21/2/1913: Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Στο πλαίσιο των νικηφόρων επιχειρήσεων που διεξήγαγε ο Ελληνικός Στρατός κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου των ετών 1912-1913, μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες συνιστά ασφαλώς η απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό.

Η τελική επίθεση των δυνάμεων του Στρατού Ηπείρου, υπό τη διοίκηση του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου, άρχισε ουσιαστικά το πρωί της 19ης Φεβρουαρίου 1913, με καταιγιστικά πυρά προπαρασκευής του Ελληνικού Πυροβολικού κατά των τουρκικών οχυρών του Μπιζανίου και της Καστρίτσας.

Η επίθεση που εξαπέλυσε από το πρωί της 20ής Φεβρουαρίου το Β’ Τμήμα Στρατιάς, σε συνδυασμό με τις επιθετικές ενέργειες του Α’ Τμήματος Στρατιάς και της ΙΙ Μεραρχίας, επέφερε, κατόπιν σφοδρών συγκρούσεων και σθεναρής αντίστασης των αμυνομένων, τη διάσπαση των τουρκικών αμυντικών θέσεων.

Καθοριστικής σημασίας για την επιτυχή έκβαση της επιχείρησης αποδείχθηκε η συμβολή των θρυλικών Ευζώνων. Με την τόλμη, την ορμή και την επιθετικότητα που επέδειξαν στο πεδίο της μάχης, προεξάρχοντος του θρυλικού «μαύρου καβαλάρη», του ταγματάρχη Πεζικού Ιωάννη Βελισσαρίου, διοικητή του 9ου Τάγματος Ευζώνων, οι Εύζωνοι κατέλαβαν εξαπίνης τους Τούρκους και προκάλεσαν την ψυχολογική κατάρρευσή τους.

Η αιφνιδιαστική ενέργεια των ευζωνικών ταγμάτων δεν άφησε περιθώρια περαιτέρω αντίστασης στον Εσσάτ πασά, τον τούρκο διοικητή του Ανεξάρτητου Σώματος Στρατού Ιωαννίνων στο Μέτωπο Ηπείρου. Ο τούρκος στρατηγός ζήτησε από τους προξένους της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Ρουμανίας και της Αυστροουγγαρίας να μεσολαβήσουν για την παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων και των οθωμανικών δυνάμεων.

Τη νύχτα της 20ής προς την 21η Φεβρουαρίου συνήφθη συμφωνία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στο Χάνι Εμίν Αγά, έδρα του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου. Η συμφωνία επιτεύχθηκε εντός μισής ώρας και χωρίς να τεθούν περιορισμοί από την τουρκική αντιπροσωπία αναφορικά με την παράδοση.

Παράλληλα, το Ελληνικό Γενικό Στρατηγείο συνέταξε επιστολή προς τον Εσσάτ πασά, με την οποία καθίστατο σαφές αφενός μεν ότι η πόλη των Ιωαννίνων και όλα τα γειτονικά οχυρά περιέρχονταν στον έλεγχο του Ελληνικού Στρατού, αφετέρου δε ότι όλα τα τουρκικά τμήματα καλούνταν να υψώσουν λευκή σημαία.

Στις 9 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου, κι αφού είχε προηγηθεί, στις 6 τα ξημερώματα, η ενημέρωση του Βασιλιά Γεωργίου και του Ελευθερίου Βενιζέλου, το Σύνταγμα Ιππικού Ηπείρου εισήλθε στην πόλη των Ιωαννίνων, προκειμένου να μεριμνήσει για την τήρηση της τάξης και την ασφάλεια των τούρκων αιχμαλώτων.

Μία ώρα αργότερα εισήλθε ο στρατηγός Αλέξανδρος Σούτσος, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα στρατιωτικού διοικητή της πόλης. Τον συνόδευαν οι λοχαγοί Ιωάννης Μεταξάς και Ξενοφών Στρατηγός, πληρεξούσιοι του Κωνσταντίνου για την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης της πόλης και του Οθωμανικού Στρατού.

Την παράδοση του Μπιζανίου ανέλαβε το 10ο Τάγμα Ευζώνων, στο οποίο παραδόθηκαν περίπου 5.700 άνδρες, εκ των οποίων 140 αξιωματικοί.

Στις 22 Φεβρουαρίου ο Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος εισήλθε στην πρωτεύουσα της Ηπείρου, μέσα σε ένα παραλήρημα χαράς και ενθουσιασμού των κατοίκων της πόλης, θέτοντας τέλος σε 482 χρόνια οθωμανικής κατοχής.