Γκρέτα Τούνμπεργκ: Ποια είναι η 16χρονη ακτιβίστρια που θέλει να «πανικοβληθούμε»

«Το όνομά μου είναι Γκρέτα Τούνμπεργκ, είμαι 16 χρονών, είμαι από τη Σουηδία και θέλω να πανικοβληθείτε». Αυτά ήταν τα λόγια ενός 16χρονου κοριτσιού από το βήμα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου σε ομιλία του με θέμα το κλίμα. Το κορίτσι προσπαθούσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του και να ξεπεράσει τους λυγμούς του, ενώ μιλούσε για τον ρυθμό εξαφάνισης των ειδών, τη διάβρωση των εδαφών, την τοξική μόλυνση του αέρα και των ωκεανών, όπως αυτά μελετήθηκαν και μετρήθηκαν από τον IPCC.

Παρασκευή κλιματική γιορτή

H Γκρέτα Τούνμπεργκ είναι το κορίτσι πίσω από τη «σχολική απεργία για το κλίμα», την αποχή από τα σχολικά μαθήματα κάθε Παρασκευή ως διαμαρτυρία για την κλιματική αλλαγή. Η ιδέα της μετατράπηκε σε κίνημα και όπως κάθε κίνημα που σέβεται τον εαυτό του, απέκτησε και το δικό του hashtag: #FridaysForFuture.  Από το Δεκέμβριο του 2018, περισσότεροι από 20.000 μαθητές είχαν πραγματοποιήσει απεργίες σε τουλάχιστον 270 πόλεις.

Το κορίτσι με το αυστηρό βλέμμα και το κοφτερό μήνυμα έχει διαγνωσθεί με σύνδρομο Asperger που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού. Είναι βίγκαν, ταξιδεύει με τρένο ή με ηλεκτρικό αυτοκίνητο μαζί με τον πατέρα της. Δεν αγοράζει καινούργια ρούχα, oργανώνει διαδηλώσεις, μιλά σε fora για το κλίμα.  Η μικρή Σουηδέζα γίνεται εξώφυλλο στο περιοδικό TIME με τίτλο «οι ηγέτες των επόμενων γενιών», αλλά και στο βρετανικό GQ, που την χαρακτήριζε Game Changer της χρονιάς. Προτείνεται ακόμη και για Νόμπελ Ειρήνης.

Fans, hatters και υπεύθυνη αντιπολίτευση

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, πολύς κόσμος έχει βρει στο πρόσωπο της Τούνμπεργκ πολλά στοιχεία του ανθρώπου που λατρεύει να μισεί. Ένα ανήλικο κορίτσι, που επέλεξε να παλεύει για έναν δύσκολο και περίπλοκο στόχο, διοργανώνοντας διαδηλώσεις, χωρίς να πηγαίνει στο σχολείο. Η Τούνμπεργκ ενσαρκώνει «όλα αυτά τα εναλλακτικά» που αρκετοί συνάνθρωποί μας αρέσκονται να αποδομούν, με όλα τα ουσιαστικά και λογικά επιχειρήματα.  Άλλοι πάλι, κάνουν την υπεύθυνη αντιπολίτευση, εκφράζοντας ανησυχίες ότι ένα μικρό κορίτσι γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Ότι χρησιμοποιείται προκειμένου κάποιοι να βγάλουν χρήματα. Ότι σηκώνει ένα βάρος μεγαλύτερο από το δικό της. Ότι γίνεται σύμβολο με βάρος ειδικό, χωρίς η ίδια να ξέρει αν το θέλει. Δεν λογίζω ως κριτική τις κραυγές των οπαδών του AfD που επιχείρησαν να την στιγματίσουν ως «ψυχικά διαταραγμένη». Ούτε τις απειλές κατά της ζωής της. Ούτε καν όσους την αποκαλούν «περίεργη» ή «αλλόκοτη».

Αν μείνουμε στους αμιγώς ανθρώπινους όρους, καταλαβαίνω την ανάγκη αντίστασης σε «trends μετά σκοπού», όπως αυτά που διαμόρφωσε η Τούνμπεργκ. Το hashtag, ο διαφορετικός τρόπος ζωής, η διαδήλωση, το ιστιοπλοϊκό που θα πιάσει λιμάνι στη Νέα Υόρκη για τη Σύνοδο για το Κλίμα. Η μοναχική καβαλάρισσα και το άτι της με τα λευκά πανιά, μόνοι τους στην άγρια φύση που ψυχορραγεί. Οι συμβολισμοί είναι πολλοί και κάποιοι θα έλεγαν ότι καταντά ρομαντικό. Μπορώ να καταλάβω επίσης το κομμάτι της κριτικής που αφορά στην πολύ απλή προσέγγιση ενός απίστευτα περίπλοκου θέματος με βιβλιογραφία και ερευνητικό κεφάλαιο μεγατόνων. Μπορώ να καταλάβω και γιατί κάποιος θα υποστήριζε την επιστροφή της μικρής Γκρέτα στο θρανίο της και μετά σε ανάλογες σπουδές.

Mε fans και hatters, με συνοδοιπόρους, αλλά και δύσπιστους η συζήτηση του φαινομένου Τούνμπεργκ συνεχίζεται με όρους οπαδικούς, όπως -εδώ που τα λέμε- κάθε τι που συνδέεται με τα κινήματα. Η Γκρέτα είναι είτε «καλή», είτε «κακή», είτε «γελοία», είτε «απερίσκεπτη», αναλόγως με τα σύμβολα που αναζητά ή απεχθάνεται ο καθένας. Ο αγνός στόχος, ο απόλυτος λόγος ενός κοριτσιού που καλεί σε επανάσταση για χάρη του πλανήτη, του πλανήτη που κατέστρεψαν οι «μεγάλοι». Παρότι, όντως φαίνεται ως απλοϊκή προσέγγιση, οι επιστήμονες επιμένουν ότι λύσεις στο πρόβλημα του πλανήτη υπάρχουν και το θέμα είναι η βούληση για την εφαρμογή τους.

Στα 16 μας χρόνια…

Στα 16 μας χρόνια όλοι πιστεύαμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Τουλάχιστον αυτό το κομμάτι που γυρνάει γύρω από τον εαυτό μας. Απλά δεν ήταν πολλά αυτά που θα μπορούσαν να περάσουν από το χέρι μας για να το πετύχουμε. Και κάπου εδώ μπαίνει ένα ερώτημα. Κι αν πετύχει κάτι; Ακόμα και αν είναι κάτι μικρό, αμελητέο; Αλλά αν το πετύχει, τι θα λέμε; Το πιο πιθανό είναι να λέμε ότι «δεν κατάφερε και τίποτα φοβερό». Θα προτιμήσουμε και εμείς έναν αγώνα είτε απολύτως κερδισμένο είτε χαμένο κατά κράτος. Θα θέλουμε κάποιον που θα μας δώσει είτε τα πάντα, είτε τίποτα. Ίσως δεν εκτιμήσουμε έστω αυτό το «κάτι». Και αυτό μάλλον μας κάνει κάπως πιο παράλογους από ένα 16χρονο κοριτσάκι με κοτσιδάκια που θέλει να αλλάξει τον κόσμο.