ΔΕΘ: Μια ιστορία εξαγγελιών, διαμαρτυριών κι ένα «πανηγύρι» μετά τις διακοπές

Ένα μέρος της μεταπολιτευτικής ιστορίας έχει γραφτεί γύρω από τα εγκαίνια κάθε χρόνο της ΔΕΘ. Ο λόγος ήταν ότι η ΔΕΘ ξεκινά σε μια ιδιαίτερα βολική στιγμή μέσα στον ετήσιο πολιτικό κύκλο. Η αρχή του Σεπτέμβρη συμπίπτει με την επανεκκίνηση της Βουλής, μετά την όποια καλοκαιρινή διακοπή, την προετοιμασία για τον επόμενο προϋπολογισμό, τις εξαγγελίες για τη μισθολογική πολιτική και την πολιτική διορισμών. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει συμπέσει με κηρυγμένες ή ακήρυκτες προεκλογικές περιόδους.

Ταυτόχρονα αποτέλεσε εδώ και δεκαετίες και αφορμή για μαζικές κινητοποιήσεις. Σε αυτό σε διάφορες στιγμές συνετέλεσε και ότι συχνά οι κυβερνήσεις προτιμούσαν τα θερινά τμήματα για να περάσουν μεγάλα νομοσχέδια και το καλοκαίρι για να προχωρήσουν σε μεγάλες τομές.

Παράλληλα, η υποχρεωτική άνοδος του υπουργικού συμβουλίου, των «κοινωνικών εταίρων», των κομμάτων της αντιπολίτευσης σήμαινε και μια ιδιότυπη «άνοδο των Αθηναίων» στη Θεσσαλονίκη, η οποία συχνά μικρή σχέση είχε με την ίδια την Έκθεση ή με τις πολιτικές διεργασίες και εξαγγελίες σε αυτή και μεγαλύτερη με την ίδια τη χαρά της επίσκεψης στη «Νύμφη του Θερμαϊκού» και τη νυχτερινή ζωή της.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου και η μαζική άνοδος στη ΔΕΘ

Παρότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έδινε πάντοτε βαρύτητα στη ΔΕΘ και ήταν αυτός που καθιέρωσε τη «βόλτα του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ», άλλωστε πάντοτε υπογράμμιζε και την καταγωγή του από τη Βόρεια Ελλάδα, ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτός που κυρίως διαμόρφωσε το εντυπωσιακό τυπικό που έκτοτε ακολουθείται. Τη μεγάλη ομιλία στους παραγωγικούς φορείς αλλά και τη συνέντευξη Τύπου, που τότε δινόταν στη Ρέμβη. Εξαίρεση το 1988 όταν δεν μπόρεσε να παραστεί καθώς νοσηλευόταν στο Χέρφιλντ.

Πάντως οι άνοδοι των κυβερνήσεων Παπανδρέου στην ΔΕΘ έμειναν στην ιστορία και για το τι γινόταν στο περιθώριο, καθώς κυβερνητικά στελέχη τιμούσαν δεόντως εκείνες τις ημέρες τη νυχτερινή ζωή της συμπρωτεύουσας.

Η ΔΕΘ των κινητοποιήσεων και των συγκρούσεων

Τα επόμενα χρόνια θα αρχίσουν και οι κινητοποιήσεις στη ΔΕΘ. Μια πρώτη μεγάλη σύγκρουση θα είναι στη ΔΕΘ του 1992. Λίγους μήνες πριν η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε αποφασίσει την ιδιωτικοποίηση της ΕΑΣ, δηλ. των αστικών λεωφορείων της Αθήνας. Αυτό είχε προκαλέσει μια από τις πιο μεγάλες αντιπαραθέσεις για εργασιακά ζητήματα στη σύγχρονη ιστορία και οι απεργοί της ΕΑΣ αποφάσισαν τότε να ανέβουν τη Θεσσαλονίκη για να διαμαρτυρηθούν, συναντώντας ισχυρότατες αστυνομικές δυνάμεις.

Έκτοτε, καθιερώθηκε ουσιαστικά η ΔΕΘ να είναι η πρώτη μεγάλη ετήσια διαμαρτυρία των συνδικάτων απέναντι στην εκάστοτε κυβέρνηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις στην κινητοποίηση έμπαιναν και άλλοι κλάδοι. Για παράδειγμα το 1997, ο τότε υπουργός Παιδείας Γεράσιμος Αρσένης περνάει από τη βουλή τη μεταρρύθμιση που έμεινε γνωστή με το όνομά του και η οποία περιλάμβανε εκτός όλων των άλλων και την κατάργηση της επετηρίδας ως συστήματος διορισμού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Χιλιάδες αδιόριστοι και αναπληρωτές εκπαιδευτικοί δίνουν δυναμικό παρόν, στην αρχή μιας κοινωνικής σύγκρουσης που θα κορυφωθεί με τις διαδηλώσεις, καταλήψεις και συγκρούσεις σε όλη την Ελλάδα τον Ιούνιο του 1998 ενάντια στον πρώτο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Τα επόμενα χρόνια πλήθος κλάδων θα κάνουν την εμφάνισή τους στη Θεσσαλονίκη, ενώ ιδίως τα κόμματα της Αριστεράς θα προσπαθούν να κάνουνε επίδειξη δύναμης στις σχετικές κινητοποιήσεις, μαζί με συνδικάτα και φοιτητικούς συλλόγους. Γι’ αυτό το λόγο και συχνά τα εγκαίνια συνοδεύονται από συγκρούσεις με τις δυνάμεις των ΜΑΤ στην είσοδο της Έκθεσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα συχνά τις παραμονές της Έκθεσης να βλέπει κανείς πρώτα να ανεβαίνουν οι κλούβες των ΜΑΤ και στη συνέχεια τα πούλμαν με τους διαδηλωτές.

Από το «λεφτά υπάρχουν» στο «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης»

Σταδιακά όσο η Ελλάδα πλησίαζε στην εποχή της κρίσης περιοριζόταν και το εντυπωσιακό μέρος των τελετών. Άλλωστε, σε ορισμένες περιπτώσεις η ΔΕΘ συνέπιπτε με δύσκολες στιγμές για κυβερνήσεις. Για παράδειγμα το 2007 τα εγκαίνια έγιναν εν μέσω προεκλογικής περιόδου, αλλά με βαριά τη σκιά από τις καταστροφικές και πολύνεκρες πυρκαγιές στην Ηλεία.

Όμως, η ΔΕΘ ήταν επίσης και η ευκαιρία για τα άλλα κόμματα να αποτυπώσουν το δικό τους στίγμα, όχι μόνο ως προς την αντιπολίτευση που θα ασκούσαν, αλλά και ως προς το δικό τους πρόγραμμα. Για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη το Σεπτέμβριο του 2009 ο Γ. Παπανδρέου θα πει στη διάρκεια της συνέντευξης που έδωσε ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης την περίφημη φράση ότι «λεφτά υπάρχουν». Αλλά και από την ίδια θέση το Σεπτέμβριο του 2014 ο Αλέξης Τσίπρας θα εξαγγείλει το περίφημο «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης», δηλαδή το πρόγραμμα των άμεσων μέτρων που δεσμευόταν ότι θα έπαιρνε μια μελλοντική κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Και οι δύο δηλώσεις έμελλε να κατακτήσουν μια κορυφαία θέση ανάμεσα στις εξαγγελίες που έγιναν για να καταλήξουν στην πράξη στο ακριβώς αντίθετο.

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν θα πάει ως πρωθυπουργός στη ΔΕΘ το 2015, γιατί θα συμπίπτει με την προεκλογική περίοδο και την υπηρεσιακή κυβέρνηση Θάνου, το 2016 θα πάει με «μικρό καλάθι» και το 2017 με την υπόσχεση ότι ένα χρόνο μετά θα έχει βγει η χώρα από τα μνημόνια. Το Σεπτέμβριο του 2018 θα είναι πρώτη φορά που θα δοκιμάσει να διατυπώσει μια σειρά μέτρων με «φιλολαϊκό» πρόσημο που θα αποτελέσουν και τον άξονα της μακράς προεκλογικής περιόδου που ουσιαστικά είχε ξεκινήσει.

Η φετινή ΔΕΘ και οι προκλήσεις για την κυβέρνηση

Αυτή τη φορά η ΔΕΘ συμπίπτει με μια κυβέρνηση που έχει ακόμη νωπή τη λαϊκή εντολή και παρότι έχει προσπαθήσει να έχει έντονο νομοθετικό έργο δεν έχει ακόμη προχωρήσει σε εκείνες τις τομές που θα προκαλούσαν μεγάλη αντίδραση των κοινωνικών κινημάτων, με την εξαίρεση όσων αντιδρούν στην ένταση της αστυνομικής καταστολής με αφορμή τις αστυνομικές επιχειρήσεις στα Εξάρχεια.

Ταυτόχρονα, η φετινή ΔΕΘ βρίσκει την ίδια τη νέα κυβέρνηση σε μια φάση όπου προγραμματίζει τις μείζονες παρεμβάσεις της και όπου ύστερα από τον πρώτο γύρο επαφών με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχει ήδη τροποποιήσει εν μέρει το σχεδιασμό της για τη διεκδίκηση της μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων, παρότι ήταν μια από τις βασικές προεκλογικές δεσμεύσεις της. Ο κεντρικός τόνος είναι πλέον ότι πρώτα η χώρα θα δείξει έμπρακτα ότι αλλάζει και αποκτά άλλους ρυθμούς ανάπτυξης και άλλους ρυθμούς εμπέδωσης των μεταρρυθμίσεων και μετά θα ακολουθήσει το αίτημα για τη μείωση των πλεονασμάτων, με βασικό επιχείρημα ακριβώς το αναπτυξιακό και μεταρρυθμιστικό έργο που θα έχει προηγηθεί.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει προσπάθεια για ανακοινώσεις στη ΔΕΘ που θα τονώνουν ένα κλίμα αισιοδοξίας. Άλλωστε, σε αυτή τη φάση η κυβέρνηση επενδύει ιδιαίτερα στο θετικό κλίμα, θεωρώντας ότι η αισιοδοξία και η αίσθηση επιστροφής στην κανονικότητα αποτελούν από μόνες τους παραμέτρους βελτίωσης της πραγματικής κατάστασης στην οικονομία.
Όλα δείχνουν ότι εκτός από τις ελαφρύνσεις φόρων που αφορούν τον επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας, θα γίνει και προσπάθεια για σχετικές εξαγγελίες που θα αφορούν και τα νοικοκυριά. Παράλληλα, εν αναμονή και της κατάθεσης του αναπτυξιακού νόμου ο πρωθυπουργός θα τονίσει ιδιαίτερα αυτό που η κυβέρνηση παρουσιάζει ως «ξεμπλοκάρισμα των επενδύσεων» αλλά και τα μέτρα που θα πάρει για να προσελκύσει νέες επενδύσεις. Με αυτό τον τρόπο θα προσπαθήσει να διασκεδάσει και την ανησυχία που προκαλεί η διαφαινόμενη επιδείνωση της κατάστασης στην παγκόσμια οικονομία.