Ο βίος και η πολιτεία του Γιώργη Ζορμπά, που ενέπνευσε τον Νίκο Καζαντζάκη

Ο Αλέξης Ζορμπάς, ο διασημότερος ήρωας του Νίκου Καζαντζάκη και άλτερ έγκο του συγγραφέα στο ομώνυμο μυθιστόρημα, ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Ζορμπάς, και είχε γεννηθεί το 1865 ή το 1869 στον Κολινδρό Πιερίας. Ήταν γιος του Φώτη Ζορμπά, ενός πλούσιου τσέλιγκα και κτηματία και είχε άλλα τρία αδέλφια (την Κατερίνα, τον Γιάννη και τον Ξενοφώντα). Ήταν πρώτος ξάδελφος του πολιτικού Αστέριου Ζουρμπά.

Όταν ενηλικιώθηκε έφυγε για το Παλαιοχώρι της Χαλκιδικής, όπου έζησε τα πιο κρίσιμα χρόνια της ζωής του. Εκεί τον φιλοξένησε ένας φίλος του και εργάστηκε ως μεταλλωρύχος σε μια Γαλλική εταιρεία εκμετάλλευσης μεταλλείων στο Ίσβορο (Στρατονίκη).

Ο Ζορμπάς γνωρίστηκε με τον αρχιεργάτη του μεταλλείου, Γιάννη Καλκούνη, του οποίου την κόρη ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε. Με την Ελένη Καλκούνη απέκτησαν δώδεκα παιδιά από τα οποία επέζησαν τα επτά. Ο θάνατος της γυναίκας του και οι βαλκανικοί πόλεμοι έφεραν δυστυχία στην οικογένεια.

Μετά από όλα αυτά εγκατέλειψε την Χαλκιδική και πήγε στο Ελευθεροχώρι Πιερίας, όπου ζούσε ο αδελφός του Γιάννης Ζορμπάς, ο γιατρός. Το 1915 έφυγε για το Άγιον Όρος αποφασισμένος να γίνει καλόγερος. Εκεί γνωρίστηκε με τον Νίκο Καζαντζάκη, με τον οποίο άρχισε να αναπτύσσεται μια δυνατή φιλία.

Ο αποχωρητισμός σίγουρα δεν ταίριαζε στον πληθωρικό, γεμάτο ζωή, χαρακτήρα του Γιώργη Ζορμπά.

Μαζί με τον Καζαντζάκη αποφασίζουν να κατέβουν νότια, στη Μεσσηνιακή Μάνη όπου συνεργάστηκαν στην εκμετάλλευση των ορυχείων της Πράστοβας -κοντά στη Στούπα Μεσσηνίας (παραθαλάσσιο χωριό του Δήμου Λεύκτρου στη Μεσσηνιακή Μάνη).

Ο Ζορμπάς έφερε στη Στούπα πέντε από τα παιδιά του καθώς και την οικογένεια της κουνιάδας του. Η συνεργασία του με τον Καζαντζάκη κράτησε περίπου δύο χρόνια  (1916-1918) και στη συνέχεια έφυγε από την περιοχή.

Ο Νίκος Καζαντζάκης

Η μεγάλη κόρη του Ζορμπά, Ανδρονίκη, ήταν η μόνη που διατήρησε επαφές με κατοίκους της μεσσηνιακής Μάνης, την οποία και επισκεπτόταν συχνά-πυκνά.

Η πολυκύμαντη ζωή του έμελε να ολοκληρωθεί στα Σκόπια όπου εγκαταστάθηκε μαζί με την κόρη του Κατίνα. Εκεί ξαναπαντρεύτηκε, και έκανε κι άλλα παιδιά, απασχολούμενος, πού αλλού, στις εξορύξεις.

Ο Ζορμπάς πέθανε το 1941 από φυσική εξασθένηση της υγείας του, καθώς και από τις κακουχίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο των Σκοπίων Μπούτελ. Δισέγγονός του ήταν ο Παύλος Σιδηρόπουλος.

Η θρυλική σκηνή του χορού από την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς» του Μιχάλη Κακογιάννη

Ο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»

Στο κορυφαίο αυτό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, παρουσιάζονται μέσα από τους διαλόγους των δύο βασικών χαρακτήρων όλα τα προβλήματα που έχουν κατά καιρούς απασχολήσει τον σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα, όπως οι μεταφυσικές αγωνίες, το πρόβλημα της ελευθερίας του ανθρώπου, τα όρια και οι δυνατότητες της ανθρώπινης δράσης, ο τρόπος να βιώνει κανείς πραγματικά τη ζωή και το ερώτημα «ποιο είναι το νόημά της», το χρέος του ανθρώπου απέναντι στον κόσμο και τους προγόνους του. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος γράφει στην Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα»:

«…Τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίζονται με τελείως διαφορετικό τρόπο από τους δύο συνομιλητές, οι οποίοι μέσα στο άγριο τοπίο της κρητικής γης λιγότερο ενδιαφέρονται για τον βιοπορισμό τους και περισσότερο για την κατάκτηση της γνώσης. Σχηματικά, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι ο Ζορμπάς αντιπροσωπεύει το ιδεώδες του συγγραφέα. Είναι μια νιτσεϊκή μορφή, πέραν του καλού και του κακού, πέρα από τις συμβατικές ηθικές μετρήσεις και, συνεπώς, πέρα από κάθε αμφιβολία που δημιουργείται από τον σκεπτικισμό των διανοουμένων».

Γεγονός είναι πως ο Ζορμπάς αποτελεί το διονυσιακό άλτερ έγκο του συγγραφέα. Οι δυο τους αλληλοσυμπληρώνονται. Ο Καζαντζάκης είναι ο άνθρωπος του πνεύματος ο οποίος ζει κυρίως μέσα από τις σκέψεις και τις επιθυμίες του, ενώ ο σύντροφός του είναι ένας διονυσιακός χαρακτήρας ο οποίος «βιώνει» τη ζωή, ενώ ταυτόχρονα απαιτεί από τον συγγραφέα απαντήσεις στα υπαρξιακά ερωτήματα που βασανίζουν και τον ίδιο.

Η περίφημη ταινία του Κακογιάννη

Η ιστορία αυτή δεν θα μπορούσε να μην μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Ο σπουδαίος Έλληνας σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης γύρισε το 1964 την ταινία «Zorba the Greek», σε βρετανο-ελληνική παραγωγή. Τον ρόλο του Ζορμπά ανέλαβε ο Άντονι Κουίν και του Καζαντζάκη ο Άλαν Μπέιτς. Έπαιζαν ακόμα η Ειρήνη Παππά και ο Σωτήρης Μουστάκας

Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ το 1964, με σημαντικότερο το Όσκαρ β’ γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Λίλα Κέντροβα, στο ρόλο της Μαντάμ Ορντάνς. Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης και έγινε παγκοσμίως γνωστή ως «Συρτάκι».

Με πληροφορίες από την Wikipedia