Μας συμφέρει η «στριμωγμένη» Τουρκία;

Κάθε φορά που μια σημαντική χώρα, κυρίως οι ΗΠΑ, αναγγέλλει ένα μέτρο εναντίον της Τουρκίας, η πλευρά μας κατά κανόνα αγαλλιάζεται και ευφραίνεται στη λογική ότι οποιαδήποτε κίνηση στρέφεται εναντίον της Τουρκίας είναι αξιωματικά και αυτομάτως υπέρ ημών. Η στάση αυτή μαρτυρεί μια απλοϊκή, επιφανειακή προσέγγιση της πραγματικότητας αφενός, αλλά και την απουσία μιας καλά επεξεργασμένης, μακροχρόνιας στρατηγικής απέναντι στην Τουρκία αφετέρου. Σε τι ακριβώς θα πρέπει να αποβλέπει μια μακροχρόνια στρατηγική για την Τουρκία είναι προφανές: στην προστασία και ανεξαρτησία της χώρας και στην επίλυση των οποιωνδήποτε προβλημάτων με τη γείτονα χωρίς οποιαδήποτε βλάβη στα πραγματικά ελληνικά προβλήματα (και όχι φαντασιώσεις). Η μη επίλυση των προβλημάτων (με αναπόφευκτα ορισμένους οριακούς συμβιβασμούς – χωρίς κάποιον συμβιβασμό δεν υπάρχει λύση) δεν εξυπηρετεί πρωτίστως την Ελλάδα και για πολλούς λόγους. Πρώτον, γιατί το κόστος (οικονομικό, πολιτικό κ.λπ.) της μη λύσης είναι τεράστιο, δεύτερον, γιατί διευρύνεται από πλευράς Τουρκίας η ατζέντα θεμάτων εις βάρος μας με την πάροδο του χρόνου, όπως δείχνει άλλωστε η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών κ.α.

Επομένως η θεωρία ότι «ο χρόνος εργάζεται υπέρ ημών» είναι πέρα για πέρα εσφαλμένη. Το αντίθετο, εργάζεται εναντίον μας. Γι’ αυτό και οι διάφορες απόψεις που αναπτύσσονται τελευταία ότι σε βάθος χρόνου θα βγούμε ωφελημένοι καθώς η Τουρκία βρίσκεται σε διαδικασία «αποδυτικοποίησης» ή απομόνωσης είναι εσφαλμένες. Από πού προκύπτει ότι μια «αποδυτικοποιημένη» ή απομονωμένη Τουρκία θα είναι μια καλύτερη, ευνοϊκότερη περίπτωση για την Ελλάδα; Μάλλον ακριβώς το αντίθετο. Θα είναι πλέον επικίνδυνη. Και από πού συνάγεται ότι εάν η Ελλάδα μετατραπεί στο σύνορο της Δύσης στην περιοχή, αυτό είναι προς το συμφέρον της χώρας μας; Αυτές είναι επιεικώς ανεδαφικές προσεγγίσεις που δεν στηρίζονται σε ρεαλιστική ανάγνωση ούτε της σημερινής πραγματικότητας ούτε της ιστορικής εμπειρίας. Αλλο η Ελλάδα χώρα της Δύσης και εντελώς διαφορετικό σύνορο της Δύσης (frontier state) με παγιοποίηση των αντιπαραθέσεων στα σύνορά μας.

Να υπενθυμίσω ότι η Γερμανία επεδίωξε τη διεύρυνση της ΕΕ γιατί ήθελε να μετατοπίσει τα ανατολικά της σύνορα ανατολικότερα. Μπορεί βέβαια οι προσεγγίσεις αυτές να εξυπηρετούν τα συμφέροντα κάποιων δυνάμεων αλλά δεν σημαίνει ότι αυτομάτως εξυπηρετούν και τα δικά μας. Βέβαια η επιλογή του συγκεκριμένου timing για την επιδίωξη μιας λύσης απαιτεί πάντοτε ιδιαίτερη προσοχή. Ολες οι στιγμές δεν είναι οι ίδιες.

Το θεμελιακό ερώτημα τελικά για την προστασία των ελληνικών συμφερόντων και την επίλυση των προβλημάτων είναι εάν οι στόχοι αυτοί εξυπηρετούνται από μια «στριμωγμένη» με οποιονδήποτε τρόπο Τουρκία ή όχι.

Η ψύχραιμη απάντηση είναι ότι μια Τουρκία «στριμωγμένη» καθίσταται περισσότερο απρόβλεπτη και επιθετική. Ενώ μια Τουρκία πιο «άνετη» και ενσωματωμένη στο δυτικό στρατόπεδο και τους αντίστοιχους θεσμικούς μηχανισμούς και διαδικασίες (ΝΑΤΟ, ΕΕ) είναι περισσότερο προβλέψιμη αλλά και πειθαρχημένη, ελεγχόμενη από τους εν λόγω μηχανισμούς. Επομένως ας μη δείχνουμε μια κάπως χαζοχαρούμενη αγαλλίαση για την ένταση στις σχέσεις με τις ΗΠΑ ή γενικότερα τη Δύση, ΝΑΤΟ κ.λπ. Με όλα αυτά η Τουρκία καθίσταται αυτό που θα έλεγαν και στην Ουάσιγκτον «loose cannon» – τελείως απρόβλεπτη και ανεξέλεγκτη και όποιον πάρει ο χάρος…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.