Τζαννής Τζαννετάκης: Μια ιδιάζουσα περίπτωση

Ο Τζαννής Τζαννετάκης γεννήθηκε στο Γύθειο Λακωνίας στις 13 Σεπτεμβρίου 1927 και απεβίωσε στην Αθήνα την Πρωταπριλιά του 2010.

Φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων κατά τα έτη 1947-1949 και ακολούθως υπηρέτησε την πατρίδα ως αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Φοίτησε, επίσης, στη Σχολή Ηλεκτρονικού Πολέμου των ΗΠΑ (1957) και στη Σχολή Πολέμου (1967), ενώ έλαβε πτυχίο κυβερνήτη υποβρυχίων το 1963.

Στις 22 Απριλίου 1967 ο Τζαννετάκης υπέβαλε την παραίτησή του από το Πολεμικό Ναυτικό λόγω της αντίθεσής του προς το δικτατορικό καθεστώς. Τον Ιούλιο του 1969 συνελήφθη και εξορίστηκε στα Κύθηρα, όπου και παρέμεινε εκτοπισμένος κατά το διάστημα 1969-1971.

Από το 1977 έως το 2007 ο Τζαννετάκης εκλεγόταν αδιαλείπτως βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας. Κατά τα έτη 1980-1981 θήτευσε ως υπουργός Δημοσίων Έργων.

Διετέλεσε πρωθυπουργός και ταυτόχρονα υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης συνεργασίας μεταξύ ΝΔ και Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (ΚΚΕ και ΕΑΡ) στο χρονικό διάστημα από τις 2 Ιουλίου έως τις 11 Οκτωβρίου 1989.

Ορόσημο της σύντομης πρωθυπουργικής θητείας του αποτέλεσε το κάψιμο των φακέλων κοινωνικών φρονημάτων, που διατηρούσε έως τη Μεταπολίτευση η Ασφάλεια.

Στο συλλογικό έργο «Τζαννής Τζαννετάκης – Από τη συνειδητότητα στη δράση» (επιστημονική επιμέλεια: Άγγελος Δεληβορριάς – Ευάνθης Χατζηβασιλείου, εκδόσεις Πόλις) επισημαίνονται τα ακόλουθα αναφορικά με την ιδιαίτερη προσωπικότητα του μανιάτη πολιτικού και στρατιωτικού:

Ο Τζαννετάκης ήταν μια ιδιότυπη περίπτωση. Από την αρχή έως το τέλος της πολιτικής του δράσης παρέμεινε ενταγμένος αλλά και σε σημαντικό βαθμό αυτόνομος μέσα στον πολιτικό του χώρο. Μολονότι ανέλαβε το αξίωμα του πρωθυπουργού και του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, αφήνοντας ευκρινές το αποτύπωμά του στην εξέλιξη της ελληνικής πολιτικής σε πολλά επίπεδα, δεν υπήρξε αρχηγός ενός κόμματος, μικρού ή μεγάλου, ορισμένος στη δημόσια συνείδηση ως ένας από τους ηγέτες που καθορίζουν αποφασιστικά την πορεία της χώρας. Αν και μέλος μιας οικογένειας με αξιομνημόνευτη παράδοση και έντονη συμμετοχή στην ελληνική ιστορία, υπήρξε άνθρωπος χαμηλών τόνων και ιδιαίτερης σεμνότητας, χωρίς να επιζητήσει την επικοινωνιακή ανάδειξη, η οποία θα τον καθιστούσε «σύμβολο» και ως εκ τούτου ελκυστικό αντικείμενο μελέτης.

Επιπλέον, ο Τζαννετάκης ήταν παράλληλα ένας άνθρωπος του πνεύματος και του πολιτισμού, ο οποίος ασχολήθηκε με δύσκολα ζητήματα πριν ακόμη από την είσοδό του στην πολιτική, κινητοποιημένος από μια θεμελιώδη ανάγκη της συνέπειας μεταξύ της πνευματικής αναζήτησης και της πράξης, επιζητώντας πάντοτε την προβολή του πολιτιστικού προσώπου της Ελλάδας με συνειδητότητα, με σεμνότητα και ηρεμία, με τρόπο φυσικό, αβίαστο και γι’ αυτό πειστικό. Με έναν τρόπο, τελικά, που προσεκτικά και συστηματικά αποφεύγει τους παροξυσμούς που απαξιώνουν την πνευματική παράδοση του τόπου. Από πολλές απόψεις, επομένως, επρόκειτο για μια ιδιάζουσα περίπτωση και ως τέτοια μελετάται στο ανά χείρας έργο. Έχουμε επίγνωση ότι αποτιμούμε την εξαίρεση, όχι τον κανόνα, αλλά ταυτόχρονα είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτή η δημιουργικότητα, η αυτοσυνειδησία, δεν αφορά μόνον τον Τζαννή Τζαννετάκη, γιατί, μέσω αυτού, εκπροσωπεί πολλούς ανθρώπους αυτής της χώρας.

Ο Κωστής Χατζηδάκης, υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στην εισήγηση που έκανε στο πλαίσιο εκδήλωσης για την παρουσίαση του προαναφερθέντος συγγραφικού πονήματος, ανέφερε τα εξής:

Το τελικό συμπέρασμα για όποιον γνώριζε τον Τζαννή Τζαννετάκη είναι πως για τον ίδιον η πολιτική δεν ήταν παρά το μέσο για την εφαρμογή αρχών και για την επιδίωξη κάποιου συγκεκριμένου αποτελέσματος. Έλεγε συχνά ότι δεν έχει σημασία αν ολοκληρώσουμε ένα έργο, σημασία έχει να βάλουμε τα θεμέλια, ώστε να το παραλάβει κάποιος άλλος και να το ολοκληρώσει εκείνος. Κάποιος, όμως, πρέπει να κάνει την αρχή.

Ο Τζαννής Τζαννετάκης, λοιπόν, ήταν μια κατηγορία μόνος του. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης διάλεξε να τον προτείνει στην Aριστερά για την κυβέρνηση εκείνου του δύσκολου καλοκαιριού. Δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι η Aριστερά τον αποδέχτηκε αμέσως λόγω της ξεχωριστής πολιτικής και προσωπικής του διαδρομής, που ήταν η διαδρομή ενός ευπατρίδη, μετριοπαθούς πολιτικού και ανθρώπου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι προσπάθησε ο ίδιος προσωπικά να χειριστεί εκείνο το δύσκολο καλοκαίρι με όσο μεγαλύτερη μετριοπάθεια γινόταν. Και ότι ήταν ο πρωθυπουργός που όταν κυβέρνησε έκανε πράξη δύο πράγματα:

• Ολοκλήρωσε την εθνική συμφιλίωση που είχε μείνει ημιτελής μετά την αναγνώριση του Κομμουνιστικού Κόμματος και την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης με τον τρόπο που το είχε κάνει το ΠΑΣΟΚ στις αρχές της δεκαετίας του ’80, προχωρώντας ακόμα περαιτέρω, μέχρι και στο κάψιμο των φακέλων των αριστερών.
• Και ήταν ταυτόχρονα ο άνθρωπος που έκανε για πρώτη φορά πράξη στην Ελλάδα την ανεξάρτητη κρατική τηλεόραση. Έχοντας στο τιμόνι τότε τον Ριχάρδο Σωμερίτη.

Και, ακόμα περισσότερο, ήταν ο άνθρωπος που συντόνισε, στη συνέχεια, ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, μια σειρά από κρίσιμα έργα για τα οποία ο ίδιος δεν διαφημίστηκε ποτέ. Φυσικά, δεν τα έκανε μόνος του. Υπήρχαν κι άλλοι άνθρωποι που βοήθησαν τότε. Ο Στέφανος Μάνος ήταν χαρακτηριστική περίπτωση. Αλλά η σφραγίδα του Τζαννή Τζαννετάκη θα υπάρχει σε κρίσιμα έργα για την πορεία της χώρας, όπως είναι ο διεθνής αερολιμένας Ελευθέριος Βενιζέλος, όπως είναι το μετρό της Αθήνας, όπως είναι το μετρό της Θεσσαλονίκης, όπως είναι η μεταφορά του ιπποδρόμου στο Μαρκόπουλο, όπως είναι η κινητή τηλεφωνία, ο διαγωνισμός για την οποία έγινε με υποδειγματικό τρόπο.

Αυτός ήταν ο Τζαννής Τζαννετάκης, ο Μανιάτης, ο αξιωματικός των υποβρυχίων, ο λογοτέχνης, ο μάνατζερ, ο πολιτικός, ο ευπατρίδης.