Επήρεια, επίδραση και επιρροή (Μέρος Α’)

Δεν είναι λίγα τα άρθρα της ενότητας Γλώσσα & Λογοτεχνία που έχουν ως αντικείμενό τους λέξεις ή και φράσεις που συγχέονται και, ως εκ τούτου, χρησιμοποιούνται λανθασμένα, μολονότι δεν έχουν —πέραν της σχετικής ομοηχίας τους σε ορισμένες περιπτώσεις— καμία ετυμολογική συγγένεια ή σημασιολογική συνάφεια.

Στο πλαίσιο αυτό, τα όσα θα διαβάσετε στις γραμμές που ακολουθούν σχετίζονται με μια ακόμη ομάδα λέξεων που η χρήση τους δημιουργεί αρκετά προβλήματα, τόσο από εννοιολογικής όσο και από ορθογραφικής απόψεως. Οι λέξεις αυτές είναι η επήρεια, η επίδραση και η επιρροή.

Όπως έχουμε γράψει και κατά το παρελθόν, η εννοιολογική προσέγγιση και ο εντοπισμός της ετυμολογικής προέλευσης των ανωτέρω λέξεων θα μας επιτρέψουν να αντιληφθούμε το ακριβές σημασιολογικό περιεχόμενό τους, καθώς και τον ενδεδειγμένο τρόπο γραφής καθεμιάς από αυτές.

Κατά πρώτον, το ουσιαστικό επήρεια απαντά και στην αρχαία ελληνική γλώσσα, όπου είχε την έννοια της περιφρόνησης, της ασελγούς συμπεριφοράς, της ύβρεως ή του χλευασμού.

Παράγωγο του ουσιαστικού αυτού ήταν το ρήμα επηρεάζω, που σήμαινε απειλώ, φοβερίζω, φέρομαι υβριστικώς, περιφρονητικώς ή ασελγώς, παρενοχλώ.

Στη νέα ελληνική γλώσσα το ουσιαστικό επήρεια δεν έχει πλέον το ίδιο σημασιολογικό φορτίο, αλλά εξακολουθεί να έχει αρνητική σημασιολογική χροιά, μια και δηλώνει την επίδραση, την επενέργεια που έχουν σε κάποιον διεγερτικές ή τοξικές ουσίες, τα ναρκωτικά, τα φάρμακα ή το αλκοόλ.

Ιδού τα σχετικά παραδείγματα: «Η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ είναι χωρίς καμία δόση υπερβολής μια εγκληματική πράξη», «Αυτό που πρέπει να καταλάβεις είναι ότι τη στιγμή εκείνη τελούσε υπό την επήρεια ναρκωτικών και δεν καταλάβαινε τι έλεγε και τι έπραττε», «Εικάζω ότι η αλλαγή στη συμπεριφορά του οφείλεται στην επήρεια του συγκεκριμένου φαρμάκου».

Σε ό,τι αφορά τώρα την προέλευση του ουσιαστικού επήρεια, η ετυμολογική μελέτη μάς οδηγεί στο αμάρτυρο —αυτό σημαίνει ότι δεν απαντά στα σωζόμενα κείμενα— επίθετο επηρής και ακολούθως (κατά την επικρατέστερη εκδοχή) στο ομηρικό ουσιαστικό αρειή, που είχε τη σημασία των απειλών, του φοβερίσματος, της κατάρας.