Από το «χαράτσι» στον ΕΝΦΙΑ: Ο προσωρινός φόρος που έγινε μόνιμος

Ήταν μεσημέρι της 11ης Σεπτεμβρίου 2011 όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, παρουσίαζε στη Θεσσαλονίκη έναν έκτακτο, όπως είχε χαρακτηριστικά τονίσει, φόρο ακινήτων.

Το όνομα αυτού «Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Χώρων», εν συντομία ΕΕΤΗΔΕ. Ένα αρκτικόλεξο που ξεχάστηκε σχεδόν αμέσως αφού εν μέσω του ξέφρενου αντιμνημονιακού κλίματος της εποχής επικράτησε ο χαρακτηρισμός «χαράτσι», μια λέξη που έχει μείνει στη γλώσσα μας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Ο φόρος αυτός τελικά μόνο έκτακτος δεν ήταν. Έχει αλλάξει κατά καιρούς όνομα, μορφή, τρόπο υπολογισμού και καταβολής, αλλά παραμένει παρών, οκτώ ολόκληρα χρόνια μετά.

Η ανακοίνωση του ΕΕΤΗΔΕ

Από το βήμα της ΔΕΘ ο υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παπανδρέου ανακοίνωνε το πακέτο μέτρων που αποφάσισε το υπουργικό συμβούλιο, με κυριότερο όλων τον φόρο στα ακίνητα.

«Χρειαζόμαστε μια εθνική συλλογική προσπάθεια: να πάρουμε όλοι μαζί το βάρος για να πετύχουμε το στόχο μας. Χρειαζόμαστε κάτι που να είναι δίκαιο και κοινωνικά αποδεκτό, που να διαφοροποιεί τον πλούσιο από τον φτωχό και να αποδώσει άμεσα και να μην εξαρτάται από τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Για το λόγο αυτό θα επιβληθεί τέλος στην ακίνητη περιουσία μεσοσταθμικά 4 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ» έλεγε τότε ο κ. Βενιζέλος.

Αντίο «χαράτσι», καλως ήλθες «ΕΝΦΙΑ»

Στις 3 Ιουλίου του 2013, και ενώ οι αντιδράσεις για το «χαράτσι» συνεχίζονταν, η κυβέρνηση Σαμαρά με υπουργό Οικονομικών τον Γιάννη Στουρνάρα αποφάσισε να το αντικαταστήσει με τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων, τον γνωστό σε όλους ΕΝΦΙΑ, ο οποίος θα περιελάμβανε και τον Φόρο Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ).

Ύστερα από μαραθώνιες επαφές του υπουργείου Οικονομικών με την τρόικα (μετέπειτα «Θεσμοί») γράφτηκαν οι τίτλοι τέλους για το «χαράτσι».

Κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών ανέφερε τότε ότι η τρόικα δέχθηκε να μην εισπραχθεί το 2014 ο φόρος για τα ακίνητα μέσω της ΔΕΗ, αλλά μέσω των ΔΟΥ, προσθέτοντας ότι το σχετικό νομοσχέδιο θα κατατεθεί προς ψήφιση στο τέλος Σεπτεμβρίου.

Αρκετούς μήνες μετά, στις 20 Δεκεμβρίου του 2013, με 152 «ναι» ο ΕΝΦΙΑ ψηφίστηκε από τη Βουλή, όμως ο δρόμος ήταν ακόμα… μακρύς. Το καλοκαίρι του 2014 εκτυλίχθηκε ένα φοβερό αλαλούμ με τον υπολογισμό των δόσεων. Το υπουργείο απέστειλε ραβασάκια με υπέρογκα ποσά, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η καταβολή τους και να «πατώσει» ο Προϋπολογισμός.

Αποστάσεις και ευθύνες για τα λάθη

Στις 5 Σεπτεμβρίου του 2014 ο νέος υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης έσπευδε να κρατήσει αποστάσεις από τον ΕΝΦΙΑ. «Δεν είναι δικός μου νόμος ο ΕΝΦΙΑ, δεν θα απολογηθώ για αυτόν» δήλωνε κατά τη διάρκεια της γενικής συνέλευσης της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ) στη Θεσσαλονίκη κι ενώ υπήρχαν σφοδρές ενδοκυβερνητικές και αντιπολιτευτικές αντιδράσεις για τα λάθη στον υπολογισμό του φόρου.

Στη συνέχεια, στις 11 Σεπτεμβρίου, ψηφίστηκε η τροπολογία με τις αλλαγές, αλλά φαίνεται πως η ζημιά είχε ήδη γίνει για την κυβέρνηση, αφού ο ΕΝΦΙΑ ήταν βασικός λόγος (αν όχι ο κυριότερος) της εκλογικής ήττας της 25ης Ιανουαρίου του 2015.

Ο τότε πρωθυπουργός κ. Σαμαράς δήλωνε από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ότι θα δώσουν λόγο οι υπεύθυνοι για τα λάθη στον φόρο, ενώ 21 βουλευτές της ΝΔ ζητούσαν την καρατόμηση του «αρχιτέκτονα» του ΕΝΦΙΑ, Νίκου Καραβίτη, ο οποίος υπήρξε σύμβουλος του κ. Στουρνάρα.

«Ο ΕΝΦΙΑ είναι άδικος φόρος. Δεν μειώνεται, καταργείται!»

Ιανουάριος του 2015 και ο ΣΥΡΙΖΑ έρχεται στα πράγματα  έχοντας καβαλήσει το αντιμνημονιακό κύμα. Μια από τις βασικές δεσμεύσεις και ένα από τα πιο δυνατά χαρτιά του ήταν η άμεση κατάργηση του «επαχθούς» φόρου.

Τόσο τα στελέχη του κόμματος πριν από τις κάλπες αλλά και ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας στις προγραμματικές δηλώσεις του διαβεβαίωναν περί κατάργησης του ΕΝΦΙΑ και αντικατάστασής του από φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας.

«Καταργούμε τον ΕΝΦΙΑ από το 2015 και τον αντικαθιστούμε με φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Θέλω, όμως, εδώ να είμαι ξεκάθαρος. Καλώ όλους τους πολίτες στις παρούσες συνθήκες και με δεδομένες τις ασφυκτικές πιέσεις που υφιστάμεθα να ανταποκριθούν στην εθνική προσπάθεια και να καταβάλουν τις τελευταίες δόσεις που αντιστοιχούν στο φόρο του 2014. Το 2015, όμως, δεν θα υπάρχει ΕΝΦΙΑ. Και αυτό είναι δέσμευση» δήλωνε ο κ. Τσίπρας στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στις 8 Φεβρουαρίου.

Τελικά, περίπου τρεις μήνες μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης, εν μέσω «περήφανης διαπραγμάτευσης», με τη χώρα να βρίσκεται με το ένα πόδι στον γκρεμό, ο τότε πρωθυπουργός ανασκεύασε: «Εάν η χώρα κινηθεί το επόμενο διάστημα σε ομαλό πλαίσιο και πιάσουμε τους στόχους μας για πρωτογενές πλεόνασμα 1,2% και ανάπτυξη 1,4% θα μπορέσουμε να δούμε στο δεύτερο εξάμηνο το θέμα του ΕΝΦΙΑ. Εάν δεν το καταφέρουμε, δεν θα είναι θέμα τρόικας, θα είναι προτεραιότητων, δεν θα μπορέσουμε. Η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ έχει να κάνει με την πορεία της οικονομίας, με τις δυνατότητες που θα έχουμε να ανταποκριθούμε στους στόχους», είχε δηλώσει τότε χαρακτηριστικά ο κ. Τσίπρας.

Όσοι πίστεψαν στα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα και στην κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, πολύ σύντομα προσγειώθηκαν στην σκληρή πραγματικότητα. Ο φόρος στην ακίνητη περιουσία δεν καταργήθηκε, αντιθέτως για εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους φούσκωσε περισσότερο με τις νέες αντικειμενικές αξίες.

Άλλωστε με το κουστούμι εποπτείας και δεσμεύσεων που ράφτηκε για τη χώρα μας στις Βρυξέλλες για την επόμενη ημέρα από τη λήξη του τρίτου Μνημονίου, ήταν ούτως ή άλλως δύσκολο να γίνουν  ουσιαστικές παρεμβάσεις – ελαφρύνσεις σε έναν φόρο που φέρνει κάθε χρόνο 2,65 δις. ευρώ στα κρατικά ταμεία.

Παρόλο αυτά, ο ΕΝΦΙΑ μπήκε ξανά στο προεκλογικό παιχνίδι του περασμένου Ιουλίου. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε εντάξει στα αντίμετρα του 2020 τη μείωση του κατά 200 εκατ. ευρώ και η Ν.Δ. υποσχέθηκε τη μείωση του κατά 30%, όπως και έγινε.

Το ζήτημα είναι ότι κανείς δεν μιλάει πλέον για κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, ο οποίος όπως φαίνεται ήλθε για να μείνει…