Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος ΣΤ’)

Το 472 π.Χ. ο Αισχύλος αναδείχθηκε νικητής με μια τετραλογία που περιελάμβανε τις τραγωδίες Φινεύς, Πέρσες (Πέρσαι), Γλαύκος Ποτνιεύς και το σατυρικό δράμα Προμηθεύς Πυρκαεύς.

Το πρώτο που αξίζει να σημειωθεί αναφορικά με τα εν λόγω έργα του Αισχύλου είναι το γεγονός ότι το σατυρικό δράμα δεν μπορεί να συσχετιστεί από απόψεως περιεχομένου με τα λοιπά δράματα της τετραλογίας.

Πέραν αυτού, δεν υπάρχει ένας θεματικός σύνδεσμος ανάμεσα στις τρεις προαναφερθείσες τραγωδίες, κι αυτό φέρνει τους Πέρσες σε αντίθεση με τα υπόλοιπα σωζόμενα έργα του Αισχύλου, που ανήκουν όλα σε τριλογίες με ενιαίο περιεχόμενο.

Οι Πέρσες, το μοναδικό ιστορικό δράμα του Αισχύλου που έχει διασωθεί, έχει ως θέμα του και πηγή έμπνευσης τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και την εκεί περσική καταστροφή.

Το ίδιο θέμα, το ίδιο ιστορικό γεγονός, είχε πραγματευτεί τέσσερα χρόνια νωρίτερα (Φοίνισσες, 476 π.Χ.) ο Φρύνιχος.

Όπως και ο πρόδρομός του, ο Αισχύλος στρέφει το ενδιαφέρον του όχι προς την ελληνική νίκη, αλλά προς την περσική πανωλεθρία, την οποία προσεγγίζει με ανθρώπινη κατανόηση, χωρίς το ελάχιστο ίχνος στενόκαρδου μίσους.

Ο χορός, που αποτελείται από πέρσες γέροντες (συμβούλους), και η βασίλισσα Άτοσσα, μητέρα του Ξέρξη και σύζυγος του Δαρείου, περιμένουν με αγωνία τα νέα της εκστρατείας. Ένας αγγελιαφόρος κομίζει την είδηση της φοβερής καταστροφής σε όλες τις διαστάσεις της.

Πανικόβλητος, ο χορός επικαλείται το πνεύμα του νεκρού βασιλιά. Το φάντασμα του Δαρείου εμφανίζεται από το βασίλειο των νεκρών, ερμηνεύοντας τη συμφορά και προφητεύοντας την επερχόμενη τελική ήττα των Περσών. Με τη θλιβερή εμφάνιση του Ξέρξη, υπαιτίου της καταστροφής εξαιτίας της άμετρης υπεροψίας του, το δράμα των Περσών φθάνει στην κορύφωσή του, μέσα σε πένθος και θρήνους.

Κατά τον Αισχύλο, η συντριβή της περσικής βασιλικής δύναμης απορρέει από θεϊκή απόφαση και συνιστά τίσιν (τιμωρία) της Ύβρεως (αλαζονεία της εξουσίας και κατάχρησή της).

Ο ποιητής κάνει λόγο για την Άτη, μια έννοια που στην τραγωδία, την αισχύλεια προπάντων, είναι ένα βασικό στοιχείο της ερμηνείας του κόσμου.

Από την πλευρά των θεών, η Άτη είναι το πεπρωμένο, που αυτοί το στέλνουν στους ανθρώπους. Από την πλευρά των ανθρώπων, η Άτη είναι η πνευματική τύφλωση, που στην αρχή τούς προσεγγίζει χαμογελαστή, τους θολώνει ολοένα και περισσότερο το μυαλό, τους ξεγελά και τους αφήνει τέλος να τραβήξουν το δρόμο της καταστροφής τους.

Ο άνθρωπος που τον βρίσκει η Άτη ξεπερνά το μέτρο, τα σύνορα που έχουν οριστεί για εκείνον, κλονίζει την τάξη του κόσμου, γι’ αυτό και είναι προορισμένος να πέσει θύμα της δικής του τύφλωσης.

Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το περσικό κράτος. Η Ύβρις της εκστρατείας των Περσών βρήκε την έκφρασή της στην αμαρτία του Ξέρξη, ο οποίος διασάλευσε την τάξη των στοιχείων της φύσης και έκανε τη θάλασσα στεριά, καθώς έδεσε τον Ελλήσποντο στα δεσμά της τεράστιας πλωτής γέφυράς του.

Η καταστροφή στη Σαλαμίνα ήταν το πρώτο μέρος της ανταπόδοσης, η δε ήττα στις Πλαταιές, που την προφητεύει ο Δαρείος, θα είναι το δεύτερο.

Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος Α’)

Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος Β’)

Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος Γ’)

Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος Δ’)

Αισχύλος, το πνεύμα του δικαίου (Μέρος Ε’)