Κεφαλλονιά: Ο «Περσεύς», ο John Capes και μια απίστευτη ιστορία

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη νύχτα της 6ης Δεκεμβρίου 1941, το βρετανικό υποβρύχιο «Περσεύς» βυθίστηκε λόγω πρόσκρουσης σε νάρκη ανοιχτά του ακρωτηρίου Μούντα, στην ευρύτερη περιοχή της Σκάλας, στο νοτιοανατολικό άκρο της Κεφαλλονιάς.

Πενήντα εννέα αξιωματικοί και ναύτες έχασαν τη ζωή τους συνεπεία της καταβύθισης του υποβρυχίου. Ο μοναδικός διασωθείς, ένας Βρετανός ονόματι John Capes, κατάφερε να διαφύγει από το βυθισμένο υποβρύχιο, σε βάθος 52 μ., και να κολυμπήσει μέχρι τις ακτές του νησιού, κοντά στα Μαυράτα.

Οι κάτοικοι της Κεφαλλονιάς τον περιέθαλψαν επί 18 μήνες και τον φυγάδευσαν αργότερα στη Σμύρνη, με τη βοήθεια του καπετάν Μιλτιάδη Χούμα.

Το βυθισμένο βρετανικό υποβρύχιο εντοπίστηκε από ομάδα δυτών το Δεκέμβριο του 1997.

Η ιστορία

Το βρετανικό υποβρύχιο «Περσεύς» (HMS Perseus) αναχώρησε στις 24 Νοεμβρίου 1941 από τη Μάλτα για επιθετική περιπολία στον κόλπο του Τάραντα και στο Ιόνιο πέλαγος.

Μετά το πέρας της αποστολής αυτής το υποβρύχιο, στο οποίο επέβαιναν εκτός από το μόνιμο πλήρωμά του (58 άνδρες) ο βρετανός θερμαστής John Capes και ο έλληνας υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν, επρόκειτο να επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια.

Τη νύχτα της 6ης Δεκεμβρίου 1941 ο «Περσεύς», ενόσω περιπολούσε στην επιφάνεια, προσέκρουσε σε νάρκη ανοιχτά των ακτών της Κεφαλλονιάς.

Μια δυνατή έκρηξη συγκλόνισε το υποβρύχιο. Το σχετικά μικρό ρήγμα που προκλήθηκε από την πρόσκρουση στο αριστερό πρωραίο τμήμα του υποβρυχίου ήταν αρκετό για να αρχίσουν να εισρέουν νερά σε αυτό.

Την ίδια ώρα από την ανοιχτή ανθρωποθυρίδα του πυργίσκου εισέρχονταν τόνοι νερού, που δεν επέτρεπαν στους διασωθέντες από την έκρηξη να βγουν από το υποβρύχιο, το οποίο άρχισε να βυθίζεται παρασύροντας στο θάνατο 60 αξιωματικούς και ναύτες.

Ο άγγλος θερμαστής John Capes, ο οποίος βρισκόταν κατά τη βύθιση στο πρυμναίο διαμέρισμα του υποβρυχίου, ήταν ο μόνος που κατάφερε να απεγκλωβιστεί από αυτό και να σωθεί κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.

Αφού πρώτα βοήθησε τρεις τραυματισμένους συναδέλφους του να βγουν από την έξοδο διαφυγής του πρυμναίου διαμερίσματος, τους ακολούθησε κι εκείνος.

Άρχισε να αναδύεται χρησιμοποιώντας την ειδική συσκευή διαφυγής Davis και ελέγχοντας –όσο μπορούσε– την ταχύτητά του, για να μην υποστεί τις επιπτώσεις μιας υπερβολικά γρήγορης ανόδου.

Καταβάλλοντας υπεράνθρωπη προσπάθεια, ο Capes κατάφερε να πραγματοποιήσει μια διαφυγή μοναδική στα ναυτικά χρονικά. Φθάνοντας στην επιφάνεια της θάλασσας, αναζήτησε επί ματαίω τους συναδέλφους του.

Το μόνο που έβλεπε σε απόσταση μιλίων ήταν μια λευκή τεθλασμένη γραμμή, που έμοιαζε να σχηματίζεται από τις κορυφές απότομων βράχων. Έτσι, ο Capes άρχισε να κολυμπά προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ύστερα από κολύμπι αρκετών ωρών ο Capes κατόρθωσε τελικά να φθάσει στις ακτές της Κεφαλλονιάς, όπου έπεσε σε λήθαργο λόγω της εξάντλησής του. Εκεί τον βρήκαν την επόμενη ημέρα οι Κεφαλλονίτες.

Οι διηγήσεις του Capes για την περιπέτειά του είχαν γίνει ελάχιστα πιστευτές. Σχεδόν κανείς δεν μπορούσε να αντιληφθεί –και κατά συνέπεια να πιστέψει– το μέγεθος του κατορθώματός του.

Πολλοί σύγχρονοί του πίστευαν ότι η ιστορία της διαφυγής του ήταν δημιούργημα της φαντασίας του, ότι δεν επέβαινε καν στο υποβρύχιο «Περσεύς» ή ότι το είχε εγκαταλείψει πριν αυτό βυθιστεί.

Το 1997, πενήντα έξι χρόνια μετά τη βύθισή του, το υποβρύχιο «Περσεύς» εντοπίστηκε από την ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη σε βάθος 52 μέτρων, νοτίως των ακτών της Κεφαλλονιάς.

Με την ολοκλήρωση των ερευνών στο πρυμναίο διαμέρισμα του υποβρυχίου, η ιστορία του Capes εξακριβώθηκε από κάθε άποψη.

Ο John Capes

Ο John Hawtrey Capes είχε γεννηθεί στις 20 Σεπτεμβρίου 1910 και είχε σπουδάσει στο Dulwich College.

Σε ηλικία σχεδόν 25 ετών, το Μάιο του 1935, είχε καταταγεί στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό ως θερμαστής Β’ τάξεως.

Με την πρώτη ευκαιρία είχε καταταγεί ως εθελοντής στην Υπηρεσία Υποβρυχίων, όπου είχε αρχίσει την εκπαίδευσή του τον Ιούνιο του 1938.

Ένα τυχαίο περιστατικό, ένα αυτοκινητικό δυστύχημα που είχε κάποια στιγμή στη Μάλτα, υποχρέωσε τον Capes να μεταβεί εκ νέου στο εν λόγω νησί.

Έτσι εξηγείται το πώς βρέθηκε τελικά ο Capes εντός του βυθισθέντος υποβρυχίου «Περσεύς», που είχε αναχωρήσει από τη Μάλτα και είχε ως τελικό προορισμό του την Αλεξάνδρεια.

Ο John Capes έφυγε από τη ζωή το 1985.

Ο Νικόλαος Μέρλιν

Ο μοναδικός Έλληνας που επέβαινε στο βρετανικό υποβρύχιο ήταν ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν, ο Νίκης όπως τον αποκαλούσαν οι δικοί του. Ο πατέρας του, Γεράρδος Μέρλιν ήταν γαλλικής καταγωγής, ενώ η μητέρα του, Αλεξάνδρα Μεταξά, είλκε την καταγωγή της από την Κεφαλλονιά.

Ο Μέρλιν είχε γεννηθεί το 1912 στο Παρίσι, είχε περάσει τα παιδικά του χρόνια στην Αθήνα και είχε σπουδάσει στη Γερμανία.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ο Μέρλιν είχε φοιτήσει στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και είχε υπηρετήσει στα υποβρύχια «Πρωτεύς», «Τρίτων» και «Γλαύκος».

Ο ίδιος ο Μέρλιν είχε ζητήσει να επιβιβαστεί στο βρετανικό υποβρύχιο «Περσεύς», προκειμένου να γνωρίσει από κοντά την τεχνολογία του, αλλά και να μεταβεί ακολούθως στην Αλεξάνδρεια, για να τοποθετηθεί κυβερνήτης σε κάποιο από τα ελληνικά υποβρύχια.

Το υποβρύχιο «Περσεύς»

Το υποβρύχιο «Περσεύς», σχεδιασμένο το 1927, ναυπηγήθηκε στη Σκωτία, στα ναυπηγεία Vickers-Armstrongs, το 1930.

Ανήκε στη δύναμη του αγγλικού στολίσκου υποβρυχίων που είχε ως βάση του την Αλεξάνδρεια και δρούσε κυρίως στην Αδριατική θάλασσα και στο Αιγαίο πέλαγος.

Στις 24 Νοεμβρίου 1941 ο «Περσεύς» αναχώρησε από τη Μάλτα για το τελευταίο του ταξίδι.

*Οι περισσότερες των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο, καθώς και όλες οι φωτογραφίες πλην της κεντρικής, προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο του φιλτάτου Κώστα Θωκταρίδη.