Το συναίσθημα της ευτυχίας στην εργασία

Μοναδική χώρα στον κόσμο η Νέα Ζηλανδία, η οποία μόλις πρόσφατα ψήφισε νόμο για την προστασία ενός ζωτικού στοιχείου της ατομικής υγείας, την ευτυχία του ανθρώπου. Η δαπάνη περίπου 2 δις ευρώ, που ψηφίστηκε ως μέτρο από τη χώρα αυτή, θα καλύψει την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και των παθολογιών, όπως το άγχος και την κατάθλιψη, τοποθετώντας υποχρεωτικά και έναν ψυχολόγο σε κάθε δημόσιο ιατρείο, ώστε να αντιμετωπιστούν και οι αυτοκτονίες που αυξάνονται κάθε χρόνο. Η Ελλάδα απούσα.

Δυστυχώς όπως γνωρίζουμε, συχνά είναι η εργασία ή ακόμη η απουσία εργασίας, που προκαλεί καταστροφικές συνέπειες για την ψυχοσωματική υγεία των ανθρώπων.

Μόλις πρόσφατα ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) καθιέρωσε το στρες και το burnout στη διεθνή λίστα των ψυχοσωματικών ασθενειών. «Burnout» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, προκειμένου να περιγράψουν το αίσθημα μακροχρόνιας εξάντλησης και συνοδεύεται από μειωμένο ενδιαφέρον που σχετίζεται κυρίως με τον χώρο της εργασίας. Ορίστηκε στον κατάλογο ICD (International Statistic Classification of Diseases and Related Health Problems), σαν ένα σύνδρομο που προέρχεται από το χρόνιο στρες στο χώρο εργασίας, μη διαχειρίσιμο με επιτυχία.

Χαρακτηρίζεται από συναισθήματα εξάντλησης των δυνάμεων και χρόνιας κόπωσης, έλλειψη ενδιαφέροντος για την εργασία και μείωση των προσωπικών επιτευγμάτων, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα αβοήθητου στο χώρο εργασίας, αρνητικά συναισθήματα και κυνισμός που σχετίζονται με την ίδια την εργασία, έντονη αυτοκριτική, μειωμένη επαγγελματική απόδοση κτλ.

Το σύνδρομο, σχετίζεται ειδικά με συμβάντα που λαμβάνουν χώρα στο εργασιακό περιβάλλον και δε θα μπορούσε να αφορά ή να οφείλεται σε βιώματα σε άλλους τομείς της ζωής. Προέρχεται δηλαδή, κατ’ ουσία, από παραστάσεις και κακές εμπειρίες στο χώρο της εργασίας.

Αυτό το σύνδρομο, χτυπά κατά το πλείστον πρόσωπα, τα οποία ασκούν επαγγέλματα κυρίως σε κοινωνικές υπηρεσίες, στον τομέα της υγείας -κυρίως τους υπεύθυνους στη διαχείριση επειγόντων περιστατικών-, τους πυροσβέστες, τους αθλητές που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό, κτλ.

Μπορεί ωστόσο να αφορά και άλλες κατηγορίες εργαζομένων, ειδικότερα αυτούς που έχουν έντονα οικογενειακά βάρη. Χαρακτηριστικά, οι γυναίκες που έχουν σήμερα το τριπλό καθήκον της οικογένειας, εργασίας και φροντίδας των παιδιών ή και των ηλικιωμένων γονέων, είναι οι πιο επιρρεπείς σε αυτήν την κατηγορία ασθένειας.

Συχνά προκαλείται λόγω συγκρούσεων που υπάρχουν μεταξύ συναδέλφων, λόγω mobbing που ασκείται εναντίον του εργαζομένου, λόγω απομόνωσης του από μια ομάδα εργασίας, λόγω αφαίρεσης από αυτόν αρμοδιοτήτων και ευθυνών, λόγω βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας του, λόγω εκδικητικής συμπεριφοράς του εργοδότη σε βάρος του, λόγω σεξουαλικών παρενοχλήσεων που υπέστη κτλ. Οι συνθήκες αυτές, μπορούν να καταλήξουν στην εμφάνιση στον εργαζόμενο παθολογιών όπως το άγχος, η κατάθλιψη και ψυχοσωματικά τέτοιου τύπου.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την υγιεινή και την ασφάλεια στο χώρο εργασίας, στον καθορισμό του όρου υγεία, μιλάει για ένα πλήρες καθεστώς φυσικής, διανοητικής και κοινωνικής ευμάρειας, που να απουσιάζουν από αυτό ασθένειες και τραυματισμοί.

Η συλλογική διαπραγμάτευση στις χώρες του Νότου, ακολουθώντας το παράδειγμα των χωρών του Βορρά, προσανατολίζεται πλέον στην εξασφάλιση όρων υγιεινής και κοινωνικής απόλαυσης για τους εργαζόμενους, λόγω του ότι αδυνατεί να καθιερώσει μισθολογικές αυξήσεις. Πρόκειται για το λεγόμενο επιχειρησιακό welfare (υγεία, κοινωνική πρόνοια κι ευμάρεια), το οποίο εξαρτάται από την κατοχύρωση και προστασία από τους κοινωνικούς εταίρους, της υγείας και κοινωνικής ευημερίας των εργαζομένων, μέσω συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Η επίτευξη αυτού του στόχου θα επέλθει με την ανάληψη πρωτοβουλιών όπως η απόκτηση πρόσβασης από τους εργαζομένους σε γυμναστήρια, διαιτολόγους, καθώς και ψυχολόγους στο χώρο εργασίας που θα ασκούν ειδικό διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ εργαζομένων ή εργαζόμενου κι εργοδότη σε φαινόμενα τύπου mobbing, σεξουαλικής παρενόχλησης, με αρμοδιότητα καθορισμένη από τις εκάστοτε Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας Εργασίας, όπως συστήνονται στην Ελλάδα.

Ο Γιάννης Καρούζος είναι Δικηγόρος -Εργατολόγος