Αδύναμη δημοκρατία, απαξιωμένη Ευρώπη

Η μεταπολεμική δημοκρατία υπήρξε ισχυρή στην Ευρώπη. Η δύναμή της οικοδομήθηκε στην εμπειρία της διπλής τραγωδίας του μεσοπολεμικού ολοκληρωτισμού και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου τον οποίο αυτός προκάλεσε. Ηταν στηριγμένη στο βίωμα και την κοινή συνείδηση των ευρωπαϊκών λαών και παρέμεινε αδιαμφισβήτητη επί έξι δεκαετίες. Πλέον όλα αυτά δεν ισχύουν. Η δημοκρατία έχει υποχωρήσει δραματικά και οι ενδείξεις για το μέλλον είναι ζοφερές, όπως δείχνει και μία έρευνα του Ιδρύματος TUI εν όψει των ευρωεκλογών που δημοσιοποίησε η Deutsche Welle. Τι δείχνει; Οτι η νέα γενιά Ευρωπαίων αμφισβητεί ριζικά και τη δημοκρατία και την ΕΕ.

Σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν δύο στους τρεις Ευρωπαίους 16 έως 26 χρόνων αμφισβητούν τη μοναδικότητα της δημοκρατίας ως πολιτεύματος, ενώ μόνο ένας στους πέντε αισθάνεται ότι τον εκπροσωπεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εξίσου εντυπωσιακός με τα ευρήματα είναι και ο τρόπος με τον οποίο η ίδια η έρευνα επιχειρεί να τα ερμηνεύσει: υποστηρίζει ότι αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ο μέσος όρος ηλικίας των ευρωβουλευτών είναι τα 56 έτη! Στηρίζει την ερμηνεία της ότι στο 1/3 των κρατών της ΕΕ οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους για να κατέβουν στις εκλογές.

Το πόσο εσφαλμένη είναι αυτή η ανάλυση προκύπτει ευθέως (και) από ένα άλλο εύρημα της έρευνας: Στην Ελλάδα που το όριο αυτό είναι στα 25 χρόνια καταγράφεται η πιο αυξημένη πίστη των νέων στη δημοκρατία από τις χώρες μέλη της ΕΕ, με ποσοστό που φτάνει στο 73%, ενώ στη Γερμανία και τη Σουηδία, τις χώρες με τα αμέσως επόμενα υψηλά ποσοστά, αυτό φτάνει στο 66%. Και όλα αυτά, με την Ελλάδα να έχει διέρχεται εδώ και δέκα χρόνια μία τρομερή κρίση που μάλιστα δεν λέει να υποχωρήσει.

Η εντελώς λάθος ανάλυση για τη δεδομένη απαξία της δημοκρατίας στην Ευρώπη στη νέα γενιά δεν βλέπει την ουσία του προβλήματος: οι νέοι άνθρωποι δεν πιστεύουν πια σε όλα αυτά. Δεν ξέρουν τίποτα σχεδόν για το πώς γεννήθηκε και το πού στόχευε η μεταπολεμική ενωμένη Ευρώπη, αγνοούν σε ευρεία κλίμακα το ιστορικό της πλαίσιο όπως και εκείνο του Ψυχρού Πολέμου. Και μη έχοντας πια κοντινό ιστορικό βίωμα να στηρίζει μια θετική πεποίθηση για την Ευρώπη, την κρίνουν μόνον από το σήμερα και την πορεία της αυτή τη στιγμή. Και, φυσικά, την επικρίνουν ως αδιάφορη και αποτυχημένη τόσο την ίδια, όσο και τη δημοκρατία, για την αξία της οποίας η νέα γενιά Ελλήνων έχει πολύ πιο έντονη αίσθηση μετά την επτάχρονη δικτατορία που η πικρή εμπειρία της παραμένει ακόμα ζώσα στην ελληνική συνείδηση.

Η απαξία των νέων της Ευρώπης – και όχι μόνο των νέων – για τη δημοκρατία είναι πρωτοφανής στα μεταπολεμικά χρόνια. Προσομοιάζει όμως πολύ σε εκείνα του Μεσοπολέμου. Ποιος νέος άνθρωπος μπορεί να πιστέψει σε ένα σύστημα που δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί, από πού αντλείται η εξουσία του, που είναι τόσο απόμακρο όσο η σημερινή υποκριτική ευρωπαϊκή νομενκλατούρα;

Που βλέπει πως η ίδια η Ευρώπη καταπατά συστηματικά τη δημοκρατία μέσα από τον χειρισμό των κρίσεων και την πλήρη αποσύνδεση πολίτη – εξουσίας; Χωρίς το βίωμα του παρελθόντος όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα στερούνται πλέον και νοήματος και νομιμοποίησης. Οι νέοι της Ευρώπης λένε μια πικρή αλήθεια: το οικοδόμημα τρίζει συνολικά και η αποτυχία του ενεδρεύει. Και σε ποσοστό 70% ζητούν ρητά να αλλάξει το σύστημα. Ομως ποιος τους ακούει; Κανείς. Το αποτέλεσμα θα φανεί στις κάλπες.