Τουρκία, κυπριακή ΑΟΖ και Καστελλόριζο

Η Τουρκία, ως αναθεωρητική δύναμη, ασφυκτιά στα υφιστάμενα συνορά της, έχει βλέψεις για την ανάπτυξη ερεισμάτων σε μία γεωγραφική ακτίνα μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπης, Αφρικής και Ασίας) και όπου της δίνεται η ευκαιρία καθιστά στην πράξη τις διεθνείς συμβάσεις κενό γράμμα. Η παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης σε Ιράκ και Συρία, επιβεβαιώνει ότι η Αγκυρα δεν υπολογίζει «παρωχημένες έννοιες» και διεθνές δίκαιο προκειμένου να επιμεληθεί των δικαιωμάτων της.

Εφόσον οι διεθνείς σχέσεις δεν είναι κάτι στατικό, έτσι και οι διεθνείς συνθήκες είναι δυνάμει μεταβαλλόμενες, κατά την αντίληψη των γειτόνων μας. Αυτό ορίζεται από τον δυνατό, οπότε η Τουρκία αισθάνεται την ανάγκη να προβάλλει συνεχώς την ισχύ της, ακόμη και εκεί όπου δεν χρειάζεται. Η αντίληψή της εξειδικεύεται στη θέση «όταν ο άλλος κρατάει ξίφος, φρόντισε το δικό σου να είναι μεγαλύτερο». Εξού και οι προειδοποιήσεις υπό τη μορφή νουθεσιών, όπως αυτή που πρόσφατα εκτόξευσε ο Ακάρ, λέγοντας πως «όταν μιλάμε εμείς για ειρήνη κάποιοι το θεωρούν αυτό αδυναμία. Οταν χρειαστεί εμείς παίρνουμε το δίκαιό μας και δεν επιτρέπουμε τετελεσμένα».

Η Αγκυρα, παρότι σχεδόν πάντα έχει επίφαση νομιμότητας στις ενέργειές της, στην πραγματικότητα ούτε δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο, ούτε βέβαια αναγνωρίζει βασικές πτυχές του.

Λειτουργεί τακτικά εκτός πνεύματος διεθνών συμβατικών υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σχέση της με τον δυτικό κόσμο, θεωρώντας ότι ο τελευταίος βρίσκεται σε υποχώρηση. Αρα, δεν έχει λόγο να σέβεται ένα πλαίσιο κανόνων που οι Δυτικοί πρώτοι έχουν «ακυρώσει», το οποίο άλλωστε υπονομεύεται από την ανάδυση δυνάμεων της Ανατολής που έχουν έναν δικό τους κώδικα συμπεριφοράς και αντίληψης της λειτουργίας του διεθνούς συστήματος.

Οι μονομερείς ενέργειες εκ μέρους της αμερικανικής διοίκησης, η άσκηση της διπλωματίας με όρους συναλλαγής, σε συνάρτηση με τη διάσπαση του δυτικού μετώπου και το κενό εξουσίας σε διάφορα μέρη του πλανήτη, επιτρέπουν σε κράτη της κοσμοθεωρίας της Τουρκίας να κινηθούν με μεγαλύτερη ευχέρεια, εκτιμώντας πως τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία για να προωθήσουν τις θέσεις τους, ακόμη και να δημιουργήσουν ανεπίστρεπτες καταστάσεις.

Σε περιφερειακό επίπεδο, η Αγκυρα δείχνει απτόητη στην παραβίαση της κυπριακής ΑΟΖ μεν, θέλοντας να διαφοροποιήσει τα σε βάρος της δεδομένα στο ενεργειακό πεδίο, εντούτοις, προσμετρά στους σχεδιασμούς της τα περιφερειακά σχήματα και την υποστήριξη που προσφέρουν οι ΗΠΑ. Η εκατέρωθεν κλονισμένη εμπιστοσύνη με τις ΗΠΑ – παρά τις αμοιβαίες προσπάθειες μερικής αποκατάστασης των σχέσεων – και η δεδομένη επιθυμία της Ουάσιγκτον να εδραιώσει ένα περιφερειακό σχήμα αναχαίτισης της ρωσικής και κινεζικής επιρροής, δεν επιτρέπουν αποσταθεροποιητικές ενέργειες και δη τέτοιες που θα πυροδοτούσαν ανεξέλεγκτη ένταση μεταξύ νατοϊκών εταίρων.

Ο Ερντογάν, όσο περιφρονητικός και αν δείχνει, δεν είναι σε θέση να αναμετρηθεί με τους Αμερικανούς, κυρίως (όχι μόνο) λόγω της κατάστασης της τουρκικής οικονομίας. Βρίσκεται σε αυξανόμενη εσωτερική πίεση, αμφισβητείται έντονα από πρώην «συντρόφους» του και έχει ως προτεραιότητα να τακτοποιήσει τα του οίκου του. Παίζει μεν με τις αντιθέσεις των μεγάλων δυνάμεων, ωστόσο, δεν έχει κατασταλάξει στην αλλαγή στρατοπέδου. Βάσει ορθολογισμού, στο άμεσο μέλλον, δεν θα προβεί σε κινήσεις υψηλού ρίσκου και αβέβαιης έκβασης πέριξ του Καστελλόριζου.