Κίνα: Ενα «καθεστώς» διώκει τους μαρξιστές

Τον περασμένο Απρίλιο ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας Σι Τζινπίνγκ υπογράμμισε τη σημασία του Κομμουνιστικού Μανιφέστου των Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς.

Μιλώντας, στην ομάδα μελέτης του πολιτικού γραφείου του ΚΚΚ ανέλυσε την ανάγκη να γίνει κατανοητή η αλήθεια του μαρξισμού και η σημασία του για το σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά. Ακόμη υπογράμμισε τη σημασία να μελετώνται τα έργα του μαρξισμού και υποστήριξε ότι ο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας είναι ο κληρονόμος του πνεύματος του Κομμουνιστικού Μανιφέστου.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή οι αστυνομικές αρχές της Κίνας έχουν επιδοθεί σε μια ανελέητη προσπάθεια καταστολής νεαρών μαρξιστών φοιτητών που προσπαθούν να κάνουν πράξη τη μαρξιστική θεωρία υποστηρίζοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Μετά από μια σειρά συλλήψεις και απαγωγές, 42 άνθρωποι παραμένουν σήμερα υπό κράτηση στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένων 21 φοιτητών και πτυχιούχων, αλλά και συνδικαλιστών και εργατών.

Πώς γίνεται κανείς μαρξιστής στη σημερινή Κίνα;

Φαινομενικά κάποιος στην Κίνα γίνεται μαρξιστής επιλέγοντας να υιοθετήσει την ιδεολογία του κόμματος που κατέχει την εξουσία και η οποία εξακολουθεί να κατέχει εξέχουσα θέση στα προγράμματα διδασκαλίας.

Όμως, για μια σειρά νεαρούς φοιτητές, σε μερικά από τα καλύτερα κινεζικά πανεπιστήμια, η διαδρομή ήταν διαφορετική. Αποφάσισαν να γίνουν μαρξιστές όταν ήρθαν σε επαφή με τις συνθήκες εργασίας στην κινεζική βιομηχανία.

Γιατί μπορεί η Κίνα να περηφανεύεται ότι θέλει να οικοδομήσει το σοσιαλισμό, όμως προς το παρόν είναι μια καπιταλιστική υπερδύναμη και η δεύτερη οικονομία στον πλανήτη. Τμήμα του «κινεζικού οικονομικού θαύματος» και άθλιες συνθήκες εργασίας σε μεγάλο τμήμα της κινεζικής μεταποίησης.

Ως αποτέλεσμα η σημερινή Κίνα είναι μια από τις πιο άνισες κοινωνίες. Ο συντελεστής Gini ανέβηκε από 0,30 το 1980 σε 0,47 το 2017 όταν ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 0,31 και στις ΗΠΑ 0,39.

Η τωρινή γενιά φοιτητών στην Κίνα είναι γεννημένη στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μετά. Δεν έχουν καν την εμπειρία της αιματηρής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν το 1989. Μεγάλωσαν σε μια περίοδο πολιτικής σταθερότητας και σχετική ευημερίας, που την ενίσχυε η επίσημη πολιτική του ενός παιδιού ανά οικογένεια.

Από το οικογενειακό τους περιβάλλον δεν έπαιρναν τόσο πολιτικά ερεθίσματα, όπως έγινε με προηγούμενες γενιές, όπως αυτές που μεγάλωσαν στα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης (1966-1976), όσο μια ιδιαίτερη φροντίδα να έχουν ένα καλύτερο μέλλον μέσα από την πρόσβαση σε καλά πανεπιστήμια.

Γιατί όταν μιλάμε για ιδρύματα όπως το  Πανεπιστήμιο του Πεκίνου ή το Πανεπιστήμιο Ρενμίν, με βάση και το πολύ δύσκολο κινεζικό εξεταστικό σύστημα, μιλάμε για φοιτητές που ανήκουν στο 0.02% της γενιά τους.

Την ίδια στιγμή, όμως, αυτοί οι νέοι όταν έρχονται σε επαφή με την πραγματικότητα της κινεζικής κοινωνίας, π.χ. όταν στα διαλείμματα των σπουδών τους πηγαίνουν να εργαστούν σε κάποιο εργοστάσιο, συναντούν μια πολύ σκληρή εκμετάλλευση. Συνειδητοποιούν, όπως λένε και οι ίδιοι, τη διαφορά ανάμεσα στη δική τους κατάσταση, με τις προοπτικές που τους έδιναν οι σπουδές σε καλά πανεπιστήμια, με την κατάσταση αυτών των εργατριών και εργατών που δεν είχαν κάποια άλλη διέξοδο.

Άλλωστε, με την Κίνα να διανύει την τέταρτη δεκαετία μιας ιδιαίτερα έντονης καπιταλιστικής ανάπτυξης, οι περισσότερες επιχειρήσεις τείνουν να μιμούνται τις αντίστοιχες δυτικές: υποβαθμίζουν τις συνθήκες εργασίας και απαγορεύουν τη συνδικαλιστική δράση.

Γι’ αυτό ακόμη και οι επίσημες στατιστικές στην Κίνα καταγράφουν ολοένα και περισσότερες αντιπαραθέσεις για προβλήματα που αφορούν τους χώρους δουλειάς. Το 1996 οι επίσημες κυβερνητικές στατιστικές κατέγραψαν 48.121 ατομικές και συλλογικές εργατικές διαφορές. Το 2015 ο αριθμός τους είχε φτάσει τις 813.859.

Όταν οι φοιτητές πηγαίνουν στα εργοστάσια

Τo 2018 σημείο αναφοράς των μαρξιστών φοιτητών έγινε το εργοστάσιο Jasic Technology στο Σεντσέν, την πρώτη και πιο πετυχημένη από τις διαβόητες Ειδικές Οικονομικές Ζώνες πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το άνοιγμα της Κίνας στην παγκόσμια αγορά. Η συγκεκριμένη εταιρεία για χρόνια αρνιόταν να επιτρέψει τη συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων.

Στις 27 Ιουλίου 2018 29 εργάτες και ακτιβιστές που είχαν προσπαθήσει να κατοχυρώσουν ένα συνδικάτο στο συγκεκριμένο εργοστάσιο συνελήφθησαν. Ήταν η μεγαλύτερη ομαδική σύλληψη εργατών στην Κίνα εδώ και τρία χρόνια.

Το νέο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση ιδίως στους κύκλους των ριζοσπαστικοποιημένων μαρξιστών φοιτητών στα μεγάλα πανεπιστήμια, που είχαν ήδη δοκιμάσει διάφορες μορφές ακτιβισμού είτε εκδηλώνοντας αλληλεγγύη στους άλλους εργαζομένους στις πανεπιστημιουπόλεις, είτε ζητώντας να μην συγκαλύπτονται οι καταγγελίες για φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης.

Μία εβδομάδα μετά τις πρώτες συλλήψεις στην Jasic Technology, φοιτητικές ομάδες από 11 πανεπιστήμια είχαν κυκλοφορήσει εκκλήσεις για την απελευθέρωση των συλληφθέντων συγκεντρώνοντας πάνω από 1600 υπογραφές.

Ορισμένοι από αυτούς αποφάσισαν να πάνε στο Σεντσέν για να δουλέψουν στο πλευρό των εργατών και να τους βοηθήσουν στον αγώνα τους για συνδικαλιστική αναγνώριση και εκπροσώπηση.

Η σκληρή καταστολή

Η ταχύτητα και η έκταση της φοιτητικής αντίδρασης ήταν τέτοια που ενεργοποίησε την αντίδραση του κινεζικού καθεστώτος. Ας μην ξεχνάμε ότι με δεδομένο τον πολύ μεγάλο έλεγχο στο διαδίκτυο από τη μεριά της κυβέρνησης, χρειάζεται ιδιαίτερα σύνθετες τεχνικές επικοινωνίας για να διαμορφωθούν τέτοια δίκτυα συντονισμού. Όλα αυτά μέτρησαν στη σκέψη των κινεζικών αρχών που απάντησαν με ένα κύμα μαζικών συλλήψεων που πήραν τη μορφή των απαγωγών ακτιβιστών φοιτητών.

Οι απαγωγές αυτές τροφοδότησαν με τη σειρά τους την ενεργοποίηση των φοιτητών και οδήγησαν σε ένα πλατύ κύμα διαμαρτυριών. Και πάλι η αντίδραση του καθεστώτος ήταν νέες συλλήψεις και προσπάθεια ανακοπής του κύματος ριζοσπαστικοποίησης.

Έχει άλλωστε ενδιαφέρον ότι οι φοιτητές αυτή τη φορά και σε αντίθεση με τους ηγέτες του κινήματος στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν που είχαν περισσότερο ένα αίτημα εκδημοκρατισμού, διεκδικούν να επιστρέψει το κομμουνιστικό κόμμα στις ρίζες και στην ιδεολογία του ενώ συχνά επικαλούνται και τον Μάο.

Φαίνεται, όμως, πώς ούτε και αυτή η αμφισβήτηση του καθεστώτος στο όνομα της πραγματικής εφαρμογής της υποτιθέμενης επίσημης ιδεολογίας γίνεται εύκολα αποδεκτή.

Η Μαρξιστική Φοιτητική Εταιρεία στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, που είχε διατυπώσει μια έντονη μαρξιστική κριτική της κοινωνικής πραγματικότητας στην Κίνα, συνδυάζοντάς την με ακτιβισμό υπέρ των εργαζομένων, διαλύθηκε, ο πρόεδρος της συνελήφθηκε και αντικαταστάθηκε μια νέα Μαρξιστική Φοιτητική Εταιρεία που αποτελείται από μέλη του κόμματος και η οποία συζητά τη σημασία της σκέψης του Σι Τζινπίνγκ.

Παράλληλα, το καθεστώς επιλέγει και εδώ πρακτικές που έχει χρησιμοποιήσει εναντίον και άλλων αντιπάλων του. Πριν από λίγο καιρό η αστυνομία έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο όπου εμφανίζονταν τέσσερις από τους εξαφανισμένους φοιτητές ακτιβιστές και οι οποίοι εμφανίζονται να αποκηρύσσουν την προηγούμενη δράση τους. Όμως, στην Κίνα τέτοια βίντεο ομολογιών και αποκηρύξεων είναι συνήθως προϊόντα βασανιστηρίων περισσότερο, παρά ειλικρινούς μεταμέλειας.

Διαμαρτυρίες με ευρύτερη σημασία

Στη σύγχρονη κινεζική ιστορία, οι φοιτητικές διαμαρτυρίες έχουν σηματοδοτήσει κρίσιμες ιστορικές καμπές.

Στις 4 Μαΐου 1919 φοιτητές από τα πανεπιστήμια του Πεκίνου συγκεντρώθηκαν μπροστά στην πύλη Τιεν Αν Μεν για να διαμαρτυρηθούν για την αποδοχή από την κυβέρνηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών που σήμαινε παράταση της κατοχής της Κίνας από ξένες δυνάμεις. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας γεννήθηκε ουσιαστικά στο κλίμα ριζοσπαστισμού που ακολούθησε το «Κίνημα της 4ης Μαΐου» και 30 χρόνια μετά κατακτούσε την εξουσία. Αλλά και στην περίοδο της Πολιτιστικής Επανάστασης ήταν πάλι οι φοιτητές που έπαιξαν πρωτοπόρο ρόλο.

Μένει να δούμε σε ποιο βαθμό το τωρινό κλίμα φοιτητικού ριζοσπαστισμού θα σηματοδοτήσει και πάλι την είσοδο σε μια νέα φάση της κινεζικής ιστορίας.