Και στο βάθος… εκλογές – Η πολιτική αποτίμηση των «λαγών» που έβγαλε ο Τσίπρας από το καπέλο

«Πακέτο φιλοαναπτυξιακών μέτρων ελάφρυνσης μόνιμου χαρακτήρα». Με αυτό τον τρόπο ανακοίνωσε το φιλοκυβερνητικό left.gr τις σημερινές εξαγγελίες του πρωθυπουργού. Θα μπορούσε κανείς και να ονομάσει τη σημερινή του παρέμβαση ως «Κωδικός: εκλογές ακόμη και στο τέλος Ιούνη».

Εξαγγέλλοντας από τώρα το σύνολο σχεδόν των φιλολαϊκών μέτρων που μπορεί να πάρει, χωρίς ανοιχτή σύγκρουση με τους θεσμούς, ο πρωθυπουργός κινήθηκε κόντρα στην παραδοσιακή αντίληψη του πολιτικού χρόνου που θα επέβαλε κάποια μέτρα να κρατηθούν ως δυνάμει «λαγοί στο καπέλο» για τις παραμονές των εκλογών του φθινοπώρου. Αντίθετα, το εύρος των εξαγγελιών παραπέμπει πολύ περισσότερο σε ετοιμότητα ακόμη και για εκλογές στο τέλος του Ιουνίου, κάτι στο οποίο επιμένουν και διάφορες πληροφορίες από τη μεριά της κυβέρνησης.

Ποιο θα είναι το επίδικο των εκλογών;

Παρότι η αντιπολίτευση συνήθως προσπαθεί να προσπεράσει τέτοιες εξαγγελίες, στην πραγματικότητα αποτυπώνουν έναν συγκεκριμένο πολιτικό σχεδιασμό από τη μεριά της κυβέρνησης.

Σε αντίθεση με τις εκλογές τόσο του 2012 όσο και του 2015 όπου το επίδικο ήταν κατά βάση το ναι ή όχι στα μνημόνια (και το Σεπτέμβριο του 2015 το «ποιος θα εφαρμόσει το τρίτο Μνημόνιο»), οι τωρινές εκλογές δεν δείχνουν να κυριαρχούν από ένα μεγάλο ερώτημα γύρω από το οποίο να διαμορφώνονται μεγάλες πολωτικές διαχωριστικές γραμμές.

Προφανώς και το μεγάλο και πραγματικό ερώτημα είναι η πορεία της χώρας στη μεταμνημονιακή εποχή, αν και ο τρόπος με τον οποίο έχει συναποφασιστεί η μεταμνημονιακή επιτήρηση δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια για αποκλίνουσες αφηγήσεις και μεγάλα πολιτικά σχέδια.

Σε αυτή τη βάση είναι πολύ πιθανό σε αυτές τις εκλογές τα κριτήρια ψήφου να είναι αρκετά πιο περίπλοκα.

Κάποιοι ψηφοφόροι θα τοποθετηθούν με βάση ένα γενικό κλίμα δυσαρέσκειας για μια κυβέρνηση που σχεδόν εξαρχής διέψευσε τις προσδοκίες που γέννησε.

Κάποιοι άλλοι θα τοποθετηθούν με ένα εξίσου γενικό κλίμα φόβου μήπως και «επανέλθει η δεξιά».

Κάποιοι θα επηρεαστούν από την εικόνα ενός ήθους και ύφους εξουσίας μακρινού προς την αριστερά.

Και κάποιοι θα κάτσουν να υπολογίσουν πόσο θα τους ωφελήσουν ή θα τους πλήξουν τα μέτρα που εξαγγέλλονται, με τον άμεσο τρόπο του τι θα μπει ή θα βγει από το πορτοφόλι τους.

Ο κυβερνητικός σχεδιασμός

Η κυβέρνηση πέραν ενός γενικού «αντιδεξιού – αντι-νεοφιλελεύθερου» τόνου και της ρητορικής διεκδίκησης της «συνέχειας με την ιστορική προοδευτική παράταξη», δηλαδή το σχέδιο μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ σε νέο ΠΑΣΟΚ, είναι προφανές ότι επενδύει στο τελευταίο κριτήριο.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει τον τρόπο που χρησιμοποίησε καταρχάς τα κοινωνικά μερίσματα και τη νέα δομή των επιδομάτων ώστε να δώσει κυρίως στα πιο ευάλωτα και φτωχά στρώματα μια αίσθηση ότι υπάρχει μια σχετική πρόνοια. Μάλιστα, σε εκείνη τη φάση ήταν ο Ευκλείδης Τσακαλώτος που είχε περίπου παραδεχτεί ότι η κυβέρνηση πλήττει περισσότερο τη μεσαία τάξη με σκοπό να δώσει σε φτωχότερα στρώματα.

Στην ίδια κατεύθυνση μπορεί κανείς να δει και άλλα μέτρα, έστω και μικρότερης κλίμακας όπως είναι π.χ. το γεγονός ότι επί ΣΥΡΙΖΑ δίνονται συγκριτικά περισσότερα χρήματα για υποτροφίες και θέσεις ερευνητών, πάντα επισφαλείς και προσωρινές φυσικά.

Όμως αυτά τα μέτρα δεν ήταν αρκετά. Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειαζόταν ένα άνοιγμα σε αυτό που συμβατικά στην Ελλάδα ονομάζουμε «μεσαία τάξη». Δηλαδή, τον μεγάλο όγκο των μισθωτών και των ελεύθερων επαγγελματιών που έχουν πληρώσει και το μεγαλύτερο κόστος στην περίοδο της κρίσης.

Ένα πρώτο κρίσιμο βήμα ήταν η αύξηση του κατώτατου μισθού που σε συνδυασμό με την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο βελτίωσης της θέσης συνολικά των μισθωτών.

Χρειαζόταν επίσης κινήσεις που να μπορούν να αφορούν το σύνολο των συνταξιούχων, που να αποτυπώνουν βελτίωση γιατί μέχρι τώρα είχε απλώς εξασφαλίσει τη μη επιδείνωση της κατάστασης των «παλαιών» συνταξιούχων.

Όλα αυτά αποτυπώθηκαν στα μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός σε συνδυσμό με αυτά που δρομολόγησε (δηλαδή τις 120 δόσεις και βελτίωση της αναπλήρωσης στις συντάξεις χηρείας).

Η προοπτική να μη μειωθεί το αφορολόγητο επιτρέπει στον ΣΥΡΙΖΑ να μη συναντήσει τη δυσαρέσκεια ιδίως των χαμηλόμισθων που θα ήταν και αυτοί που συγκριτικά θα πλήττονταν περισσότερα.

Η μόνη 13η σύνταξη είναι μια κίνηση που ενισχύει «οριζόντια» το σύνολο των συνταξιούχων και επιτρέπει ένα «άνοιγμα σε αυτή την κατηγορία».

Η μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης (και κατάργηση μέχρι τις 20.000 ευρώ) επίσης σημαίνει μια φορολογική ελάφρυνση για ένα σημαντικό πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ιδίως στα μεσαία εισοδήματα.

Η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση, στα τρόφιμα και στην ενέργεια είναι επίσης μια «οριζόντια» ελάφρυνση με άμεση επίπτωση σε πάρα πολλά νοικοκυριά αλλά και επιχειρήσεις, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις άλλες εξαγγελθείσες μειώσεις ΦΠΑ.

Παράλληλα, η αύξηση του συντελεστή αποσβέσεων και η επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών επιχειρήσεων και νέων εργαζομένων επίσης μπορούν να θεωρηθούν και μέτρα υπέρ των επιχειρήσεων.

Το πακέτο μέτρων και ο χρόνος των εκλογών

Προφανώς και τα μέτρα αυτά απέχουν από το να καλύψουν τις απώλειες των προηγούμενων εννέα ετών. Ούτε πρόκειται από μόνα τους να συμβάλουν σε μια εκρηκτική ανάκαμψη, ιδίως εάν πρόκειται να επιδεινωθεί το διεθνές οικονομικό περιβάλλον και επιβραδυνθούν περαιτέρω οι ρυθμοί ανάπτυξης στην παγκόσμια οικονομία. Όμως, σηματοδοτούν μια κάποια βελτίωση της θέσης αρκετών στρωμάτων.

Το εάν και κατά πόσο θα μπορέσουν να αντιστρέψουν μια γενικότερη δυσπιστία απέναντι στην κυβέρνηση ή να αντισταθμίσουν τη δυσαρέσκεια για επιλογές όπως η Συμφωνία των Πρεσπών είναι κάτι που μένει να φανεί στις κάλπες. Είναι πάντως εμφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να διευρύνει τα κοινωνικά κομμάτια που βλέπουν κάποια οφέλη και έτσι να τα συσπειρώσει ξανά.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς συνδέονται με το χρόνο των εκλογών. Και αυτό γιατί ο Αλέξης Τσίπρας σήμερα παρουσίασε το σύνολο σχεδόν των μέτρων που θα μπορούσε να θεσπίσει ή έστω να εξαγγείλει, χωρίς να προχωρήσει σε ανοιχτή ρήξη με τους «θεσμούς». Δεν υπάρχουν άλλα σημαντικά οικονομικά μέτρα που θα μπορούσε να εξαγγείλει μέχρι το φθινόπωρο. Το μόνο κρίσιμο μέτρο που απομένει είναι η εξαγγελία διορισμών για την εκπαίδευση και άλλους χώρους του δημοσίου που έχει ουσιαστικά προαναγγελθεί.

Με αυτή την έννοια ο πρωθυπουργός δεν δείχνει αυτή τη στιγμή να μπορεί π.χ. το Σεπτέμβρη να μπορεί να έχει κάποιο ακόμη «ηχηρό» μέτρο να εξαγγείλει.

Αυτό, όμως, με τη σειρά του εντείνει το ενδεχόμενο ο πρωθυπουργός να έχει αποφασίσει να παίξει τώρα όλα τα χαρτιά του και να προσπαθήσει να πάει σε εκλογές στο τέλος Ιουνίου επενδύοντας στο θετικό κλίμα που κατά τη γνώμη του επιτελείου του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσαν να διαμορφώσουν αυτές οι εξαγγελίες.

Σε τελική ανάλυση, με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να αποφύγει και το πρόβλημα μιας μακράς προεκλογικής εκστρατείας στην οποία θα βαραίνει η αναμενόμενη δεύτερη θέση στις ευρωεκλογές την ώρα που προφανώς και στον ΣΥΡΙΖΑ επενδύουν στο ότι αυτό το μέτρο θα μπορούσε να περιορίσει και τις απώλειες και στις ίδιες τις ευρωεκλογές.