Δεν γεννιέσαι άνθρωπος

Tα τελευταία χρόνια έχω βρεθεί σε δεκάδες θεατρικές παραστάσεις για παιδιά. Δεν είχα ιδιαίτερη επαφή – σχεδόν καμία – μέχρι πριν από πέντε-έξι χρόνια.

Εκείνο που τις συνδέει σχεδόν όλες – και πάλι δηλώνω ότι δεν ξέρω αν είναι σημείο και ανάγκη των καιρών ή συνέβαινε πάντα σε αυτόν τον βαθμό – είναι oι συχνές αναφορές στην ισότητα ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους, στην κατανόηση, στην αποδοχή του διαφορετικού ως κάτι απόλυτα φυσιολογικού.

Στο πλαίσιο της διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού, αυτά είναι από τα βασικά. Και είναι βασικά για έναν επιπλέον της συγκυρίας λόγο. Επειδή τα παιδιά είναι σκληρά. ‘Η μάλλον τα παιδιά δεν είναι ούτε σκληρά, ούτε τρυφερά, είναι σκέτο παιδιά. Αυθόρμητα, δίχως δεύτερη σκέψη – που δεν έχουν την ικανότητα να την κάνουν -, θα κοροϊδέψουν τον άσχημο, θα γελάσουν με το πάθημα, θα κάνουν μικρές κλίκες, θα απομονώσουν όποιον δεν συμπαθήσουν και όποιον είναι διαφορετικός.

Αν σε αυτά τα «δομικά» γνωρίσματα προσθέσουμε και τις κραυγές μισαλλοδοξίας που ακούγονται πια ακόμη και από την οικογένεια της διπλανής πόρτας, συλλόγους γονέων, ακόμη και δασκάλους, καταλαβαίνει κάποιος τη διπλή ευθύνη που αισθάνονται οι καλλιτέχνες που ανεβάζουν παιδικές παραστάσεις. Σαν να προσπαθούν να προλάβουν ό,τι μπορούν, να ρίξουν λίγο νερό στον καλό σπόρο προτού τον πνίξουν άλλοι με πετρέλαια και τοξίνες.

Δεν είναι εύκολο, αντιθέτως είναι πολύ πιο δύσκολο από όσο νομίζουμε. Ο λόγος είναι πως για την εμπέδωση αυτών των στοιχειωδών αξιών δεν αρκεί η μαθητεία, και ούτε η τέχνη είναι αρκετή. Αρκετός είναι μόνο ο επίπονος προσωπικός δρόμος, η εμπειρία, ο στοχασμός, η συνειδητοποίηση του εαυτού σου μέσα στους άλλους, των άλλων μέσα σε εσένα. Θέλει χρόνο και κόπο να γίνεις άνθρωπος, δεν γεννιέσαι. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως περιμένεις τον χρόνο να κάνει το χρέος του…

Ειδικά στα μικρά παιδιά που δεν μπορείς να προβλέψεις σε ποια γωνία και με τι «καραμέλες» θα τα πλευρίσουν ο φασισμός, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, πρέπει να τα αποτρέπεις να παίρνουν γλυκά από οποιοδήποτε χέρι.

Επειδή όμως πάντα φροντίζω να προβοκάρω όσο πιο σκληρά μπορώ τον εαυτό μου και τις πεποιθήσεις μου και να ψάχνω έστω το ελάχιστο δίκιο που μπορεί να έχει και ο διάβολος, έχει περάσει από το μυαλό μου – περισσότερο ως δοκιμή – η σκέψη μήπως όλο αυτό που ονομάζουμε διαπαιδαγώγηση στην ουσία είναι μια σκληρή χειραγώγηση.

Mήπως δηλαδή πέφτουμε από νωρίς και με ζήλο επάνω σε αυτά τα μικρά ανθρωπάκια επιχειρώντας να φτιάξουμε συγκεκριμένα μοντέλα που θα διαιωνίσουν τις δικές μας επιλογές, λες και υπάρχει τρόπος να γλιτώσεις κάποιον από τη μάχη με τις αντιφάσεις του…

Δεν έχω βρει άλλον τρόπο όμως. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο πέρα από την ευθύνη μας να κάνουμε τα πάντα, όχι για να τα «γλιτώσουμε» από τη ζωή που τους αναλογεί, αλλά για να μην πάει χαμένο το κλάμα των ανυπεράσπιστων, όσων είναι πεσμένοι κάτω, όσων παιδιών περιμένουν κάτι από τα δικά μας παιδιά.

Ο κ. Οδυσσέας Ιωάννου είναι συγγραφέας-στιχουργός.