Βάρβαρα έθιμα: Πότε ξεκίνησαν, τι συμβολίζουν, ο φόρος αίματος που έχουν κοστίσει

Ο τραγικός θάνατος του 53χρονου εικονολήπτη Κωνσταντίνου Θεοδωράκη κατά τη διάρκεια του σαϊτοπόλεμου στην Καλαμάτα και ο σοβαρός τραυματισμός της 8χρονης Αλεξίας από αδέσποτη σφαίρα στη Θήβα αποτέλεσαν τις ειδήσεις που σημάδεψαν το φετινό Πάσχα.

Μακάρι να αποτελούσαν εξαιρέσεις, δυστυχώς όμως τραυματισμοί, ακρωτηριασμοί και θάνατοι που οφείλονται σε κατά τόπους έθιμα αποτελούν τον κανόνα στη χώρα εδώ και δεκαετίες.

Από το 2000 μέχρι σήμερα τουλάχιστον 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από βάρβαρα έθιμα.

Η Ελληνική Αστυνομία δεν έχει καταφέρει να ελέγξει τη διακίνηση κροτίδων, βεγγαλικών και πυροτεχνημάτων, τα οποία «πιστοί» κουβαλούν κατά δεκάδες κάθε χρόνο στην εκκλησία το βράδυ της Ανάστασης, και όχι μόνο.

Εντατικοί έλεγχοι γίνονται και για αυτοσχέδιους μηχανισμούς -που είναι οι πλέον επικίνδυνοι- χωρίς όμως σημαντικά αποτελέσματα.

-Το Πάσχα του 2011 ο 7χρονος Χρήστος, γιος του ιερέα του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Δροσιάς Χαλκίδας, έχασε τη ζωή του από φωτοβολίδα ναυτικού τύπου που καρφώθηκε στο κεφάλι του. Το αγοράκι έδωσε σκληρή μάχη για να κρατηθεί στη ζωή, έχοντας χάσει αρχικά το αριστερό του μάτι, ωστόσο, δεν τα κατάφερε και υπέκυψε στα τραύματα του καθώς νοσηλεύονταν στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία».

-Την ίδια χρονιά είχαν σκοτωθεί δύο ακόμη άτομα, στην περιοχή Μαντρικό Ρόδου, την ώρα που ετοίμαζαν αυτοσχέδιο μηχανισμό που θα πυροδοτούσαν την Ανάσταση. Τελικά αυτός εξερράγη στα χέρια τους λίγες ώρες νωρίτερα και βρήκαν ακαριαίο θάνατο ένας 39χρονος αγρότης κι ένας 30χρονος χειριστής βαρέων μηχανημάτων. Στο «νησί των ιπποτών», όπως και σε άλλα μέρη της χώρας, κυριαρχεί το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου το έθιμο να ρίχνουν αυτοσχέδια βεγγαλικά και κροτίδες ακόμη και δυναμίτιδα.

-Με αίμα είχε βαφτεί και το Πάσχα του 2014, με τον 25χρονο ποδοσφαιριστή Γιώργο Γυπαράκη να σκοτώνεται, όταν το πιστόλι ενός 40χρονου που έριχνε μπαλοθιές στα Μυριοκέφαλα Ρεθύμνου Κρήτης, έπαθε εμπλοκή και στη συνέχεια εκπυρσοκρότησε. Από την ίδια σφαίρα, τραυματίστηκε σοβαρά κι ένας 23χρονος, ο οποίος χρειάστηκε να νοσηλευτεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

-Το Μεγάλο Σάββατο του 2017 μια 16χρονη που βρισκόταν στην περιοχή του Αγίου Μάρκου Βροντάδου στη Χίο τραυματίστηκε στο πρόσωπο κατά τη διάρκεια του ρουκετοπόλεμου. Η ρουκέτα την κτύπησε στο ρινικό οστό, την ώρα που παρακολουθούσε το έθιμο, και ευτυχώς δεν χτυπήθηκαν άλλα ζωτικά όργανα.

-Πέρυσι, στο Ρέθυμνο οι γιατροί έδωσαν αγώνα για να σώσουν τα δάκτυλα του χεριού ενός 24χρονου ο οποίος τραυματίστηκε όταν επιχειρώντας να ανάψει φωτοβολίδες με καμινέτο μία από αυτές εξερράγη στα χέρια του, τραυματίζοντάς τον σοβαρά. Αρχικά μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του Ρεθύμνου, όπου οι γιατροί φρόντισαν τα τραύματά του και στα δύο χέρια, ωστόσο λόγω της σοβαρότητας της κατάστασής του διακομίστηκε εσπευσμένα στο ΚΑΤ όπου παρά τις προσπάθειες των γιατρών υπέστη ακρωτηριασμό.

Την ίδια μέρα ένα 11χρονο κοριτσάκι τραυματίστηκε στην κοιλιακή χώρα από βεγγαλικό στον Μώλο Φθιώτιδας. Το παιδί βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της πόλης και παρακολουθούσε την αναστάσιμη λειτουργία, όταν ένα από τα πολλά βεγγαλικά που έπεφταν στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας τραυμάτισε τη μικρή στην κοιλιά προκαλώντας της έγκαυμα.

Αυτά είναι τα πλέον αιματηρά έθιμα ανά την χώρα

Καλαμάτα : Ο «σαϊτοπόλεμος»

Μπαρουτοκαπνισμένο έθιμο, από το 1821 όταν το οθωμανικό ιππικό επιχείρησε να παρελάσει από την πόλη και οι κάτοικοι τους απώθησαν με αυτοσχέδιες σαΐτες. Γέμιζαν κούφια καλάμια με μπαρούτι τα οποία άναβαν και πέταγαν αφινιάζοντας τα αλόγα. Με μια διακοπή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ο σαϊτοπόλεμος συνεχίζεται από ομάδες που σχηματίζονται σε μπουλούκια συνήθως 12 ατόμων, το καθένα έχει το δικό του όνομα και «καπετάνιο», και κάνει το δικό του μείγμα εκρηκτικής γέμισης.

Διεξάγεται το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα στην Καλαμάτα και την Μεσσήνη. Οι σαϊτολόγοι ενθουσιάζονται από την μυρωδιά του μπαρουτιού και επιδεικνύουν την τέχνη τους, κάποιοι με παραδοσιακές ενδυμασίες. Αυτοσχέδιοι χαρτονένιοι κάλυκες, γεμάτοι με χαρμάνι από μπαρούτι, πετρέλαιο και στάχτη. Το χρηματοδοτεί ο Δήμος με 10.000 € αν και δεν φτάνουν όπως λένε τα «μπουλούκια» και το καθένα προσθέτει 2.000-3000 €. Η κάθε σαΐτα στοιχίζει 20 ευρώ και καταναλώνονται πολλές στις δοκιμές. Ετοιμάζονται από τα Χριστούγεννα μέσα σε μία ιεροτελεστία γλεντιού, συμμετέχουν γυναίκες και -δυστυχώς- μαθαίνουν ακόμη και 6χρονα παιδιά να ρίχνουν «παιδικές» σαΐτες.

Κίνδυνοι:
Τι να πει κανείς για τους κινδύνους. Το προχθεσινό τραγικό δυστύχημα του 53χρονου τα λέει όλα…

Χίος: Ο «Ρουκετοπόλεμος»

Προέρχεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας όταν οι ορθόδοξοι κάτοικοι στο Βροντάδο Χίου, ήθελαν να γιορτάσουν φαντασμαγορικά την Ανάσταση και έστηναν έναν «ψεύτικο πόλεμο» αρχικά με κανόνια που κατασχέθηκαν από τους Τούρκους και ύστερα με ρουκέτες.

Διεξάγεται μεταξύ των αντίπαλων ανεοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Εριθιανής που βρίσκονται αντικριστά στην κορυφή δύο λόφων. Την ημέρα της Λαμπρής ανταλλάσσουν εκατοντάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται από τις αντίπαλες πλευρές, ταυτόχρονα με πειράγματα μεταξύ τους και προκλήσεις.

Προετοιμάζονται 6 μήνες πριν, σχηματίζονται ομάδες πέντε ατόμων, κυρίως νεαρής ηλικίας μαζί με έναν «παλιό». Το χρηματοδοτούν μόνο οι εμπλεκόμενοι, το κόστος κάθε ρουκέτας είναι 30 λεπτά, και με πολύ προσωπική εργασία, κατασκευάζουν ένα χάρτινο ρολό και το γεμίζουν με αυτοσχέδιο μπαρούτι. Φέτος θα ρίξουν 80.000 ρουκέτες, λιγότερες από πέρσι λόγω ζημιών, κόστους και μηνύσεων από τους κατοίκους.

Οι κίνδυνοι:

Στην προετοιμασία συνήθως υπάρχουν εγκαύματα, πυρκαγιές και παλαιότερα ακρωτηριασμοί, θανάσιμοι και τραυματισμοί. Επίσης γίνονται ζημιές στις περιουσίες των κατοίκων της περιοχής. Λόγω του ότι διώκονται επίμονα από την αστυνομία οι ρουκετατζήδες αναγκάζονται να προετοιμάζονται κρυμμένοι σε επικίνδυνα απόμερα μέρη χωρίς νερό, ρεύμα και ασφαλές εγκαταστάσεις, απαραίτητα για την κατασκευή ρουκέτας χωρίς τραυματισμούς.

Ο Δήμος έχει θεσπίσει αυστηρούς κανόνες για την ασφάλεια των συμμετεχόντων και για αποφυγή τραυματισμών ενώ δαπανά το χρόνο 30.000 € για να αποκαταστήσει τις ζημίες που προκαλούνται από το έθιμο.

Σάμος: «Τουφέκια» ή «οβίδες»

Οι ναυτικοί του Μαραθόκαμπου το 1821 τρόμαξαν τους Τούρκους με αυτοσχέδιες κανονιές. Την επταετία της Χούντας, απαγορεύθηκε, αλλά οι κάτοικοι μεταμφιέζονταν σε γυναίκες και έψαχναν για άσκαστες οβίδες του στρατού που τις αξιοποιούσαν κρυφά για το έθιμο.

Την Κυριακή του Πάσχα οι «μπουρλοτιέρηδες» ξεσηκώνουν το νησί με εκρήξεις και ομοβροντίες, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με μπαρούτι. Τα «τουφέκια» είναι κανονάκια φτιαγμένα από χαρτόνι, συνήθως μέσα στα κελύφη οβίδων του 2ου παγκοσμίου πολέμου.

Ανοίγουν τρύπα στην βάση τους, το γεμίζουν μπαρούτι και το ταπώνουν. Συναγωνίζονται 5 ενορίες με 1600-2000 «τουφέκια» η καθεμία, τα οποία ετοιμάζονται σχεδόν έναν χρόνο πριν.

Οι κίνδυνοι:

Έχουν υπάρξει μικρής κλίμακας πυρκαγιών, τραυματισμών ή εγκαυμάτων και ένα περιστατικό θανάτου που όπως δήλωσαν οι συνεχιστές του εθίμου έγινε στην προετοιμασία και λόγω ανθρώπινου λάθους. Πρέπει να τηρούνται οι σωστές αναλογίες των υλικών και οι κανόνες ασφαλείας, κινδυνεύουν οι εμπλεκόμενοι, κατά την διάρκεια ανίχνευσης άσκαστων βλημάτων στρατού από τις ασκήσεις, που ψάχνουν για να προμηθευτούν μπαρούτι. Είναι παράνομο, παρόλα αυτά συνεχίζεται παρά τις απαγορεύσεις, τις ποινικές διώξεις και τα ατυχήματα.

Αγρίνιο: Τα «χαλκούνια»

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι Αγρινιώτες άναβαν τα «χαλκούνια» κατά την περιφορά του Επιταφίου για να απομακρύνουν τους αλλόθρησκους φοβίζοντας τους.

Την Μεγάλη Παρασκευή μετά τον Επιτάφιο, οι «χαλκουνάδες» μαζεύονται στην κεντρική πλατεία για να ξεκινήσουν χαλκουνοπόλεμο από δύο βασικές «ομάδες». Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιες εκρηκτικές κατασκευές, αποτελούνται από ένα μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με μείγμα μπαρουτιού και ένα φυτίλι στο άκρο. Το φτιάξιμο του χάρτινου «σωλήνα», το «σφίξιμο», το «τάπωμα» και το «γέμισμα», ετοιμάζεται 2 μήνες νωρίτερα.

Κίνδυνοι:

Η απρόσεκτη μεταφορά των υλικών και η ακατάλληλοι πειραματισμοί μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα και σοβαρούς τραυματισμούς όπως έχει συμβεί αρκετές φορές ως τώρα.

Κάλυμνος: Οι «δυναμίτες»

Υποτίθεται ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν η εκτόνωση του λαού απέναντι στους καταπιεστικούς κοτζαμπάσηδες που «έπιαναν» τα βουνά και για μέρα ημέρα αισθάνονταν «λεύτεροι». Μία άλλη εκδοχή το συνδυάζει με την χρήση του δυναμίτη στο ψάρεμα.

Τα βουνά της Καλύμνου κοντά στον Άγιο Σάββα το βράδυ της Ανάστασης και την Κυριακή του Πάσχα, φωτίζονται με διαδοχικές εκρήξεις δυναμιτών. Συναγωνίζονται δύο ομάδες από όλες τις περιοχές του νησιού. Προετοιμάζονται 12 μήνες γι΄ αυτήν την στιγμή και είναι αντρικό έθιμο.

Οι δημοτικοί σύμβουλοι και οι κάτοικοι μαζεύουν χρήματα από τις ενορίες και γνωστός ομογενής του εξωτερικού χρηματοδοτεί με 6.000 € για να συνεχιστεί το έθιμο. Το θέαμα είναι φαντασμαγορικό και κάθε χρόνο πιο εντυπωσιακό. Οι εκρήξεις μάλιστα ακούγονται μέχρι τα χωριά της Κω.

Κίνδυνοι:

Σοβαροί ως θανάσιμοι τραυματισμοί από τους δυναμίτες. Το 1980 στην κεντρική πλατεία, δυναμίτης εκτινάχθηκε στην κούτα με άλλους δυναμίτες και σκοτώθηκαν 4 νεαρά άτομα με τα μέλη τους να διασκορπίζονται στον αέρα.