Η Τατιάνα Λύγαρη μιλάει στο in.gr για την πιο καλλιτεχνική αμαξοστοιχία της πόλης

Η Τατιάνα Λύγαρη είναι εδώ και 20 χρόνια αφοσιωμένη στα τρένα. Για την ακρίβεια σε ένα τρένο, θεατρικό και υπέροχο.

Από το 1997 που ξεκίνησε την πορεία του το Τρένο στο Ρουφ η Λύγαρη έχει αλλάξει την θεατρική σκηνή της πόλης με ένα εγχείρημα που όμοιο του δεν υπάρχει στο παγκόσμιο θέατρο.

Όλα ξεκίνησαν από την πρόταση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Ακαδηµαϊκού Θεάτρου Τβερ Βέρα Εφρέµοβα να παίξει την Άννα Καρένινα στη Ρωσία. Η απλή της ιδέα να ανεβάσει την παράσταση σε ένα βαγόνι άλλαξε τελικά τη ζωή της.

21 χρόνια μετά έχει την τόλμη να συνεχίζει τις ιδιαίτερες παραστάσεις αλλά και το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών τα 12 Κουπέ για ένατη χρονιά.

Η Τατιάνη Λύγαρη μίλησε στο in.gr για το παρελθόν και κυρίως για το μέλλον του Τρένου στο Ρουφ.

Το Τρένο στο Ρουφ φιλοξενεί φέτος το 9ο φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών Τα 12 Κουπέ. Πείτε μας πως εμπνευστήκατε αυτό το φεστιβάλ, τι έχει πετύχει-αναδείξει αυτά τα χρόνια, ποιες οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;

Το 9ο Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών «Τα 12 Κουπέ» διανύει τον ένατο χρόνο διοργάνωσής του και είναι πια ένας καταξιωμένος θεσμός πρωτοποριακής  καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας. Ήδη από το 2007 είχα προσθέσει στην Αμαξοστοιχία-Θέατρο το Τρένο στο Ρουφ το New Wagon, ένα επιβατικό βαγόνι με 12 κουπέ (compartments), με σκοπό να παρουσιάσουμε  σ’ αυτό ένα καινοτόμο τεχνολογικό-καλλιτεχνικό project.Η οικονομική κρίση όμως στη χώρα άρχισε να διαφαίνεται στον ορίζοντα κι έβαλε φρένο σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Έτσι το βαγόνι παρέμεινε ανενεργό για αρκετό διάστημα. Το 2011, θέλοντας να προσφέρω στέγη στα όνειρα νέων καλλιτεχνών ανοίγω τις πόρτες του και προσκαλώ μουσικούς, χορευτές, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, χορογράφους, performers, video artists, εικαστικούς, μουσικά συγκροτήματα κά. να δημιουργήσουν πρωτότυπες και ευφάνταστες καλλιτεχνικές δράσεις εμπνευσμένοι από τον απρόβλεπτο σκηνικό χώρο των 12 κουπέ του βαγονιού, δηλαδή των δώδεκα μικρών ιδιωτικών «διαμερισμάτων» του και να τις παρουσιάσουν σε μικρές ομάδες θεατών. Ο ελάχιστος διαθέσιμος χώρος των 2 τμ., το αυθεντικό σιδηροδρομικό περιβάλλον με την πατίνα του χρόνου, η οικειότητα της ατμόσφαιρας του ιδιωτικού χώρου των compartments, η απόλυτη εγγύτητα με τον θεατή-συνεπιβάτη  και η αίσθηση του ταξιδιού προκάλεσαν μία έκρηξη δημιουργικότητας και φαντασίας έξω από τα αναμενόμενα και καθιερωμένα και οδήγησαν σε μια ανεπανάληπτη παραστατική εμπειρία με πρωτόγνωρες προσλαμβάνουσες τόσο για τους θεατές όσο και για τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Για επτά χρόνια αγωνιστήκαμε να το κρατήσουμε ζωντανό, με μοναδική απολαβή τις θερμές ευχαριστίες και τα χαμόγελα των συμμετεχόντων καλλιτεχνών και των θεατών μας. Στην πορεία, η εντυπωσιακή παρουσία των ομάδων σύγχρονου χορού μας οδήγησε στη δημιουργία ενός θυγατρικού φεστιβάλ, του Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού “Compartments Dance Project”. Και τα δύο Φεστιβάλ δεν είναι διαγωνιστικά αλλά δημιουργούν μία σημαντική όσμωση μεταξύ των καλλιτεχνών. Οι πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες οδηγούν σε  επαγγελματικές συνεργασίες με το Τρένο στο Ρουφ, απ’ όπου έχουν ξεχωρίσει ταλαντούχοι σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χορογράφοι κά.

Το 2017, μετά από επτά συνεχείς διοργανώσεις, τα δύο αυτά φεστιβάλ εντάχθηκαν σ’ ένα τριετές πρόγραμμα με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Περιφέρειας Αττικής που εγγυήθηκε στη συνέχεια τη βιωσιμότητά τους.

Από την επαφή σας με τη νέα γενιά δημιουργών, τι αποκομίζετε; Τι ελπίζουν / φοβούνται στην προσπάθεια τους να εκφραστούν;

Νοιώθω όμορφα καθώς μεγαλώνω που μπορώ να αναγνωρίζω τους κύκλους που επαναλαμβάνονται στη ζωή καθώς οι γενιές έρχονται και παρέρχονται. Και που μπορώ να τους αποδέχομαι  χωρίς να παριστάνω τη σοφή κουκουβάγια. Εισπράττω τις τάσεις, τις συμπεριφορές και τα ενδιαφέροντά των νέων καλλιτεχνών και προσπαθώ να μην τα αξιολογώ, χωρίς πάντα να το πετυχαίνω. Βλέπω προσόντα, ικανότητες. Οι περισσότεροι έχουν πτυχία, έχουν κάνει σεμινάρια, μεταπτυχιακά, μιλούν γλώσσες, έχουν ταξιδέψει η ζήσει στο εξωτερικό. Παρόλα αυτά υπάρχει μια έλλειψη γενικότερης παιδείας ειδικά  στις περιπτώσεις όπου το οικογενειακό περιβάλλον δεν συμπλήρωσε το έλλειμμα του σχολείου. Βλέπω φαντασία και τόλμη αλλά και προχειρότητα και ευκολία. Λειτουργούν αποτελεσματικά σε συνθήκες λιτότητας – γιατί μόνο αυτήν γνώρισαν – και την έχουν αναγάγει σε άποψη, ψαλιδίζοντας τo εύρος των δυνατοτήτων τους. Βιώνουν το ανέλπιδο περιβάλλον που τους έχει επιβληθεί καταναλώνοντας τις δυνάμεις τους στην προσπάθεια επιβίωσης κι έχουν αυτοπεριορίσει τα όνειρα και τους στόχους τους. Τους απασχολούν θέματα της τρέχουσας κοινωνικής πραγματικότητας αλλά πάντα καταλήγουν στις διαχρονικές και αιώνιες υπαρξιακές αναζητήσεις. Χρόνος, μοναξιά, συνύπαρξη, επαφή, αγάπη, ταυτότητα… Εύχομαι να αυτοπροσδιοριστούν  αναπτύσσοντας την κριτική τους σκέψη και τις συνεργασίες με την ελπίδα να οδηγήσουν κι όλους εμάς, που δεν το καταφέραμε, σ΄έναν καλύτερο κόσμο.

Το Τρένο στο Ρουφ, προσωπικό σας στοίχημα και δημιούργημα έκλεισε 20 χρόνια δραστηριοτήτων. Τι θα φέρει το μέλλον στον μοναδικό στον κόσμο πολυχώρο πολιτισμού σε παλιά σιδηροδρομικά βαγόνια;

Είναι γνωστό ότι όλα τα τρένα του κόσμου έχουν μία μηχανή που τα τραβάει πάντα μπροστά. Η όπισθεν δεν υπάρχει στο κιβώτιο ταχυτήτων τους. Έτσι κι εμείς χαράζουμε πορεία μόνο μπροστά. Προσωπικά, ονειρεύομαι μια διαδρομή ανάπτυξης για την Αμαξοστοιχία-Θέατρο με την προβολή που της αξίζει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, την αναγνώρισή της σαν ένα σπάνιο βιομηχανικό μνημείο του σύγχρονου ελληνικού Πολιτισμού και της ελληνικής Ιστορίας, ενός αυτοσυντηρούμενου πολιτιστικού χώρου που θα προσφέρει ψυχαγωγία και εκπαίδευση σε ένα ευρύ κοινό κάθε ηλικίας.

Αν είχατε την ευκαιρία να ζητήσετε τρία αιτήματα από την Πολιτεία, ποια θα ήταν αυτά;

Αρκούν δύο.Πίστη και σεβασμό στην προστιθέμενη αξία του Πολιτισμού. Και χρήματα για να  αποδείξει ότι μπορεί να παράξει αυτή την αξία και να την προσφέρει στην κοινωνία.

Πέρσι σκηνοθετήσατε το Stamboul Train που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο Τρένο για 2 συνεχόμενες σεζόν. Ποια είναι τα επόμενα σχέδια; Σχεδιάζετε την ερμηνευτική σας επιστροφή στο Τρένο;

H διασκευή για το θέατρο του διάσημου μυθιστόρηματος του Graham Greene που διαδραματίζεται μέσα στο Orient Express παραμονές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ένα προσωπικό ζητούμενο για χρόνια. Ήταν μία πολυπρόσωπη παραγωγή για τις δυνατότητές μας και με αυτή αποφασίσαμε να γιορτάσουμε τα 20χρονα του Τρένου στο Ρουφ. Το  Stamboul Train ήταν ένα καμπανάκι προς όλους μας για το γκρίζο σύννεφο που απλώνεται και πάλι στον πλανήτη απειλώντας ισότητα, ευημερία και ειρήνη. Η παράσταση αυτή χαράχτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη και στην ψυχή μου. Μας  χάρισε επιτυχία αλλά μας σημάδεψε και με σκληρές απώλειες. Παραμονή της πρεμιέρας έχασα την αγαπημένη μου μητέρα και αργότερα, τελείως αναπάντεχα έφυγε από τη ζωή η νεαρή συνάδελφος της παράστασης, Νίκη Λειβαδάρη. Όμως το παρήγορο είναι ότι η ζωή, όπως και τα τρένα, κυλάει πάντα μπροστά κι έτσι και το Τρένο στο Ρουφ βρίσκεται ήδη σε τροχιά καλοκαιρινής δημιουργίας.

Από 1η Ιουνίου και για 4η χρονιά επιστρέφει στο Θεατρικό Βαγόνι η πολύ επιτυχημένη αγγλόφωνη θεατρική μας παράσταση “Women of passion, Women of Greece”. Από χρόνια ήθελα να προσφέρω στους ξένους επισκέπτες της Αθήνας τη δυνατότητα να γνωρίσουν την Αμαξοστοιχία-Θέατρο μέσα από μία παράσταση που θα τιμά και θα προβάλει την Ελλάδα χωρίς το εμπόδιο της γλώσσας. Η ιδέα πήρε σάρκα και οστά μέσα από το δυνατό κείμενο της Ευγενίας Αρσένη για τις ζωές τριών μυθικών γυναικών, της Μαρίας Κάλλας, της Μελίνας Μερκούρη και της Μήδειας, την εντυπωσιακή ερμηνεία της Εβελίνας Αραπίδη στους τρεις εμβληματικούς ρόλους και τη συνεργασία σημαντικών συνεργατών. Η παράσταση συγκίνησε βαθειά Έλληνες και ξένους θεατές, εισέπραξε υπέροχες κριτικές  και μας ταξίδεψε στην Αυστραλία, στο Σύδνεϋ και την Αδελαΐδα μέχρι το μακρινό Ντάργουιν και στις Βρυξέλλες. Συμμετείχε επίσης στην 8η Θεατρική Ολυμπιάδα στην Ινδία, στο Νέο Δελχί και τη  Μπανγκαλόρ.

Στη συνέχεια, στις 8 Ιουνίου, εγκαινιάζουμε τη νέα υπαίθρια σκηνή της Αποβάθρας του Τρένου στο Ρουφ,  με τη μουσικοχορευτική παράσταση «Σχολή Χο-Ρουφ». Καλούμε τους θεατές να συντονιστούν με τους αγαπημένους χορούς που λίκνισαν στα βήματά τους ολόκληρες γενιές Ελλήνων από τις αρχές του 20ου  μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Βαλς, πόλκα, ταγκό, χαμπανέρα, τσάρλεστον, φοξ- τροτ, σουίνγκ, σάμπα, ρούμπα, μπαγιόν, τουίστ, ροκ εν ρολ, χάλι-γκάλι, σέικ, γιάνκα θα πλημμυρίσουν την καλοκαιρινή Αποβάθρα. Σε κείμενα και μουσική επιμέλεια του Λάμπρου Λιάβα, σκηνοθεσία δική μου, κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ, ενορχηστρώσεις Άλκηστης Ραυτοπούλου, χορογραφίες  Χριστίνας Τσούκαρη, φωτισμούς Σάκη Μπιρμπίλη και βοηθό σκηνοθέτη τον Ευθύμη Χρήστου η παράστασή μας επιχειρεί να ξαναφέρει στην επιφάνεια την ανθρώπινη έκφραση κι επικοινωνία μέσα από τη συλλογική ψυχαγωγία. Μια υπέροχη παρέα από μουσικούς και χορευτές μαζί με τέσσερις εξαιρετικούς τραγουδιστές, την αισθαντική Αθηνά Ρούτση και τον δυναμικό, λαμπερό τενόρο Σταύρο Σαλαμπασόπουλο αλλά και τους νεώτερους Πάνο Παταγιάννη και τη Ζανέλ θα φέρουν με το ταλέντο τους έναν αέρα δροσιάς  στις ζεστές αθηναϊκές  βραδιές μας.

Τη χειμερινή σεζόν,   πέρα από τις σκηνοθετικές και διοικητικές μου υποχρεώσεις ότι θα επιστρέψω σαν ηθοποιός στην τόσο οικεία σκηνή του Τρένου με ένα διάσημο έργο Τσέχου συγγραφέα που έχει παρουσιαστεί σε πολλές θεατρικές σκηνές σε όλο τον κόσμο αλλά στην Ελλάδα θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά. Προς το παρόν βρισκόμαστε ακόμα στο στάδιο της μετάφρασης κι έχουμε δρόμο μπροστά μας.