Βαΐτσης: Γιατί προκαλεί ο Ερντογάν αυτή την χρονική στιγμή

Του Χρήστου Βαΐτση

Το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες μίας αυξημένης έντασης στην περιοχή, που τροφοδοτείται κυρίως από την τουρκική επιθετική ρητορική κατά παντός διαφωνούντα με τις απόψεις του προέδρου Ερντογάν, συνοδευόμενη από κινήσεις δημιουργίας τετελεσμένων στην Κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και την αυξημένη παραβατική συμπεριφορά της στο Αιγαίο. Επιπλέον, η υπερβολική παρουσίαση των γεγονότων από μερίδα των ΜΜΕ και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, σε συνδυασμό με άστοχες κατά την άποψη μου ενέργειες της Κυβέρνησης, όπως η πρόσφατη, χωρίς ουσία, έκτακτη σύγκληση του ΚΥΣΕΑ τη συγκεκριμένη ημέρα, δημιουργούν μία εικόνα έντονης ανησυχίας και προβληματισμού στους πολίτες, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Προσπαθώντας κανείς να αξιολογήσει ψύχραιμα και αντικειμενικά τα γεγονότα διαπιστώνει μία σειρά αντιφάσεων. Η συνδυαστική απάντηση στο ερώτημα “γιατί έτσι;” σε μία σειρά θεμάτων που αφορούν στις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την Ρωσία, το Ιράν, τη Συρία, την επιλογή F-35 ή S-300 (ίσως και Patriot), καθώς και οι επιλογές της στην οικονομική πολιτική και στο ενεργειακό πεδίο της Αν. Μεσόγειου, προσφέρουν αντιφατικές απαντήσεις. Οφείλεται στη αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, στον παραλογισμό και στο “one man show” του Ερντογάν, στον στρατηγικό επανα-προσανατολισμό  της Τουρκίας, στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει, ή σε κάτι άλλο;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η ασφαλής πρόβλεψη της εξέλιξης των γεγονότων που αφορούν το ενεργειακό τοπίο στην Αν. Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Πέραν των γνωστών δεδομένων (Ελλάδα – Κύπρος – Τουρκία), στην εξίσωση υπεισέρχεται μία σειρά εξωγενών παραγόντων και παραμέτρων που αφορούν στην γεω-στρατηγική κατάσταση της ευρύτερης και όχι μόνον περιοχής, οι οποίοι έχουν αποκτήσει το τελευταίο διάστημα μία δυναμική αστάθεια και επομένως είναι δύσκολα προβλέψιμοι. Η πλέον όμως σημαντική παράμετρος της εξίσωσης είναι η οικονομική, καθόσον το διακύβευμα είναι εξαιρετικά υψηλό.

Κόκκινες γραμμές

Η Τουρκία κινείται σε όλα τα επίπεδα σχεδόν στα όρια των κόκκινων γραμμών συμπεριφερόμενη αρκετές φορές ως “rogue state”, ενώ παράλληλα οι λοιποί «παίκτες» (εκτός των ΗΠΑ και εν μέρει της Γαλλίας) παρακολουθούν τα τεκταινόμενα ευρισκόμενοι στην ασφάλεια της «γκρί» ζώνης, έτοιμοι να μετακινηθούν στη πλευρά που τα εθνικά τους και όχι μόνον συμφέροντα θα εξυπηρετηθούν καλύτερα. Αντίθετα, Ελλάδα και Κύπρος βρίσκονται αμήχανα στη μέση (είναι γεγονός ότι δεν έχουν πολλές επιλογές), προσπαθώντας να δημιουργήσουν διεθνές μέτωπο στήριξης, χωρίς στην ουσία να προβάλουν με αποφασιστικότητα ένα ολιστικό και αξιόπιστο σχέδιο αντιμετώπισης όλων των ενδεχόμενων. Η εξωτερική όμως στήριξη τις περισσότερες φορές είναι επίπλαστη και περιστασιακή. Δεν θα πρέπει να αποτελέσει έκπληξη εάν η αναμενόμενη απόφαση για την επιβολή μέτρων της ΕΕ εναντίον της Τουρκίας, υιοθετήσει κάποιες “θολές”, άνευρες και όχι ουσιαστικές κυρώσεις που θα «πονέσουν”. Αναμφίβολα το οικονομικό ισοζύγιο των “μεγάλων” της ΕΕ με την Τουρκία έχει βαρύνουσα σημασία. Δεδομένου δε ότι στην πολιτική αντζέντα του προέδρου των ΗΠΑ οι “business” κατέχουν πρωτεύουσα θέση, τελικά ο στρατηγικός παράγων του ρόλου των στη εξίσωση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως δεδομένος καθαρά υπέρ των ελληνικών θέσεων, όπως επί του παρόντος διαφαίνεται. Η προσφιλής μέθοδος του «παζαριού» από τον Ερντογάν ενδεχομένως να αλλάξει παντελώς τα δεδομένα μετά τη συνάντηση του με τον πρόεδρο Τράμπ, στην επερχόμενη Σύνοδο των G-20 στις 28-29 Ιουνίου.

Αυτό που όμως πρέπει να θεωρείται δεδομένο είναι ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να διακόψει τις ερευνες και να αποχωρήσει από την περιοχή της Κυπριακής ΑΟΖ. Οι οιεσδήποτε πιέσεις από τις ΗΠΑ ή την ΕΕ δεν πρόκειται να την αποτρέψουν από τον στρατηγικό της στόχο να τοποθετηθεί ως ισότιμος εταίρος στο ενεργειακό τοπίο της Αν. Μεσογείου. Μία ενδεχόμενη αναδίπλωση της για να αντιμετωπίσει τις παράπλευρες επιδράσεις (κυρίως οικονομικές) τυχόν κυρώσεων, μόνον ως προσωρινή θα πρέπει να εκληφθεί.

Η Τουρκία ανέκαθεν ακολουθεί πιστά το στρατηγικό της σχέδιο. Παρά τα αντιθέτως καμιά φορά διαφαινόμενα, ο Ερντογάν είναι ένας απόλυτα προβλέψιμος παίκτης, σε απόλυτη γραμμή με τις πάγιες τουρκικές επιδιώξεις. Γνωρίζοντας ότι εάν κάνει πίσω τότε το ενεργειακό status quo παγιώνεται υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν πρόκειται ποτέ να διαφοροποιηθεί. Επομένως η ένταση στην περιοχή θα συνεχίσει να υφίσταται, γεγονός που επιτάσσει την συνεχή προσπάθεια εξεύρεσης και σχεδιασμού πιο αποτελεσματικών πολιτικών. Σε ότι αφορά στην περιοχή του Αιγαίου, παρά τους σχετικά αυξημένους δείκτες παραβατικότητας η εσκεμμένη δημιουργία ενός θερμού επεισοδίου θεωρείται απίθανη. Οπως απίθανη θεωρείται και η απόπειρα γεωτρήσεων εντός της ελληνικής ΑΟΖ στο άμεσο μέλλον.

Θα συμφωνήσω με την πρόσφατη εκτίμηση ότι ένα θερμό επεισόδιο στην ελληνική ΑΟΖ και FIR επ’ ουδενί συμφέρει την Τουρκία επί του παρόντος. Δεν θα συμφωνήσω όμως καθόλου με την πρακτική υπουργών της κυβέρνησης να μιλούν για “μοναχοφάïδες” και για δικαιώματα της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο.

Οπως και δεν θα συμφωνήσω, αν και ο ίδιος είμαι πάντοτε υπέρ του διαλόγου και των ανοικτών διαύλων επικοινωνίας, με την εσπευσμένη συνάντηση των Επιτροπών για τα ΜΟΕ, αφού προηγουμένως έγινε αποδεκτή, χωρίς να γίνει αντιληπτό από τον ΥΕΘΑ, η πρόταση του Ακάρ για συζήτηση εφ’ όλης της ύλης. Ευτυχώς όμως – για τους γνωρίζοντες – η προσπάθεια της τουρκικής αντιπροσωπείας αναχαιτίσθηκε από τον Αντγο Ζαχαριάδη. Επιπλέον, η μετάβαση της ελληνικής Επιτροπής στην Τουρκία ακριβώς την επομένη της σύγκλησης του ΚΥΣΕΑ και των σχετικών ανακοινώσεων του πρωθυπουργού, με αντικειμενικό σκοπό, ίσως, να παρουσιασθεί κοινή ανακοίνωση για το θέμα στην επόμενη Σύνοδο του ΝΑΤΟ σε επίπεδο ΥΕΘΑ στις 26-27 Ιουνίου, αλλά και να γίνει πολιτική εκμετάλλευση εν όψει των επερχόμενων εκλογών, δεν συνιστούν ένδειξη σοβαρής διαχείρισης των εθνικών θεμάτων.

Την παρούσα περίοδο μόνον η ενότητα όλων, η σοβαρότητα, η αποφασιστικότητα, η τολμηρή και ρεαλιστική επιχειρησιακή σχεδίαση, σε συνδυασμό με την μέγιστη δυνατή ετοιμότητα των ΕΔ, είναι οι παράγοντες που θα ενδυναμώσουν την εθνική μας ισχύ εντός και εκτός της χώρας και θα αποτελέσουν την πυξίδα που θα μας οδηγήσει ασφαλώς στην επόμενη μέρα.

O Χρήστος Βαΐτσης είναι Πτέραρχος (Ι) ε.α.

Επίτιμος Α/ΓΕΑ και Σύμβουλος Προέδρου ΝΔ για θέματα Εθνικής Ασφάλειας