ΔΕΗ: Νέος πρόεδρος, μεγάλες και ανοιχτές πληγές

Υπό κανονικές συνθήκες η ΔΕΗ θα έπρεπε να είναι ο σταθερός κολοσσός της ελληνικής βιομηχανίας. Εταιρεία συνδεδεμένη με την μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη, ταυτισμένη με την πραγματική έλευση της βιομηχανικής εποχής, με μεγάλο και εξαιρετικά έμπειρο εργατικό δυναμικό και σε γενικές γραμμές μέχρι πρόσφατα με στιβαρά οικονομικά στοιχεία.

Σήμερα η ΔΕΗ, που παραμένει ο βασικός πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας και η ραχοκοκαλιά του ενεργειακού συστήματος της χώρας (άρα και ο βασικός πυλώνας ενεργειακής ασφάλειας), παρουσιάζεται ως ο μεγάλος ασθενής.

Η εταιρεία εγγράφει πολύ μεγάλες ζημιές, την ώρα που αντιμετωπίζει τα κόστη από τη πολύ μεγάλη χρήση που εξακολουθεί να κάνει του λιγνίτη και άρα των υψηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που εξακολουθεί να έχει.

Η προσπάθεια πώλησης λιγνιτικών μονάδων που προώθησε η προηγούμενη κυβέρνηση, αφού απέρριψε το σχέδιο της «μικρής ΔΕΗ», δηλαδή της πώλησης τμήματος της εταιρείας με πλήρες μίγμα μονάδων, απέτυχε και μάλλον εγκαταλείπεται.

Όλα δείχνουν ότι η προσπάθεια θα είναι αρχικά για την προσπάθεια να αντιμετωπιστεί και να ανακοπεί το πρόβλημα των μεγάλων ζημιών και στη συνέχεια να αναζητηθεί στρατηγικός επενδυτής, πιθανώς με πώληση μονάδων ή τμήματος του ΔΕΔΗΕ.

Όμως, για να φτάσει η ΔΕΗ να είναι ο «μεγάλος ασθενής» προηγήθηκε μια αλυσίδα επιλογών, όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων και διοικήσεων.

Η τοξική εξάρτηση από τον λιγνίτη

Ο λιγνίτης ήταν ο παράγοντας που πραγματικά εκτίναξε την παραγωγή ενέργειας στη χώρα. Όμως, την ίδια στιγμή, όπως και όλες οι μορφές ορυκτών καυσίμων είναι πια στο στόχαστρο. Την ώρα που σε όλη την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως, υπήρχε τάση απομάκρυνσης από τέτοια καύσιμα, η ΔΕΗ επέμεινε στην ανάπτυξη λιγνιτικών μονάδων. Ενδεικτικό ότι ακόμη και στη δεκαετία που διανύουμε η μεγαλύτερη επένδυση της ΔΕΗ αφορούσε ουσιαστικά τη δημιουργία νέας λιγνιτικής μονάδας. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η ΔΕΗ να βρίσκεται αντιμέτωπη με ολοένα και μεγαλύτερο πραγματικό κόστος παραγωγής.

Η περιορισμένη είσοδος στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες

Όλα τα προηγούμενα χρόνια ο χώρος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτέλεσε κλάδο σημαντικό και με μεγάλη ανάπτυξη και στη χώρα μας. Όμως, σε μικρό βαθμό η ΔΕΗ συμμετείχε σε αυτό, αφήνοντας ένα σημαντικό πεδίο που θα βελτίωνε πολύ και το δικό της ισοζύγιο. Αυτό ήταν και αποτέλεσμα μιας ανάγκης να δοθεί χώρος σε ιδιωτικές επενδύσεις, όμως για τη ΔΕΗ είχε μεγάλο κόστος.

Είναι ενδεικτικό ότι το 2018 η ΔΕΗ παρήγαγε ενέργεια ως εξής: 40,1% από λιγνίτη, 23,2% από φυσικό αέριο, 18,5% από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια, 16,8% από πετρέλαιο και μόλις 0,9% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Το κόστος από τα χαράτσια που ενσωματώνονταν στους λογαριασμούς της ΔΕΗ

Το 2011 στο πλαίσιο των μνημονίων η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου εισήγαγε στο πλαίσιο των μνημονιακών μέτρων το περίφημο Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Χώρων, γνωστότερο και ως χαράτσι.

Ο πρόδρομος του ΕΝΦΙΑ, ήταν ένας φόρος επί της ακίνητης περιουσίας, που εξαρχής επέμεινε ότι η φορολογία στα ακίνητα ήταν ένας τρόπος βελτίωσης των οικονομικών του δημοσίου.

Μόνο που η συμπερίληψη αυτού του χαρατσιού στους λογαριασμούς της ΔΕΗ, διογκώνοντάς τους και δημιουργώντας πλήθος προβλημάτων, ξεκινώντας από το γεγονός ότι ένα φόρος ιδιοκτητών εμφανιζόταν σε λογαριασμούς στο όνομα των ενοικιαστών, είχε ως αποτέλεσμα μια έκρηξη απλήρωτων λογαριασμών, σε μια περίοδο που ούτως ή άλλως η ελληνική κοινωνία δυσκολευόταν να αποπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις της.

Αποτέλεσμα μια σημαντικά απώλεια εσόδων που έκτοτε ακολουθεί τη ΔΕΗ. Άλλωστε, στους λογαριασμούς εξακολουθούν να ενσωματώνονται και άλλα κόστη, όπως αυτά για τις ΑΠΕ, με αποτέλεσμα οι λογαριασμοί να φαντάζουν μεγάλοι σε νοικοκυριά που δυσκολεύονται να τα φέρουν βόλτα. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις οι λογαριασμοί «φουσκώνουν» και επειδή τα νοικοκυριά αναγκάζονται να καταναλώνουν περισσότερο ρεύμα π.χ. για θέρμανση εφόσον συχνά πολυκατοικίες δεν λειτουργούν την κεντρική θέρμανση.

Οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ ως μηχανισμός απώλειας εσόδων

Στο πλαίσιο της προσπάθειας να ανοίξει η αγορά ενέργειας και επειδή δεν υπήρχαν τόσο μεγάλοι ιδιώτες πάροχοι, σε συνεννόηση με την Τρόικα καθιερώθηκαν οι διαβόητες «δημοπρασίες ΝΟΜΕ». Σε αυτές υποτίθεται ότι η ΔΕΗ θα πρόσφερε στους ιδιώτες παρόχους τμήμα της παραγωγής της. Όμως, η «δημοπρασία» δεν σήμαινε ότι θα ανταγωνίζονταν οι αγοραστές και θα έδιναν περισσότερα, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Πήγαιναν στις δημοπρασίες φροντίζοντας να αγοράσουν στην φτηνότερη τιμή. Το αποτέλεσμα ήταν η ΔΕΗ να δίνει στους παρόχους το μέρος της παραγωγής της που είχε μικρότερο κόστος και η ίδια έμενε με το τμήμα που είχε υψηλότερο κόστος, χωρίς να μπορεί φυσικά να το μετακυλήσει στους καταναλωτές. Ως αποτέλεσμα η εταιρεία συνέχισε να σωρεύει μεγάλες ζημιές. Μάλιστα, παράγοντες της αγοράς αναφέρουν ότι οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ υπήρξε κατεξοχήν μηχανισμός που ευθύνεται για την επιδείνωση των οικονομικών της εταιρείας το τελευταίο διάστημα.

Οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ ούτως ή άλλως αποτελούν μια στιγμή στις διάφορες «στρεβλώσεις» που εξαρχής υπήρξαν στην προσπάθεια «απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας» που εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κλάδου σε μεγάλο βαθμό αντιμετωπίστηκε και ως προσπάθεια περιορισμού της ΔΕΗ ώστε να φτιαχτεί «χώρος» για τον ανταγωνισμό. Όμως, αυτό στα οικονομικά της ΔΕΗ δημιουργούσε μόνο προβλήματα.

Το δημόσιο ως κακοπληρωτής της ΔΕΗ

Στους στρατηγικούς κακοπληρωτές της ΔΕΗ περιλαμβάνεται και το ελληνικό δημόσιο. Παρότι τα πράγματα έχουν βελτιωθεί κάπως ως προς αυτό, η εταιρεία είχε για καιρό να αντιμετωπίσει και το γεγονός ότι της χρώσταγε και το ίδιο το ελληνικό δημόσιο. Τα χρέη αυτά γίνονται ακόμη μεγαλύτερα εάν σκεφτούμε και τα χρέη εταιρειών που είναι υπό τον έλεγχο του δημοσίου όπως η ΛΑΡΚΟ. Πάνω από 300 εκατομμύρια ευρώ είναι τα συνολικά χρέη της ΛΑΡΚΟ στη ΔΕΗ.

Ταυτόχρονα, ας μην ξεχνάμε ότι διαδοχικές κυβερνήσεις που ήθελαν να αποφύγουν το πολιτικό κόστος πρακτικά ζητούσαν από τη ΔΕΗ να είναι πιο ελαστική απέναντι στα νοικοκυριά που δεν μπορούσαν να αποπληρώνουν τους λογαριασμούς, ουσιαστικά μετατρέποντας τις συνέπειες της λιτότητας και σε ζημιά της ΔΕΗ.

Οι προκλήσεις για τη νέα διοίκηση

Με αυτό το τοπίο είναι αντιμέτωπη η κυβέρνηση αλλά η νέα διοίκηση της ΔΕΗ. Είναι προφανές ότι εάν δεν αντιμετωπιστούν τα δομικά και διαχρονικά προβλήματα που περιγράφτηκαν πιο πάνω, δύσκολα μπορεί η επιχείρηση να βγει από τη σημερινή κρίσιμη κατάστασή της. Η αντιμετώπιση της ΔΕΗ ως άθροισμα «φιλέτων» προς πώληση δεν απέδωσε στο παρελθόν, στη μία ή την άλλη παραλλαγή της, και δεν πρόκειται ούτε τώρα να δώσει λύση. Το βασικό είναι πρώτα η εταιρεία να σταθεί στα πόδια της και να παίξει τον καθοριστικό οικονομικό και αναπτυξιακό ρόλο που μπορεί να παίξει.