Πού… έμπλεξε ο Κυριάκος: Οι «γκρίζες» ζώνες και οι «καυτές πατάτες» για την κυβέρνηση

Αν εξαιρέσουμε το μέγεθός της, που με 51 μέλη δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί «μικρή», η νέα κυβέρνηση φέρει το στίγμα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Για την ακρίβεια έχει το πλήρες στίγμα του, καθώς συνδυάζει τις φιλελεύθερες τοποθετήσεις, την έμφαση στην ασφάλεια, την επιδίωξη τεχνοκρατικής επάρκειας αλλά και την προσπάθεια τήρησης εσωκομματικών ισορροπιών.
Η ορκωμοσία έχει χθες, από σήμερα αρχίζουν τα δύσκολα…

Η σημασία των εξωκοινοβουλευτικών υπουργών

Η επιλογή τα 21 μέλη της νέας κυβέρνησης να είναι εξωκοινοβουλευτικά δεν ήταν τυχαία. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επιμείνει στην ανάγκη να αξιοποιηθούν στελέχη από τον χώρο της αγοράς και των επιχειρήσεων καθώς και τεχνοκράτες είτε από τον εταιρικό είτε από τον πανεπιστημιακό χώρο. Δεν είναι τυχαίο ότι σημαντικά υπουργεία, όπως αυτό της Προστασίας του Πολίτη ή του Πολιτισμού δόθηκαν σε εξωκοινοβουλευτικούς υπουργούς.

Όμως, δεν θα πρέπει να μας διαφύγει και  μια άλλη διάσταση. Οι εξωκοινοβουλευτικοί υπουργοί συνήθως προσφέρουν κύρος σε μια κυβέρνηση, την ίδια ώρα που είναι πολιτικά πολύ πιο αναλώσιμοι καθώς μπορούν πιο εύκολα να αποπεμφθούν και να αντικατασταθούν χωρίς μεγάλες εσωκομματικές γκρίνιες, καθώς τυχόν αποτυχία τους δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε πολιτικό.

Η συνέχεια των «κομμάτων του κράτους»

Ένας αριθμός υπουργών δεν προέρχεται από την Νέα Δημοκρατία αλλά από το ΠΑΣΟΚ. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στο υπουργείο Προστασίας Πολίτη, τη Λίνα Μενδώνη στο υπουργείο Πολιτισμού, αλλά και τον Κυριάκο Πιερρακάκη στο χαρτοφυλάκιο της Ψηφιακής Πολιτικής.

Παρότι, η Χαριλάου Τρικούπη έσπευσε να αντιδράσει με διαγραφές και με ανακοινώσεις περί του πώς η Νέα Δημοκρατία προσπαθεί να διεμβολίσει το ΚΙΝΑΛ, στην πραγματικότητα μάλλον έχουμε να κάνουμε με μια ιδιότυπη «συνέχεια του κράτους», τουλάχιστον με τη μορφή που είχε διαμορφωθεί ένα κοινό πλαίσιο διακυβέρνησης στην περίοδο 2012-2015, όταν είχαμε συγκυβέρνηση διαφορετικών κομμάτων, που όμως είχαν ως ορίζοντα τη διαχείριση της ευθύνης διακυβέρνησης.

Οι τομές στην πολιτική ασφάλειας

Μέχρι τώρα οι πιο μεγάλες θεσμικές τομές έχουν εξαγγελθεί στην πολιτική ασφάλειας. Στο επίκεντρο βρίσκεται η αμφιλεγόμενη απόφαση να περάσουν οι αρμοδιότητες τόσο της μεταναστευτικής πολιτικής όσο και της επίβλεψης του σωφρονιστικού συστήματος στο υπουργείο Προστασίας Πολίτη.

Ήδη έχουν υπάρξει αρκετές επικρίσεις, κυρίως από το χώρο όσων ασχολούνται με τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που υποστηρίζουν ότι η μεταφορά αρμοδιοτήτων για ζητήματα που αφορούν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε των προσφύγων και μεταναστών είτε όσων βρίσκονται εντός του σωφρονιστικού μηχανισμού, ενέχει τον κίνδυνο να υπάρξουν παραβιάσεις βασικών δικαιωμάτων. Από την άλλη, η κυβέρνηση αντιτάσσει την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα που αυτό συνεπάγεται.

Πάντως, ο ίδιος ο νέος υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, προσπάθησε κατά την τελετή παράδοσης παραλαβής να είναι καθησυχαστικός ως προς τα ζητήματα δικαιοσύνης και δικαιωμάτων, επιμένοντας ότι «χωρίς την ασφάλεια κυριαρχεί ο φόβος, που είναι η χαρά του ρατσιστή και του ακροδεξιού».

Μένει να δούμε πώς τόσο ο κ. Χρυσοχοΐδης όσο και ο έμπειρος και στα επιχειρησιακά και στα επικοινωνιακά Λευτέρης Οικονόμου θα κάνουν πράξη τις ιδιαίτερα επιθετικές προεκλογικές εξαγγελίες του Κυριάκου Μητσοτάκη για «χτύπημα των εστιών ανομίας.

Οι προκλήσεις του οικονομικού επιτελείου

Το οικονομικό επιτελείο δείχνει να συνδυάζει την εμπειρία στη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς με την σχέση με την τεχνοκρατική επάρκεια. Ωστόσο, δεν έχει ιδιαίτερα εύκολη δουλειά να κάνει, καθώς καλείται να υλοποιήσει προεκλογικές εξαγγελίες όπως οι φοροελαφρύνσεις και ταυτόχρονα να εξασφαλίσει δημοσιονομικό χώρο από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Πάντως, η μεγαλύτερη άμεση πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει το οικονομικό επιτελείο είναι η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς για τη μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Προς το παρόν αυτό δε δείχνει τόσο εφικτό καθώς το μήνυμα από το πρώτο Eurogroup ήταν σαφές: οποιαδήποτε συζήτηση ξεκινά με δεδομένα τα πλεονάσματα ύψους 3,5%.

Αυτό σημαίνει ότι το οικονομικό επιτελείο εκτός των άλλων θα κληθεί να αντιμετωπίσει και τρόπους αύξησης του ρυθμού είσπραξης φορολογικών εσόδων, εάν πρόκειται να πιάσει τους φετινούς στόχους, παράλληλα με την προσπάθεια να βρει το δημοσιονομικό χώρο για τα μέτρα μείωσης της φορολογίας που έχει υποσχεθεί.

Από την άλλη, πλάι στους πονοκεφάλους η νέα κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε νέα έκδοση ομολόγων για να εκμεταλλευτεί την υποχώρηση των ελληνικών επιτοκίων και να στείλει ένα μήνυμα «επιστροφή στις αγορές».

Η μάχη των ιδιωτικοποιήσεων και των επενδύσεων

Παρότι ιστορικά η ΝΔ συνδέθηκε με το αίτημα των ιδιωτικοποιήσεων, αυτή τη φορά καλείται να αντιμετωπίσει τη δυσκολία της υλοποίησής τους.

Τόσο τα μνημόνια όσο και το πρόγραμμα μεταμνημονιακής επιτήρησης προσέβλεπαν σε σημαντικά έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις που όμως δεν υλοποιήθηκαν με τους ρυθμούς που προβλέπονταν κύρια λόγω των δυσκολιών που υπάρχουν στις αντίστοιχες αγοράς και της απροθυμίας να βρεθούν επενδυτές που να ήθελαν να συνεισφέρουν σε αυτή την κλίμακα. Πάνω σε αυτό μπορεί να προστέθηκαν οι όποιες καθυστερήσεις της προηγούμενης κυβέρνησης.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ιδιωτικοποιήσεων είναι αυτές που αφορούν τις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ, που δεν έχουν βρει μέχρι τώρα αγοραστές, όπως και των Ελληνικών Πετρελαίων. Πάντως, η νέα κυβέρνηση θα έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει και μια σειρά δρομολογημένων ιδιωτικοποιήσεων όπως είναι τα υπόλοιπα λιμάνια και το επιπλέον ποσοστό από το Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος».

Ως προς την επένδυση στο Ελληνικό η νέα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι θα φέρει νέα απόφαση από τη μεριά του Υπουργείο Πολιτισμού και θα επιταχύνει τις ΚΥΑ που απομένουν, ελπίζοντας θα είναι καρποφόρος ο διαγωνισμός για το Καζίνο που από τη μεριά των επενδυτών έχει οριστεί ως αναγκαία συνθήκη για την εκκίνηση του έργου. Μένει βέβαια να δούμε πώς αυτός ο διαγωνισμός θα επηρεαστεί από την παράλληλη διαδικασία της μετακίνησης του ήδη λειτουργούντος Καζίνο της Πάρνηθας. Ως προς τις ίδιες τις ΚΥΑ μένει να δούμε με ποιο τρόπο θα ενσωματώσουν τις προβλέψεις της αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Από εκεί και πέρα, βέβαια η πρόκληση είναι όντως η προσέλκυση επενδύσεων, που εδώ συνδυάζεται και με την εκκίνηση της διαπραγμάτευσης για το νέο ΕΣΠΑ αλλά και το ανοιχτό ερώτημα για το ποιο θα είναι ένα όντως πιο φιλικό για τις επενδύσεις πλαίσιο.

Τα ανοιχτά μέτωπα σε Παιδεία και Πολιτισμό, Υγεία και κοινωνική ασφάλιση

Ο χώρος της Παιδείας είναι ιδιαίτερα κρίσιμος για οποιαδήποτε κυβέρνηση καθώς συνδυάζει το στρατηγικό της όραμα με ζητήματα που αφορούν την άμεση καθημερινότητα των πολιτών. Και βέβαια, η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, που αποτελεί διακηρυγμένη άμεση προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης, αφορά περισσότερο τα ζητήματα ασφάλειας παρά τα ζητήματα παιδείας.

Ως προς τα τελευταία το υπουργείο Παιδείας δείχνει να θέλει καταρχάς να κινηθεί με σκοπό το να μην υπάρξουν προβλήματα στην έναρξη της χρονιάς, πράγμα που σημαίνει και την έγκαιρη κάλυψη των αναγκών σε αναπληρωτές και την ολοκλήρωση των διορισμών στην Ειδική Αγωγή.

Από εκεί και πέρα μένει να δούμε με ποιο τρόπο θα προχωρήσουν οι υπόλοιπες εξαγγελίες και για το σύστημα διορισμών και για τις θεσμικές αλλαγές στις υπόλοιπες βαθμίδες, αυτό που έχει περιγραφεί ως μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αυτονομία έναντι του κράτους.

Ερώτημα αποτελεί από την άλλη, η μεταφορά της αρμοδιότητας της έρευνας και της τεχνολογίας από το υπουργείο Παιδείας στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, δεδομένου ότι ο κύριος όγκος των ερευνητικών δραστηριοτήτων στη χώρα μας γίνεται στα πανεπιστήμια και ότι τα ερευνητικά ιδρύματα ανήκουν στον ευρύτερο «ακαδημαϊκό χώρο», την ίδια ώρα που οι ερευνητικές δαπάνες αποτελούν βασική πηγή χρηματοδότησης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Στο χώρο του Πολιτισμού έχει ενδιαφέρον η επιστροφή της προερχόμενης από το ΠΑΣΟΚ κ. Λίνας Μενδώνη, η οποία καίτοι αρχαιολόγος η ίδια, έχει συγκρουστεί στο παρελθόν τους αρχαιολόγους του υπουργείου Πολιτισμού. Κυρίως έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν η επιλογή της παραπέμπει και σε μια πολιτική κατεύθυνση αλλαγής του σημερινού αυστηρού καθεστώτος προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στο όνομα της διευκόλυνσης της προσέλκυσης επενδύσεων.

Στο χώρο της Υγείας οι μάχες επίσης θα είναι μεγάλες, έστω και ένα ο νέος υπουργός Υγείας Βασίλη Κικίλιας έχει το πλεονέκτημα να προΐσταται ενός κλάδου για τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δεσμευτεί για προσλήψεις. Πάντως και εδώ η μεγάλη πρόκληση θα είναι ο συνδυασμός ανάμεσα στην επέκταση των υπηρεσιών και παροχών υγείας με την ταυτόχρονα συγκράτηση της δαπάνης υγείας και περίθαλψης που είναι βασική συνθήκη της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης και των εργασιακών ο έμπειρος Γιάννης Βρούτσης καλείται κυρίως να εφαρμόσει τις δεσμεύσεις για το ασφαλιστικό και να χειριστεί την απαίτηση για μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που όμως έχουν αποτελέσει μέχρι και τη βασική αιτία προσωρινής βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος. Την ίδια στιγμή, μένει να δούμε εάν θα θελήσει εκ νέου να προχωρήσει και σε τομές στην αγορά εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις.

Εξωτερική πολιτική και Άμυνα: η ψυχραιμία έναντι ενός τοπίου αντιφατικού

Τόσο η ελληνική διπλωματία όσο και οι ένοπλες δυνάμεις καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα αντιφατικό τοπίο. Η ένταση της αμφισβήτησης από την Τουρκία των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας σε συνδυασμό με τη διατήρηση «αναθεωρητικών» θέσεων ως προς το Αιγαίο και τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, στο φόντο της συνεχιζόμενης διαπραγμάτευσης μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσιγκτον, διαμορφώνουν δύσκολες εξισώσεις. Δεν είναι τυχαίο επομένως ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε και για τα δύο υπουργεία στελέχη που να συνδυάζουν την εμπειρία με μια διάσταση ψυχραιμίας.

Η κοινωνία δεν θα δώσει περίοδο χάριτος

Πάντως η μεγαλύτερη δυσκολία που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση δεν θα προέλθει τόσο από την πολιτική αντιπολίτευση. Άλλωστε, ο ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτη φάση θα δώσει έμφαση στην ανασυγκρότησή του και στη διαμόρφωση του νέου συσχετισμού στο εσωτερικό του.

Το ενδεχόμενο μεγαλύτερης αμφισβήτησης θα έρθει από μια κοινωνία που είναι συγκριτικά πιο δύσπιστη απέναντι σε όλες τις κυβερνήσεις και με μικρότερη διάθεση παρά ποτέ να επιδείξει ανοχή στο όνομα της κομματικής ταύτισης. Αυτή η κοινωνία απαιτεί άμεσα δείγματα γραφής και χειροπιαστά αποτελέσματα, διαφορετικά δεν θα διστάσει να βάλει στο στόχαστρο και αυτή την κυβέρνηση, με απρόβλεπτες συνέπειες.