Οι «φρουροί» του Τσίπρα που βγαίνουν μπροστά με το βλέμμα στην επόμενη μέρα

Ο αρχηγός πρέπει να έχει και τη δική του ομάδα. Αυτό παραδοσιακά είναι ένα μοτίβο των επικοινωνιολόγων αρκετά χρόνια τώρα, που επιμένουν ότι πρέπει ένας υποψήφιος πρωθυπουργός να μπορεί να παρουσιάσει και την ομάδα με την οποία θα κυβερνήσει, καθώς αυτό δίνει στην αίσθηση στον ψηφοφόρο ότι όντως είναι έτοιμος να κυβερνήσει.

Βέβαια στην περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα, το ζήτημα είναι ότι έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής καθώς κυβερνά από τον Ιανουάριο του 2015. Και κυρίως θα κριθεί για το έργο που παρουσίασε ως τώρα σε αυτή τη βάση για τις όποιες δεσμεύσεις για το μέλλον.

Ωστόσο, ακόμη και έτσι η πολιτική σημειολογία της ομάδας που έκανε την παρουσίαση του προγράμματος ήταν ενδεικτική.

Η τιμητική αποστρατεία των παλιών

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ένα σημαντικό αριθμό στελεχών που παίζουν ρόλο και στο κόμμα και στην κυβέρνηση, με σημαντική εμπειρία και ιστορική διαδρομή στην αριστερά. Αρκεί να σκεφτούμε στελέχη όπως ο Γιάννης Δραγασάκης, ο Πάνος Σκουρλέτης, η Θεανώ Φωτίου, ο Αριστείδης Μπαλτάς, ο Δημήτρης Βίτσας, ο Γ. Σταθάκης κ.ά. Όμως, είναι προφανές ότι τώρα θέλει να δώσει το στίγμα ότι η «σκυτάλη περνάει στην επόμενη γενιά».

Αυτό εξηγεί γιατί κράτησε μόνο τον Ευκλείδη Τσακαλώτο από τα στελέχη μεγαλύτερης ηλικίας, ιδίως από τη στιγμή που όχι μόνο είναι ο βασικός σχεδιαστής του οικονομικού προγράμματος αλλά και άτυπος ηγέτης ενός ολόκληρου εσωκομματικού ρεύματος, την ίδια ώρα που έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη ότι δεν επιθυμεί να παίξει κάποιο ηγετικό ρόλο.

Όσο για την Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, αυτή κυρίως επιλέχτηκε γιατί έδινε την πιο ευπρεπή εικόνα της «Προοδευτικής Συμμαχίας».

Η λογική της «νέας φρουράς»

«Είμαστε η νέα φρουρά / είμαστε οι άνθρωποι του μέλλοντος», έλεγε ένα παλιό γαλλικό σοσιαλιστικό τραγούδι.

Αυτή την εικόνα θέλησε να δείξει και ο Αλέξης Τσίπρας. Έφη Αχτσιόγλου, Δημήτρης Τζανακόπουλος, Νάσος Ηλιόπουλος, Αλέξης Χαρίτσης.

Οι επιλογές καθόλου τυχαίες: ο πρωθυπουργός επενδύει στην υπουργό Εργασίας, καθώς τη θεωρεί πετυχημένη και ταυτόχρονα ικανή να περάσει το μήνυμα μιας φιλολαϊκής πολιτικής και ταυτόχρονα να επικοινωνήσει με ακροατήρια που δεν είναι παραδοσιακά της αριστεράς. Ο Δημήτρης Τζανακόπουλος θεωρείται ότι συνδυάζει την νεότητα με την επιθετική δημόσια παρουσία. Ο Νάσος Ηλιόπουλος πιστώνεται τη σχετική προσωπική του επιτυχία στην Αθήνα αλλά και τη μεγάλη συμπάθεια που έχει στον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλέξης Χαρίτσης θεωρείται ότι εκπροσωπεί την εικόνα του πετυχημένου τεχνοκράτη.

Επιπλέον, με αυτό τον τρόπο ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να δώσει την εικόνα ότι από εδώ και πέρα θα κυβερνά με τη νέα γενιά, με όλους αυτούς που είναι νεώτεροι από αυτόν.

Οι ηχηρές απουσίες

Την ίδια στιγμή έχει ενδιαφέρον ποιοι απουσίαζαν από αυτή την εικόνα. Ένας τους στενότερους συνεργάτες του Αλέξη Τσίπρα και ηλικιακά σίγουρα όχι «παλιός», ο Νίκος Παππάς φαίνεται πως πλέον θεωρείται εν μέρει και πολιτική επισφάλεια.

Το ίδιο ισχύει και για έναν άλλο υπουργό που απολάμβανε και της συμπάθειας του πρωθυπουργού αλλά και αυξημένης δημοφιλίας στο στενό ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ, τον Παύλο Πολάκη. Φαίνεται πως και εκεί πρυτάνευσε η λογική ο σφακιανός γιατρός να αποσυρθεί από το προσκήνιο της δημοσιότητας.

Από εκεί και πέρα, τα υπόλοιπα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσαν εύκολα να ταιριάξουν στην εικόνα που ήθελε να δώσει ο πρωθυπουργός. Για παράδειγμα, ο κ. Κατρούγκαλος είναι κορυφαίος υπουργός και με επικοινωνιακή επάρκεια, όμως την ίδια στιγμή στην κοινή γνώμη εκπροσωπεί μια βασική μεταρρύθμιση που προκάλεσε αγανάκτηση και δυσαρέσκεια, αυτή που αφορούσε την κοινωνική ασφάλιση.

Τα όρια της εικόνας

Ωστόσο, παρότι το όλο σκηνικό έδωσε την εικόνα όντως μιας ανανέωσης ηλικιακής, την ίδια στιγμή δεν πρέπει να υποτιμάμε και τα προβλήματα αυτής της εικόνας.

Τα περισσότερα από τα στελέχη έχουν να παρουσιάσουν μόνο τη δράση τους σε σχέση με τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχουν να επιδείξουν ιδιαίτερη κοινωνική ή επαγγελματική δράση. Αποπνέουν την αίσθηση ότι είναι νεαροί «επαγγελματίες της πολιτικής». Η όποια αποτελεσματικότητα της κ. Αχτσιόγλου ή του κ. Χαρίτση αφορά περισσότερο την εφαρμογή προδιαγεγραμμένων πολιτικών ή την προώθηση συγκεκριμένων μέτρων, παρά την άρθρωση κάποιας συνολικότερης στρατηγικής για τη χώρα.

Όμως, η εικόνα έχει πάντα όρια. Παρά τη διάχυτη αίσθηση ότι όλα κρίνονται στην εικόνα των πολιτικών, η πραγματική αντιπαράθεση και οι πραγματικές εκλογικές μάχες κρίνονται και στην ουσία των πολιτικών.

Έτσι λοιπόν η όποια θετική εικόνα των συγκεκριμένων και σχετικά άφθαρτων στελεχών δεν μπορεί να αναιρέσει το βάρος που έχει η συνολική διαδρομή της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, οι προσδοκίες που διέψευσε, το κοινωνικό κόστος από τις συγκεκριμένες επιλογές της.

Το στρατηγικό κενό

Πάνω από όλα, σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει ένα πραγματικό κενό στρατηγικής. Το 2012 και το 2015 μπορούσε να λέει ότι εκπροσωπεί την ελπίδα και την ανατροπή απέναντι στη μνημόνια. Σήμερα εκπροσωπεί 4,5 χρόνια διακυβέρνησης, με συγκεκριμένα δείγματα γραφής.

Ακόμη χειρότερα, σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ κατεβαίνει στις εκλογές με όλο το βάρος από τις επιλογές του και την απογοήτευση που προκάλεσε αλλά και με ένα πρόγραμμα που πέραν διαφόρων αιχμών κυρίως προτείνει τη διατήρηση της σημερινής συνθήκης αλλά σε μια διαρκώς βελτιούμενη κατεύθυνση, χωρίς όμως αναίρεση των βασικών μνημονιακών κατευθύνσεων.

Αυτό είναι στην πραγματικότητα ένα «στένεμα» του ιστορικού ορίζοντα που καμιά ρητορική δεν μπορεί να συγκαλύψει.

Και αυτό δεν απαντιέται απλώς με την εμφάνιση μιας «νέας ομάδας». Θα χρειαζόταν αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού, όμως ήταν ο Αλέξης Τσίπρας που για να μπορεί λέει «βγήκαμε από τα μνημόνια», αποδέχτηκε ότι αυτοί δεν αλλάζουν.

Η λογική της επόμενης μέρας

Όλα τα παραπάνω ο Αλέξης Τσίπρας είναι αρκετά έμπειρος για να τα γνωρίζει καλά. Και ένα από τα πράγματα που έχει μάθει καλά είναι πως όταν βλέπεις μια σίγουρη εκλογική ήττα να έρχεται, τότε αναγκαστικά αναπροσαρμόζεις τη στρατηγική σου και στρέφεσαι στο εσωκομματικό τοπίο.

Γιατί στα κόμματα εξουσίας, κόμματα δηλαδή που ακόμη και εάν χάσουν μια εκλογική μάχη, πάντα επιδιώκουν να «μένουν μέσα στο παιχνίδι», το βασικό για μια ηγεσία δεν είναι το εάν θα χάσει την εξουσία, αλλά το εάν θα χάσει την ηγεσία.

Ο καλύτερος τρόπος για να μην χαθεί η ηγεσία, μετά από μια εκλογική συντριβή, είναι να έχει φροντίσει η τρέχουσα ηγεσία να μην μπορεί να τεθεί θέμα αμφισβήτησής της. Και αυτό μπορεί να γίνει με το να εξασφαλιστεί ότι έχει δρομολογηθεί η ανάδειξη νέων στελεχών, που όμως θα παίξουν το ρόλο τους όχι στο εγγύς μέλλον αλλά μεσοπρόθεσμα, δηλαδή σε ένα χρόνο ασφαλή για την τρέχουσα ηγεσία.

Κάποιες φορές στην πολιτική δεν μετρά η ήττα, αλλά η ικανότητα να τη διαχειριστεί. «Το μέλλον διαρκεί πολύ», όπως συχνά υπενθυμίζει ο πρωθυπουργός.