Capital controls: Πώς μπήκε η Ελλάδα στον οικονομικό «γύψο» το 2015

Ιστορική ημέρα η 26η Αυγούστου για την ελληνική οικονομία και την Ελλάδα γενικότερα. Η ανακοίνωση της πλήρους άρσης των τραπεζικών περιορισμών, γνωστών ως capital controls είναι γεγονός, λίγο περισσότερο από τέσσερα χρόνια μετά την επιβολή τους, το καλοκαίρι του 2019.

Κι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να θυμηθούμε αυτή την πικρή ιστορία, αυτό το έγκλημα που έγινε σε μια ευρωπαϊκή χώρα εξαιτίας των λαθών της τότε κυβέρνησης. Να θυμηθούμε τι έλεγαν τότε, τις ουρές για να πάρει ο κόσμος 60 ευρώ από τα λεφτά του, τα τεράστια προβλήματα στις επιχειρήσεις, τον διεθνή εξευτελισμό.

Είναι τέλος Ιουνίου 2015. Λίγα 24ωρα πριν ο πρωθυπουργός έκανε διάγγελμα περιγράφοντας την κατάληξη της δικής του αποτυχημένης οικονομικής πολιτικής και οδηγώντας την Ελλάδα σε ένα αχρείαστο δημοψήφισμα. Ένα δημοψήφισμα που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, οδήγησε στο ταπεινωτικό «όχι» που έγινε «ναι», στην υπογραφή του χειρότερου μνημονίου και σε τρία χαμένα χρόνια.

Όμως, τις ημέρες εκείνες, 28,29 και 30 Ιουνίου ο κόσμος κατάλαβε πολύ καλά τι σημαίνει capital controls και πόσο ευτελισμό μπορεί να κρύβει η παραμονή επί ώρες στην ουρά ενός ATM για να πάρει κάποιος 60 ευρώ. Και μάλιστα με το φόβο μήπως αυτά τα χρήματα δεν τα βρει ποτέ…

Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να κλείσει τις ελληνικές τράπεζες για τρεις εβδομάδες (από τη Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015 που έκλεισαν, οι τράπεζες άνοιξαν ξανά στις 20 Ιουλίου), ενώ εφαρμόστηκαν έλεγχοι στα τραπεζικά εμβάσματα από ελληνικές τράπεζες σε ξένες τράπεζες και τα όρια για αναλήψεις μετρητών περιορίστηκαν σε μόλις 60 ευρώ ανά ημέρα.

Καλή νύχτα

Ηταν τότε που έγινε… πραγματικότητα αυτό που περιχαρής είχε πει ο Νίκος Παππάς «είναι μια καλή νύχτα», όταν ανακοινωνόταν το δημοψήφισμα.

Πολλές… καλές νύχτες και μέρες πέρασαν μέχρι να χωνέψει ο κόσμος τους τραπεζικούς περιορισμούς και να μάθει καλά αυτό που ο λαϊκός μύθος (ή μήπως πραγματικότητα) λέει για τον Γιάνη Βαρουφάκη, τον πρωταγωνιστή της τραγωδίας. Ότι δηλαδή πήγε στο σπίτι του και είπε στη σύζυγό του «Δανάη, απόψε έκλεισα τις τράπεζες».

Ο ίδιος λίγους μήνες πριν διαβεβαίωνε ότι δεν πρόκειται να επιβληθούν ποτέ τραπεζικοί περιορισμοί. Αλλά και ο Αλέξης Τσίπρας που δεν θεωρούσε καν ότι είναι επιλογή ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Κι όμως, στα τέλη του Ιούνη του 2015 ξεκίνησε ο εφιάλτης που κρατά ακόμη και σήμερα μιας και τα capital controls είναι εδώ, έστω και με γενναίες δόσεις χαλάρωσης.

Όπως είχε πει ο πρώην διοικητής της ΤτΕ, Γ. Προβόπουλος: «Τα capital controls θα τα πληρώνουμε για πολλά χρόνια».

Η απόφαση για τους τραπεζικούς περιορισμούς ανακοινώθηκε στις 28 Ιουνίου 2015, ο κόσμος μπορούσε να παίρνει μόνο 60 ευρώ από κάθε λογαριασμό, χάνοντας πλέον τον έλεγχο της περιουσίας του. Και φοβούμενος ότι το κούρεμα είναι προ των πυλών. Οι φήμες των προηγούμενων μηνών και η άστοχη, στα όρια της ανοησίας, οικονομική πολιτική των «ουάου» και των νταουλιών, είχαν οδηγήσει ήδη στο «άδειασμα» των τραπεζικών λογαριασμών.

Η επιβολή περιορισμών, με ένα δημοψήφισμα προ των πυλών ήταν μια απολύτως απαραίτητη ενέργεια προκειμένου να μην καταρρεύσουν οι τράπεζες.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις ατέλειωτες ουρές του ευτελισμού για λίγα ευρώ, σε μια εποχή που η χρήση ηλεκτρονικού χρήματος ήταν στα σπάργανα; Ποιος να ξεχάσει την οργή του κόσμου, κυρίως των συνταξιούχων, που είχαν μάθει να έχουν τα λεφτά στα χέρια τους αλλά τώρα ένα μήνυμα στο ΑΤΜ τους ενημέρωνε ότι δεν μπορούν να σηκώσουν πάνω από 60 ευρώ; Φαντάζει μακρινό εκείνο το γεγονός όταν σήμερα μπορεί να πάρει κανείς 5.000 ευρώ, όμως, η εποχή των περιορισμών ήταν ίσως το πιο σημαντικό γεγονός στη σύγχρονη πολιτική και οικονομική ιστορία. Ο πανικός στα μάτια, οι μεταμεσονύχτιες επισκέψεις στις τράπεζες, η πίκρα για την κατάντια ήταν τα βασικά στοιχεία μιας Ελλάδας που είχε γίνει μέσα σε μια νύχτα τριτοκοσμική χώρα.

Και μην ξεχνάμε τις δυσκολίες στις άλλες συναλλαγές, την καταβολή των μισθών που γινόταν με δυσκολία, τις αγορές που είχαν κοπεί, τα εμβάσματα που δεν μπορούσαν να εκτελεστούν, τις επιχειρήσεις που κινδύνευαν με κατάρρευση γιατί δεν είχαν πρώτη ύλη από το εξωτερικό.

Μας στοιχειώνει

Ηταν το καλοκαίρι των capital controls, της οθόνης των ΑΤΜ που είχε στοιχειώσει τη ζωή μας.

«Η χρήση του capital controls εντός μιας νομισματικής ένωσης είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Η ελληνική κυβέρνηση εναντιώνεται στην όλη ιδέα του», είχε γράψει στο Twitter ο υπουργός Γιάνης Βαρουφάκης την ίδια μέρα που τελικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πήρε την απόφαση.

«Υπέγραψα το ‘πιστοποιητικό θανάτου’ αλλά δεν έκανα τη δολοφονία», είχε πει δύο χρόνια μετά

Τον Μάιο του 2018 με απόφαση του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου άρχισαν οι πρώτες χαλαρώσεις, καθώς συμφωνήθηκαν τα εξής:

Αυξάνεται από 4 Ιουνίου το ποσό ανάληψης μετρητών από 2.300 ευρώ σε 5.000. Συγκεκριμένα, επιτρέπεται η πραγματοποίηση ανάληψης μετρητών έως του ποσού των 5.000 ευρώ, ανά ημερολογιακό μήνα, ανά καταθέτη (Customer ID) ανά πιστωτικό ίδρυμα, από τα ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Αυξάνεται με τη δημοσίευση της υπουργικής απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, το ποσό μεταφοράς ευρώ ή ξένου νομίσματος στο εξωτερικό από 2.300 ευρώ σε 3.000. Συγκεκριμένα, επιτρέπεται η μεταφορά χαρτονομισμάτων σε ευρώ ή/ και σε ξένο νόμισμα ανά φυσικό πρόσωπο και ανά ταξίδι στο εξωτερικό.
Διευκολύνεται περαιτέρω η μεταφορά κεφαλαίων προς το εξωτερικό από τα πιστωτικά ιδρύματα και τα ιδρύματα πληρωμών. Συγκεκριμένα, επιτρέπεται η αποδοχή και εκτέλεση εντολών μεταφοράς κεφαλαίων προς το εξωτερικό έως του ποσού των 4.000 ευρώ, ανά κωδικό πελάτη (Customer ID) και ανά ημερολογιακό δίμηνο, από 1 Ιουλίου 2018.

Διευκολύνονται με τη δημοσίευση της υπουργικής απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, οι συναλλαγές νομικών προσώπων ή επιτηδευματιών προς το εξωτερικό στο πλαίσιο των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων, μέσω της αύξησης του ποσού που μπορούν να στείλουν στο εξωτερικό, από 20.000 ευρώ σε 40.000 ευρώ, για κάθε συναλλαγή ανά πελάτη και ανά ημέρα. Οι ανωτέρω συναλλαγές θα διεκπεραιώνονται απευθείας από το δίκτυο των καταστημάτων των Πιστωτικών Ιδρυμάτων.

Τώρα πλέον όλα αυτά είναι ένα κακό όνειρο…