Η σκοτεινή καταγωγή των προϊόντων χωρίς γλουτένη

Κατά τη διάρκεια του 1944, η κατεχόμενη Ολλανδία πέρασε έναν από τους χειρότερους χειμώνες στην ιστορία της. Σε αντίποινα για μία απεργία των εργατών των σιδηροδρόμων, οι Ναζί έκοψαν τις διόδους των τροφίμων στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Σε συνδυασμό με τις παγωμένες θερμοκρασίες της εποχής, το αποτέλεσμα ήταν ένας γενικευμένος λιμός χωρίς προηγούμενο. Ενώ, όμως, χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από ασιτία, μία μερίδα του πληθυσμού είδε την υγεία της να βελτιώνεται: ήταν τα παιδιά που έπασχαν από κοιλιοκάκη.

Τι είναι η κοιλιοκάκη

Πρόκειται για ένα σπάνιο αυτοάνοσο νόσημα που προσβάλλει περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, καθιστώντας τον οργανισμό αδύναμο να χωνέψει τη γλουτένη, μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι και σε διάφορα άλλα δημητριακά. Η κατανάλωση της συγκεκριμένης πρωτεΐνης επηρεάζει ολόκληρο το πεπτικό σύστημα των ασθενών και να οδηγήσει σε έντονες κρίσεις διάρροιας, υποσιτισμό, απώλεια βάρους και, τελικά, στον θάνατο. Αν και μπορεί να ξεσπάσει σε οποιαδήποτε ηλικία, το νόσημα τείνει να έχει πολύ πιο έντονη επίδραση στα παιδιά.

Η κοιλιοκάκη είναι γνωστή από την αρχαιότητα, με την πρώτη αναφορά να γίνεται τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν από τον έλληνα γιατρό Αρεταίο τον Καππαδόκη. Ωστόσο, για πολλούς αιώνες μετά οι γιατροί δεν είχαν καταφέρει να βρουν την απάντηση στο τι την προκαλεί, ούτε είχαν ανακαλύψει κάποιον αποτελεσματικό τρόπο θεραπείας. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ποια γεγονότα θα οδηγούσαν στην ανακούφιση των ασθενών.

Πώς ο λιμός έδωσε τη λύση

Ήδη από το 1932 ένας Ολλανδός παιδίατρος, ο Willem Karel Dicke είχε αρχίσει να υποψιάζεται τη σύνδεση των σιτηρών με την κοιλιοκάκη. Αιτία για αυτό έγινε η δοκιμή μίας σκόνης ως φάρμακο για την ασθένεια, η οποία κάποιες φορές χορηγούνταν στα παιδιά μαζί με ένα κομμάτι ψωμί με μαρμελάδα. Ο Dicke παρατήρησε ότι οι κρίσεις εμφανίζονταν πάντα μετά την κατανάλωση ψωμιού, και προσπάθησε – χωρίς επιτυχία – να πείσει τους γονείς των παιδιών να τους προσφέρουν μία διατροφή χωρίς σιτηρά.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος θα επιβεβαίωνε τον Dicke με έναν πολύ δραματικό τρόπο. Το χειμώνα του 1944 οι κάτοικοι της Δυτικής Ολλανδίας επιβίωναν με μία διατροφή μόλις 500 με 1000 θερμίδων – πολύ συχνά χωρίς ούτε και αυτήν. Πουθενά στις πόλεις δεν υπήρχε ψωμί. Μέσα σε λίγους μήνες, είκοσι με τριάντα χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από ασιτία.

Ταυτόχρονα, στο παιδιατρικό νοσοκομείο που διηύθυνε ο Dicke, οι μικροί ασθενείς που έπασχαν από κοιλιοκάκη όχι απλώς δεν υπέφεραν, αλλά σε πολλές περιπτώσεις έπαιρναν βάρος. Το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των πασχόντων έπεσε από το 35% σχεδόν στο μηδέν. Με την απελευθέρωση της Ολλανδίας τον Μάιο του 1945 και την επιστροφή της τροφής στις ολλανδικές πόλεις, η κατάσταση της υγείας τους ήταν και πάλι αντίστροφη από αυτή του γενικού πληθυσμού.

Πλέον, η απάντηση ήταν προφανής. Μετά από μία σειρά πειραμάτων που επιβεβαίωσαν την υπόθεσή του, ο Dicke δημοσίευσε τα ευρήματά του για την σύνδεση της κατανάλωσης σιτηρών με τις κρίσεις κοιλιοκάκης και έθεσε τις βάσεις για τη σημερινή μας γνώση για τη νόσο. 75 χρόνια μετά, ασθενείς από όλο τον κόσμο καταφέρνουν να έχουν ποιότητα ζωής μέσα από τη θεραπεία που πρότεινε: την αποχή από τη γλουτένη.