28 Ιουνίου 1914: Το χρονικό μιας δολοφονίας που άλλαξε την Ευρώπη

Ήταν πρωί της 28ης Ιουνίου 1914 όταν ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος της Αυστρίας, διάδοχος του θρόνου της Αυστροουγγαρίας και η γυναίκα του Σοφία, Δούκισσα του Χόχενμπεργκ, έπεφταν νεκροί από πυροβολισμούς στο Σεράγεβο.

Δράστης ο σερβοβόσνιος φοιτητής Γκαβρίλο Πρίντσιπ, εθνικιστής και μέλος μιας μυστικής οργάνωσης που ασπαζόταν την ιδέα του «πανσερβισμού». Η πράξη του αποτέλεσε τη θρυαλλίδα που πυροδότησε τον Μεγάλο Πόλεμο (μετέπειτα Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο) ο οποίος με τις τεκτονικές αλλαγές που προκάλεσε, οδήγησε σε έναν ακόμα, μεγαλύτερο πόλεμο, τον Δεύτερο Παγκόσμιο και -με το φαινόμενο του ντόμινο- τη ριζική μεταμόρφωση της Ευρώπης και του κόσμου ολόκληρου τις δεκαετίες που ακολούθησαν.

Πανσερβισμός: Ο στόχος της δολοφονίας

Η μεγάλη εδαφική επέκταση της Σερβίας κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) άνοιξε την όρεξη των εθνικιστικών κύκλων του Βελιγραδίου για την απελευθέρωση των Νότιων Σλάβων της Αυστρο-Ουγγαρίας, έτσι ώστε να μπορέσουν να αποτελέσουν τμήμα της Μεγάλης Σερβίας ή της Γιουγκοσλαβίας.

Καθοδηγούμενοι από τον επικεφαλής των σερβικών μυστικών υπηρεσιών, συνταγματάρχη Ντραγκουτίν Ντιμιτρίεβιτς, άρχισαν να ενισχύουν τις μυστικές νοτιοσλαβικές οργανώσεις, που υπήρχαν στην επικράτεια των Αψβούργων.

Μία από τις μυστικές οργανώσεις, που δρούσαν στο έδαφος της Βοσνίας, ήταν η «Μλάντα Μπόσνα» («Νεαρά Βοσνία»), αποτελούμενη κυρίως από σερβοβόσνιους μαθητές. Η οργάνωση, στην οποία ηγετικό ρόλο είχε ο φοιτητής Γκαβρίλο Πρίντσιπ (1894-1918), ήταν αντίθετη με την κατοχή της Βοσνίας από τους Αυστριακούς και είχε ως στόχο την απελευθέρωση των σλαβικών περιοχών του ευρωπαϊκού νότου και τη σύμπηξη μιας ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Μέλος αυτού του κινήματος ήταν και ο Κροάτης, Ίβο Άντριτς (1892-1975), που το 1961 έλαβε το βραβείο Νόμπελ της Λογοτεχνίας.

Η ευκαιρία για μία θεαματική ενέργεια κατά της Αυστρο-Ουγγρικής κατοχής της Βοσνίας θα δινόταν από τους νεαρούς επαναστάτες της «Μλάντα Μπόσνα» στις 28 Ιουνίου του 1914, κατά την επίσημη επίσκεψη του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σαράγεβο, προκειμένου να εγκαινιάσουν ένα νοσοκομείο.

Ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ και η πενταμελής ομάδα του είχαν σκοπό να τους σκοτώσουν και να γίνουν ήρωες. Η συνωμοσία είχε οργανωθεί από τον Ντιμιτρίεβιτς και ήταν σε γνώση του Σέρβου πρωθυπουργού Νίκολα Πάσιτς. Ο Πάσιτς, που είχε εχθρικές σχέσεις με τον Ντιμιτρίεβιτς, αναλογιζόμενος τις επιπτώσεις στη χώρα του από μια τέτοια ενέργεια, ειδοποίησε την αυστριακή κυβέρνηση, η οποία δεν θεώρησε σοβαρή την προειδοποίηση και αδιαφόρησε.

Το χρονικό της δολοφονίας

Το πρωί της 28ης Ιουνίου του 1914,όταν η βασιλική πομπή ξεπρόβαλε στην κεντρική οδό του Σαράγεβο, ένας από την ομάδα του Πρίντσιπ, ο 19χρονος Νεντέλικο Τσαμπρίνοβιτς έριξε μία χειροβομβίδα, η οποία αφού προσέκρουσε στην άμαξα του διαδόχου εξερράγη σε διπλανό όχημα, τραυματίζοντας δύο από τους συνοδούς αξιωματικούς του Φραγκίσκου Φερδινάνδου.

Λίγη ώρα αργότερα κι ενώ ο διάδοχος και η σύζυγός του κατευθύνονταν προς το νοσοκομείο για να επισκεφθούν τους τραυματίες αξιωματικούς, ο Πρίντσιπ τους πυροβόλησε και τους σκότωσε μ’ ένα εννιάρι πιστόλι τύπου «FN1910», το οποίο, κατά πάσα πιθανότητα, του το είχαν προμηθεύσει οι σερβικές μυστικές υπηρεσίες.

Η Αυστρο-Ουγγαρία θεώρησε υπεύθυνη τη Σερβία για τη δολοφονία του πριγκιπικού ζεύγους και της κήρυξε τον πόλεμο στις 28 Ιουλίου του 1914. Στον πόλεμο ενεπλάκησαν όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και οι Ηνωμένες Πολιτείες από το 1917, με αποτέλεσμα να προκύψει μια γενικευμένη στρατιωτική σύγκρουση, που έσπειρε τον όλεθρο στη Γηραιά Ήπειρο και έμεινε στην ιστορία ως Α’ Πόλεμος Πόλεμος ή Μεγάλος Πόλεμος (1914-1918).