Το στοίχημα της νέας Κομισιόν – Οι συμβιβασμοί και τα πρόσωπα κλειδιά

Από πολλές απόψεις η δυσκολία στην επιλογή επικεφαλής για την νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν απλώς ο προάγγελος των προβλημάτων με τα οποία θα κληθεί να αναμετρηθεί αυτό το κρίσιμο όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θυμίζουμε εδώ ότι για να φτάσουμε στην επιλογή φον ντερ Λάιεν χρειάστηκε να προσπεραστούν οι spitzekandidaten, με πρώτο και καλύτερο τον Μάνφρεντ Βέμπερ, παρότι υποτίθεται ότι ο συγκεκριμένος θεσμός ήταν βασικό βήμα δημοκρατικής νομιμοποίησης, να αποσυρθεί η πρόταση για τον Τίμερμανς και να βρεθεί τελικά ο συμβιβασμός μέσα από την επιλογή της φον ντερ Λάιεν, του Σαρλ Μισέλ για τη θέση του Προέδρου του Συμβουλίου και της Κριστίν Λαγκάρντ για την ΕΚΤ, σε μια διαδικασία που ακόμη και η Άνγκελα Μέρκελ είδε ότι ο λόγος της δεν περνά πια με τον ίδιο τρόπο.

Οι νέες ονομασίες των αρμοδιοτήτων και το παιχνίδι των ισορροπιών

Τα πρόσωπα της νέας Επιτροπής τα όρισαν οι ίδιες οι κυβερνήσεις και στη συνέχεια έγινε σε συνεννόηση (και διαπραγμάτευση) η κατανομή των αρμοδιοτήτων, ώστε κάθε χώρα να μπορεί να έχει χαρτοφυλάκια που να τα θεωρεί σημαντικά, αλλά και να εξασφαλιστεί η παρουσία επιτρόπων που θα έχουν νομιμοποίηση. Ας μην ξεχνάμε ότι η νέα Επιτροπή πρέπει να περάσει και από τη δοκιμασία της έγκρισης του Ευρωκοινοβουλίου.

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ενδιαφέρον ότι η νέα Πρόεδρος της Επιτροπής αποφάσισε να δώσει νέες ονομασίες στις αρμοδιότητες των επιτρόπων, θυμίζοντας την τάση που καταγράφεται κατά καιρούς σε κυβερνήσεις να μετονομάζονται υπουργεία για να δοθεί τόνος «τομής» ή «επανεκκίνησης».

Πάντως, στην πράξη αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια κατανομή εντός της επιτροπής που δεν ακολουθεί πλήρως αυτή των γενικών διευθύνσεων της ίδιας της επιτροπής. Η ίδια η φον ντερ Λάιεν υποστήριξε ότι είναι μια δομή «που εστιάζει στα καθήκοντα όχι στις ιεραρχίες».

Βέβαια ορισμένες από τις μετονομασίες ήδη σχολιάστηκαν αρνητικά. Για παράδειγμα, σχολιάστηκε αρνητικά το γεγονός ότι το χαρτοφυλάκιο του έλληνα Αντιπροέδρου της Επιτροπής κ. Μαργαρίτη Σχοινά έχει την ονομασία «προστατεύοντας τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής», ενώ έχει ως αντικείμενο τη μετανάστευση.

Η νέα Επιτροπή

Βασικό στοιχείο της νέας Κομισιόν είναι ότι διαθέτει σχεδόν πλήρη έμφυλη ισορροπία εφόσον πλέον αποτελείται από 12 γυναίκες και 14 άντρες, με τις γυναίκες να κατέχουν μερικά από τα κρίσιμα χαρτοφυλάκια.

Αυτό δείχνει και η επιλογή να διατηρήσει το χαρτοφυλάκιό της η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, η οποία πλέον είναι και Εκτελεστική Αντιπρόεδρος.

Μπορεί πλέον να έχει ως αρμοδιότητα «μια Ευρώπη κατάλληλη για την ψηφιακή εποχή», όμως παραμένει η επίτροπος ανταγωνισμού, άρα θα συνεχίζει να την αποκαλεί ο Πρόεδρος Τραμπ ‘tax lady’ και να την κατηγορεί ότι μισεί τις ΗΠΑ, καθώς συγκρούστηκε με τις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής πάνω σε θέματα μονοπωλιακών πρακτικών και μειωμένης φορολογίας, επιβάλλοντας πρόστιμα 8 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Google και ζητώντας από την Apple να καταβάλει 13 δισεκατομμύρια ευρώ οφειλόμενων φόρων στην ιρλανδική κυβέρνηση.

Μάλιστα η τελευταία πράξη ως μέλους της προηγούμενης Κομισιόν ήταν να ξεκινήσει έρευνα κατά της Amazon και κατά της Qualcomm.

Ας σημειώσουμε εδώ ότι στο πλαίσιο της αναζήτησης ισορροπιών η νέα Κομισιόν έχει σε θέσεις εκτελεστικών αντιπροέδρων και με σημαντικά χαρτοφυλάκια δύο πρόσωπα που συζητήθηκαν για τη θέση του προέδρου: τη Μαργκρέτε Βεστάγκερ, αλλά και τον Φρανς Τίμερμανς.

Η Βέρα Γιούροβα από την Τσεχία, που ήταν επίτροπος Δικαιοσύνης θα είναι αντιπρόεδρος για τις αξίες και τη διαφάνεια, ενώ η Γαλλία θα εκπροσωπηθεί από την Συλβί Γκουλάρ, που έχει διατελέσει υπουργός Άμυνας και η οποία θα έχει το χαρτοφυλάκιο της Εσωτερικής Αγοράς, αλλά ταυτόχρονα θα επιβλέπει μια νέα γενική διεύθυνση για την Αμυντική Βιομηχανία και το Διάστημα, δύο τομείς για τους οποίους η Γαλλία ούτως ή άλλως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το χαρτοφυλάκιο ήταν και στην περίοδο 2010-2014 σε γαλλικά χέρια, με τον Μισέλ Μπαρνιέ, μετέπειτα επικεφαλής διαπραγματευτή της ΕΕ για το Brexit.

Η Κάντρι Σίμσον από την Εσθονία θα έχει το κρίσιμο χαρτοφυλάκιο της Ενέργειας, ενώ θέση αντιπροέδρου θα έχει και η πρώην δήμαρχος του Ντουμπρόβνικ Νουμπράβκα Σουίτσα θα είναι αντιπρόεδρος για τη Δημοκρατία και τη Δημογραφική Πολιτική.

Η Μαρίγια Γκάμπριελ από τη Βουλγαρία θα έχει την Καινοτομία και τη Νεότητα και η Κύπρια Στέλλα Κυριακίδη την Υγεία.

Η Φιλανδή Γιούτα Ουρπιλάινεν θα έχει τη Διεθνή Συνεργασία και η Έλενα Νταλί από τη Μάλτα την Ισότητα.

Η Ελίζα Φερέιρα από την Πορτογαλία τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις και η Ροβάνα Πλαμπ από τη Ρουμανία τις Μεταφορές. Η Ίλβα Γιόχανσον από τη Σουηδία θα έχεις τις Εσωτερικές Υποθέσεις και έτσι θα συνεργάζεται με τον Μ.Σχοινά πάνω στα θέματα της Μετανάστευσης, ενώ η Φιλανδή πρώην υπουργός Οικονομικών Γιούτα Ουρπιλάινεν θα έχει το χαρτοφυλάκιο της Διεθνούς Συνεργασίας.

We are stronger by doing together what we cannot do alone.

Men and women,
East and West, South and North,
A well-balanced team.

President-elect @vonderleyen presented the new structure of the #vdLcommission, tailored to what she wants to achieve ↓ pic.twitter.com/z4hdk5IVXP

— European Commission 🇪🇺 #UnitedAgainstCoronavirus (@EU_Commission) September 11, 2019

Που δίνουν έμφαση

Από την άλλη, πέραν του Μαργαρίτη Σχοινά, ο Ολλανδός Φρανς Τίμερμανς θα είναι ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την κλιματική αλλαγή και το πράσινο New Deal δείχνοντας την έμφαση που θα δώσει αυτή η επιτροπή στα ζητήματα του περιβάλλοντος, ο Λετονός Βλάντις Ντομπρόβσκις θα είναι ο Αντιπρόεδρος για την Οικονομία, για την ακρίβεια «για την οικονομία που δουλεύει για το λαό».

Επίτροπος για την οικονομία θα είναι και ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι, η επιλογή του οποίου έγινε μετά την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στο Δημοκρατικό Κόμμα και το Κίνημα των 5 Αστεριών για το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης Κόντε. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στο βαθμό που διαφωνούσε με τη συγκεκριμένη επιλογή του Δημοκρατικού Κόμματος, η μετακίνηση στις Βρυξέλες ήταν αρκετά βολική.

Ο Ζοσέπ Μπορέλ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας, θα είναι αντιπρόεδρος και Ύπατος Εκπρόσωπος για τη Εξωτερική Πολιτική, ενώ ο Σλοβάκος Μάρος Σέφτσοβιτς θα είναι αντιπρόεδρος με αντικείμενο τη συνεργασία των εσωτερικών οργάνων.

Ο Λιθουανός Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους θα έχει το περιβάλλον, ο Βέλγος Ντιντιέ Ρέιντερς τη δικαιοσύνη και ο Πολωνός Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι το χαρτοφυλάκιο της γεωργίας. Ας σημειώσουμε εδώ ότι ούτως ή άλλως είχε γίνει σαφές προς την πολωνική κυβέρνηση ότι δεν ετίθετο θέμα άλλου χαρτοφυλακίου και γι’ αυτό επιλέχτηκε ο συγκεκριμένος.

Ο Σλοβένος Γιάνες Λενάρτσιτς θα αναλάβει τη διαχείριση κρίσεων, ο Νικολά Σμίτ από το Λουξεμβούργου την αρμοδιότητα της εργασίας, ενώ ο Αυστριακός Γιοχάνες Χαν θα έχει αυτή τη φορά το χαρτοφυλάκιο του προϋπολογισμού, ενώ προηγουμένως είχε αυτό της διεύρυνσης, χαρτοφυλάκιο που αυτή τη φορά θα πάρει ο Ούγγρος Λάζλο Τροτσάνι, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης σε μια περίοδο όπου οι επικριτές της ουγγρικής κυβέρνησης την κατηγορούν ότι υπονόμευσε πλευρές του κράτους δικαίου.

Το πολύ κρίσιμο χαρτοφυλάκιο του εμπορίου θα πάρει ο Ιρλανδός Φιλ Χογκαν ο οποίος εκτός όλων των άλλων θα κληθεί να χειριστεί και κρίσιμες πλευρές της νέας εμπορικής σχέσης με τη Βρετανία ως μη μέλος, με την ιδιαίτερη σημασία και φόρτιση που έχει ο χαρακτήρας των συνοριακών εμπορικών σχέσεων Ιρλανδίας και Βορείου Ιρλανδίας.

Οι μεγάλες προκλήσεις

Η νέα Κομισιόν έχει να χειριστεί ιδιαίτερα κρίσιμα ζητήματα και τελικά από αυτά θα κριθεί.

Καταρχάς υπάρχει η χρονίζουσα συζήτηση για το βάθεμα της ολοκλήρωσης και την αναμόρφωση των θεσμών που υποτίθεται ότι θα ήταν βασική προτεραιότητα και της προηγούμενης Επιτροπής και η οποία απλώς δεν έγινε.

Έπειτα, υπάρχουν τα προβλήματα που έρχονται από την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Η νέα Επιτροπή εκ των πραγμάτων θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον εν εξελίξει εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, κάτι που θα έχει ιδιαίτερη σημασία και για την πολιτική ανταγωνισμού, όσο και με την οικονομική επιβράδυνση και το ενδεχόμενο σύντομα η Ευρωζώνη να βρεθεί σε συνθήκη ύφεσης.

Σε όλα αυτά προστίθεται και το πρόβλημα του Brexit. Εδώ μάλιστα έχουμε και το παράδοξο ότι εάν παραταθεί τελικά η διαδικασία του άρθρου 50 τότε η νέα Κομισιόν θα πρέπει να χειριστεί και αυτό το θέμα, παρότι ο αρχικός σχεδιασμός για ολοκλήρωση του Brexit μέχρι τις 31 Οκτωβρίου στηριζόταν στο ότι η νέα επιτροπή αναλαμβάνει την 1η Νοεμβρίου. Μάλιστα, εάν παραταθεί η διαδικασία τότε η Μ. Βρετανία θα είναι τυπικά μέλος της Ένωσης αλλά χωρίς συμμετοχή στην Επιτροπή.

Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγή θα είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό ως προς το εάν θα μπορέσει να πάρει όντως πρωτοβουλίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πέραν τυπικών διακηρύξεων.

Το μεταναστευτικό και το προσφυγικό θα παραμείνουν ψηλά στην ατζέντα, συμπεριλαμβανομένης και της συζήτησης για την αλλαγή του Κανονισμού του Δουβλίνου αλλά και τα έμπρακτα βήματα ως προς την κατανομή με όρους ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Σημαντικό ζήτημα θα είναι αυτό που θα αφορά την ίδια την εφαρμογή των κανόνων δικαίου εντός της ΕΕ, εάν αναλογιστούμε την έντονη αντιπαράθεση της προηγούμενης Επιτροπής με τις κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ρουμανίας αλλά και τις συνεχείς τριβές με την κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία.

Την ίδια στιγμή ένα από τα ερωτήματα θα αφορά και τη διεύρυνση και το εάν θα ενεργοποιηθούν τελικά οι υποσχέσεις που είχαν δοθεί, χωρίς να γίνουν συγκεκριμένα βήματα σε χώρες όπως η Αλβανία και η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας (όπου μάλιστα ήταν και από τα κίνητρα για να αποδεχτεί η γειτονική χώρα τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Το ερώτημα της νομιμοποίησης

Όμως, το βασικότερο πρόβλημα θα αφορά την ίδια τη νομιμοποίηση των Ευρωπαϊκών Θεσμών. Ένα μεγάλο μέρος των πολιτών στις ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθεί να βλέπει την Κομισιόν και τα άλλα όργανα της ΕΕ ως τμήματα μιας απρόσωπης και μακρινής γραφειοκρατίας και όχι ως πολιτικούς εκπροσώπους μιας δημοκρατικής Ευρώπης.

Η επικέντρωση στη δημοσιονομική πειθαρχία, η απουσία ενός νέου οράματος, η δομική αδιαφάνεια πολλών διαδικασιών αλλά και η διαπίστωση ότι πλήθος ζητημάτων κρίνονται τελικά στη διαπραγμάτευση μεταξύ κυβερνήσεων επιτείνει αυτό το έλλειμμα νομιμοποίησης.

Μένει να δούμε εάν η νέα Επιτροπή θα κάνει τη διαφορά.