Προσφυγικό: Κανόνες εμπλοκής στο Αιγαίο και άλλα πέντε μέτρα για να μη ζήσουμε νέο 2015

Το σχέδιο για το Δουβλίνο IV, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά σε κοινοτικό επίπεδο το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα, ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση.

Το σχέδιο, το οποίο αναμένεται να… μπει μπροστά άμεσα, μετά την τοποθέτηση της νέας σύνθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον ερχόμενο Οκτώβριο, πρόκειται να στηριχθεί σε δύο βασικές αρχές, αυτή της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας. Υπενθυμίζεται, άλλωστε, πως η μεταναστευτική κρίση είχε βρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων στις συναντήσεις που είχε ο έλληνας Πρωθυπουργός τόσο με την καγκελάριο Μέρκελ όσο και με τον γάλλο πρόεδρο Μακρόν και μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, υπήρξε σύμπνοια απόψεων για τον τρόπο, με τον οποίο η Ευρώπη θα πρέπει να χειριστεί το κρίσιμο αυτό ζήτημα.

Γι’ αυτό και η εφαρμογή ενός νέου κανονισμού, του Δουβλίνου IV, ο οποίος συζητείται τα τελευταία χρόνια χωρίς να έχει υπάρξει κοινό μέτωπο μεταξύ των χωρών, σε ό,τι αφορά τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις απέναντι στο προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα, είναι επιτακτική.

Ετσι, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα θέσει έξι βασικές προτεραιότητες για την άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος, προκειμένου να μη ζήσουμε ξανά την κρίση του 2015.

1. Υποχρεωτικός καταμερισμός του αριθμού των μεταναστών στην Ευρώπη.

Οι χώρες πρώτης υποδοχής, όπως είναι η Ελλάδα, σήκωσαν όλα αυτά τα χρόνια δυσανάλογα μεγάλο βάρος της κρίσης, καθώς αρκετές ευρωπαϊκές χώρες – ιδίως οι χώρες του Βίσεγκραντ – που είναι χώρες προορισμοί για πολλούς πρόσφυγες και μετανάστες, αρνήθηκαν εξαρχής να συμμορφωθούν με την προσπάθεια που έγινε για δίκαιη ποσόστωση των μεταναστών που είχαν εγκλωβιστεί στην κυριολεξία στις χώρες άφιξης. Με την αλλαγή του κανονισμού του Δουβλίνου, θα επιχειρηθεί να υπάρξει υποχρεωτικός καταμερισμός, με τις χώρες – προορισμούς να πρέπει να συμμορφωθούν με τις κοινοτικές τους υποχρεώσεις. Στην περίπτωση που αυτές δεν τηρούνται από το εκάστοτε ευρωπαϊκό μέλος, θα υπάρξουν άμεσες κυρώσεις.

2. Κανόνες εμπλοκής για τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές (Frontex), με στόχο την καταπολέμηση των αυξημένων ροών από την Τουρκία

Η αύξηση των προσφυγικών ροών – που παρατηρείται πολύ έντονα και τις τελευταίες ημέρες προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου – θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ενίσχυση της φύλαξης των θαλάσσιων και γενικά των ευρωπαϊκών συνόρων. Σε αυτό, όμως, που φαίνεται να δίνεται ιδιαίτερη βάση είναι τόσο οι ελληνικές αρχές όσο και η Frontex, προκειμένου να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά το ενδεχόμενο της αύξησης των ροών, να έχουν τη δυνατότητα εμπλοκής, κάτι, στο οποίο σήμερα δεν μπορούν να προχωρήσουν. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά αυτούς τους κανόνες εμπλοκής εξετάζεται ακόμη το ποιοι θα είναι αυτοί και κάτω υπό ποιες συνθήκες θα ενεργοποιούνται. Το σίγουρο είναι ότι θα χρειαστούν εντατικοποίηση των προσπαθειών αλλά και αποστολή από την Ευρώπη τεχνικής βοήθειας, με παράλληλη επίσπευση της ενεργοποίησης των σχετικών κοινοτικών κονδυλίων, προς την κατεύθυνση αυτή.

3. Εκ νέου οικονομική ενίσχυση της Τουρκίας

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως το άνοιγμα της κάνουλας των προσφυγικών ροών που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα προς την Ελλάδα δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μέσο πίεσης της Τουρκίας προς την Ευρώπη. Το γεγονός, δε, της οικονομικής δυσπραγίας που αντιμετωπίζει τους τελευταίους μήνες η γειτονική χώρα, κάνει την Ευρώπη να βλέπει θετικά το ενδεχόμενο νέας οικονομικής ενίσχυσης της Τουρκίας, με στόχο να ελέγξει και να συγκρατήσει τις ροές και να αποφευχθεί μία νέα κρίση.

4. Αγριο κυνηγητό των διακινητών

Κρίσιμης σημασίας είναι η ανάγκη καταπολέμησης των κυκλωμάτων διακινητών τόσο στις χώρες αφετηρίας, όπως είναι η Τουρκία, όσο και στις χώρες εισόδου, όπως είναι η Ελλάδα ή η Κύπρος. Είναι ενδεικτικό πως τα κυκλώματα αυτά πολύ συχνά αλλάζουν κατευθύνσεις και οδηγούν τους πρόσφυγες και μετανάστες να ακολουθήσουν άλλες μεταναστευτικές οδούς, προκειμένου να μη γίνονται πάντα αντιληπτοί. Πριν από λίγο καιρό παρατηρήθηκε αύξηση στις αφίξεις υπηκόων τρίτων χωρών, για παράδειγμα, στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Για την αποτελεσματική καταπολέμηση των διακινητών, όμως, θα πρέπει να υπάρξει συντονισμός τόσο μεταξύ της Ελλάδας – όταν οι διακινητές φτάνουν στις ακτές – όσο και της Τουρκίας, η οποία θα πρέπει ως επί το πλείστον να επιδοθεί σε άγριο κυνηγητό των κυκλωμάτων.

5. Ενίσχυση των κλιμακίων για άμεσες επιστροφές

Οι επιστροφές προς την Τουρκία, μετά την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας, είναι ένα από τα αδύναμα σημεία της Ελλάδας. Κι αυτό γιατί η χώρα μας δεν προχώρησε στις απαιτούμενες επιστροφές προς τη γειτονική χώρα, ως όφειλε. Είναι ενδεικτικό πως τους τρεις μήνες του φετινού καλοκαιριού έγιναν συνολικά 36 επιστροφές παράτυπων μεταναστών που δεν δικαιούνται τη χορήγηση ασύλου. Στόχος, λοιπόν, είναι τόσο τα κλιμάκια που είναι επιφορτισμένα με την υποδοχή όσο και οι διαδικασίες αναγνώρισης να επανασχεδιαστούν. Ο αριθμός των επιτροπών προσφυγών θα αυξηθεί ενώ η ικανότητα του Διοικητικού Ανώτατου Δικαστηρίου στα νησιά θα ενισχυθεί περαιτέρω. Στο μεταξύ, θα δημιουργηθεί και μια λίστα με τις ασφαλείς χώρες προέλευσης, με στόχο αυτό το μέτρο να περιορίσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο από χώρες με χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης προσφύγων.

6. Εναρμόνιση της Ελλάδας με το κοινοτικό δίκαιο σχετικά με την ευαλωτότητα των μεταναστών

Με στόχο να αυξηθεί ο αριθμός των αιτούντων άσυλο, οι οποίοι, όμως, θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ταχείας διαδικασίας επιστροφών προς την Τουρκία, προωθείται η περαιτέρω εναρμόνιση της χώρας μας με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε ό,τι αφορά την ευαλωτότητα των μεταναστών. Μάλιστα, υπάρχει η σκέψη να αφαιρεθεί από τη λίστα της ευαλωτότητας, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, που πολλοί από τους υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι φτάνουν στην Ελλάδα, επικαλούνται και υποβάλλουν την αίτηση χορήγησης ασύλου.