναδεικνύει ως βασικούς  πυλώνες της δημοκρατικής πολιτείας τα ίδια δικαιώματα, το κύρος, την ικανότητα, την ελευθερία που διέπει τις σχέσεις πολιτών και πολιτείας, την έλλειψη καχυποψίας, τον εσωτερικό σεβασμό, την υπακοή στους άρχοντες και στους νόμους.

Είναι βέβαιο ότι ο αξιότιμος πρωθυπουργός μας, αντί να μηρυκάζει τα περί ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς (Κύριος οίδε πώς τεκμαίρεται αυτό ή γιατί δεν μπορεί να είναι καθ’ όλα ηθικός ένας άνθρωπος που αυτοπροσδιορίζεται ή ετεροπροσδιορίζεται ως δεξιός ή κεντρώος) και να μας γεμίζει θλίψη με τις κατά καιρούς επιλογές των συνεργατών του (τα βιογραφικά των άρτι διορισθέντων μελών του υπουργικού συμβουλίου είναι αρκούντως αποκαλυπτικά των κριτηρίων και της νοοτροπίας του προέδρου της κυβερνήσεως), θα μπορούσε να αντλήσει πολύτιμα διδάγματα από τους λόγους του Περικλή.