Τι συμβαίνει στο σώμα μετά από ένα χρόνο στο διάστημα;

Ο αστροναύτης Σκοτ Κέλι της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) πέρασε σχεδόν ένα χρόνο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και, όταν επέστρεψε, ήταν ένας ελαφρώς διαφορετικός -και ίσως πιο γερασμένος- άνθρωπος, σε σύγκριση με τον δίδυμο αδελφό του Μαρκ, επίσης αστροναύτη, ο οποίος το ίδιο διάστημα είχε μείνει στη Γη.

Όμως το βασικό συμπέρασμα είναι ότι αλλαγές που επιφέρει το διάστημα στο ανθρώπινο σώμα και οι οποίες μοιάζουν με αυτές που προκαλούν άλλες καταστάσεις στρες, δεν φαίνονται πολύ σοβαρές ή μόνιμες. Οι εξετάσεις έδειξαν ότι οι όποιες αλλαγές στο σώμα του «διαστημικού» Σκοτ δεν ήταν μεγάλες σε σχέση με τον «γήινο» Μαρκ και το σώμα του πρώτου σε μεγάλο βαθμό επανήλθε στην αρχική κατάστασή του περίπου ένα έτος μετά την επιστροφή του.

Αυτό αποκάλυψαν οι εξονυχιστικές εξετάσεις που έκαναν οι γιατροί και άλλοι επιστήμονες, καθώς ήταν η πρώτη φορά που είχαν τη μοναδική ευκαιρία να μελετήσουν συγκριτικά σε διδύμους (που έχουν κοινό DNA) τις βιολογικές επιπτώσεις του διαστήματος στο ανθρώπινο σώμα.

Οι δέκα μελέτες, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Science», οι πιο ολοκληρωμένες μέχρι σήμερα στο πεδίο της διαστημικής βιοϊατρικής, καλύπτουν πολλούς διαφορετικούς τομείς, από την κατάσταση του εγκεφάλου και του νου έως τις αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου των αστροναυτών. Τα ευρήματα θα βοηθήσουν στο σχεδιασμό των μελλοντικών πιο μακρινών αποστολών στη Σελήνη και ιδίως στον Άρη όπου το ταξίδι θα διαρκεί περίπου εννέα μήνες.

Μεταξύ άλλων, ο Σκοτ κατά την παραμονή του στο διάστημα εμφάνισε διόγκωση του πάχους της καρωτίδας, του νεύρου του αμφιβληστροειδούς και του δέρματος του μετώπου, απώλεια σωματικού βάρους, αλλαγές στα βακτήρια του εντέρου του, μικρή εξασθένηση μερικών γνωστικών δεξιοτήτων, επιμήκυνση των τελομερών των χρωμοσωμάτων του και μεταβολές στην έκφραση αρκετών γονιδίων. Τα περισσότερα (αλλά όχι όλα) τα γονίδια του επανήλθαν στην κανονική λειτουργία τους έξι μήνες μετά την επιστροφή του, κάτι που ίσως δείχνει μια μονιμότερη γενετική βλάβη.

Ο Σκοτ που είχε μείνει στο διάστημα από τον Μάρτιο του 2015 έως τον Μάρτιο του 2016 (340 συνεχόμενες μέρες) φαίνεται να γέρασε λίγο πιο γρήγορα σε σχέση με τον Μαρκ που είχε μείνει στον πλανήτη μας, καθώς είχε πάρει σύνταξη από το 2011 και είναι σήμερα υποψήφιος γερουσιαστής στην Αριζόνα για τις εκλογές του 2020.

Το πιο παράξενο είναι ότι όσο βρισκόταν στο διάστημα, ο Σκοτ έδειξε βιολογικές ενδείξεις αντίστροφης γήρανσης (επιμήκυνση των τελομερών του), μόλις όμως επέστρεψε στη Γη, συνέβη το αντίστροφο (σμίκρυνση τελομερών), σαν το σώμα του να είχε ξαφνικά γεράσει πιο γρήγορα, κάτι που πιθανώς αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνο σε βάθος χρόνου.

Επίσης, τουλάχιστον για ένα έτος μετά την επιστροφή του ο Σκοτ -ο οποίος και αυτός πήρε πια σύνταξη- είχε αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα του και στον μηχανισμό επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA του, χωρίς οι επιστήμονες να έχουν κατασταλάξει κατά πόσο αυτό είναι καλό ή κακό. Προς το παρόν, επίσης, είναι άγνωστο αν ο Σκοτ κινδυνεύει περισσότερο από καρκίνο μακροπρόθεσμα λόγω της μακρόχρονης έκθεσης του σε κοσμική και ηλιακή ακτινοβολία.

Πάντως το ανοσοποιητικό σύστημα του δούλεψε κανονικά στο διάστημα και ένα αντιγριπικό εμβόλιο που έκανε στον ISS, είχε αποτέλεσμα ίδιο με ό,τι θα περίμενε κανείς στη Γη. Ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα είναι παράγων-κλειδί για μια πετυχημένη μελλοντική διαστημική αποστολή, ώστε να προφυλάξει τους αστροναύτες από μικρόβια μέσα στο διαστημόπλοιο.

Η μελέτη των διδύμων Κέλι είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα κατά πόσο τα μακρινά διαστημικά ταξίδια ενέχουν κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι ένα ταξίδι στον ‘Αρη θα επιβαρύνει τους αστροναύτες με πενταπλάσια ακτινοβολία σε σχέση με μια παραμονή στον ISS.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ