Ο Γιάννος Κρανιδιώτης και το Κυπριακό

Συμπληρώνονται σήμερα, 14 Σεπτεμβρίου, είκοσι (20) ακριβώς χρόνια από τον αδόκητο θάνατο του Γιάννου Κρανιδιώτη, (τότε) αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών υπεύθυνου για τα Ευρωπαϊκά Θέματα στην κυβέρνηση Κ. Σημίτη. Σκοτώθηκε ημέρα Τρίτη 14 Σεπτεμβρίου στο πιο περίεργο αεροπορικό δυστύχημα που συνέβη ποτέ.

Στην πτήση προς το Βουκουρέστι το κυβερνητικό αεροπλάνο (Falcon) έκανε βουτιά στο κενό παρασύροντας στον θάνατο τον Γ. Κρανιδιώτη και μαζί του άλλ επτά άτομα, ανάμεσά τους και ο γιος του Νικόλας. Ο θάνατος του Γιάννου Κρανιδιώτη υπήρξε μεγάλη απώλεια για την Ελλάδα αλλά και την Κύπρο, την ιδιαίτερη πατρίδα του. Ως στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη ο Κρανιδιώτης υπήρξε μια ισχυρή φωνή της εκσυγχρονιστικής λογικής και λόγου ιδιαίτερα στο πεδίο των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής και ειδικότερα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και βεβαίως του Κυπριακού.

Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) το 2004 – που φέρει την υπογραφή ως έργο Σημίτη – ξεκίνησε ως στόχος και πολιτική πολύ νωρίτερα, το 1986, από τον Γιάννο Κρανιδιώτη με τη σύμπραξη του τότε υπουργού αρμόδιου για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Θ. Πάγκαλου και του γράφοντος το κείμενο αυτό. Με τον Κρανιδιώτη συντάξαμε τότε το πρώτο κείμενο – στρατηγική για την ένταξη που συνάντησε… την καθολική σχεδόν αντίθεση των Κυπρίων όταν το παρουσιάσαμε στη Λευκωσία με το επιχείρημα ότι «η ένταξη στην ΕΟΚ ήταν ανεπιθύμητη γιατί έτσι η Κύπρος θα έχανε τη θέση της στο κίνημα των Αδεσμεύτων»!

Παρά ταύτα, ο Κρανιδιώτης (όπως και ο Πάγκαλος) επέμεινε. Εβλεπε την ένταξη στην Ενωση ως τον αποφασιστικό παράγοντα που θα κατοχύρωνε την ασφάλεια της μεγαλονήσου, αλλά και κυρίως ως καταλύτη για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Και εργάστηκε συστηματικά και επίμονα για την επίτευξη του στόχου αυτού. Ουσιαστικά την Κύπρο «οδήγησαν» στην Ευρωπαϊκή Ενωση οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι του Δεκεμβρίου 1999 – που εφέτος συμπληρώνονται επίσης είκοσι χρόνια – όταν ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης πέτυχε να διασφαλίσει ότι η Κύπρος θα ενταχθεί ανεξάρτητα από την επίλυση του πολιτικού προβλήματος με το πρώτο κύμα της διεύρυνσης. Οπως και έγινε, την 1η Μαΐου 2004.

Και εδώ οφείλω να επισημάνω την καθοριστική σημασία του Γ. Κρανιδιώτη στην προετοιμασία των αποφάσεων του Ελσίνκι. Τρεις μέρες πριν από τη μοιραία πτήση στο Βουκουρέστι, το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου, ο Γ. Κρανιδιώτης συναντήθηκε στο Βερολίνο, στο σπίτι του, με τον (τότε) υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ.

Η συνάντηση κράτησε όλη την ημέρα και παρόντες ήσαν επίσης ο έλληνας πρεσβευτής στο Βερολίνο Δ. Νεζερίτης, ο μόνιμος αντιπρόσωπος στην ΕΕ Λ. Τσίλας και ο γράφων. Στη συνάντηση αυτή ο Φίσερ συμφώνησε λίγο – πολύ στο «πακέτο Ελσίνκι» που παρουσίασε ο Κρανιδιώτης και ανέλαβε να το προωθήσει στις υπόλοιπες χώρες – μέλη της Ενωσης. Οπως και έγινε. Και έτσι εκπληρώθηκε το ένα σκέλος της στρατηγικής Κρανιδιώτη – η ένταξη της Κύπρου στην Ενωση ως πλήρες μέλος. Δεν εκπληρώθηκε όμως το δεύτερο σκέλος της – η επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Και δεν εκπληρώθηκε γιατί μεταξύ άλλων και πέραν από τις ευθύνες της Τουρκίας η Λευκωσία δεν αξιοποίησε δημιουργικά και ευρηματικά την ένταξη για τον σκοπό αυτό.

Είμαι βέβαιος ότι εάν ζούσε ο Γ. Κρανιδιώτης τα πράγματα θα είχαν διαφορετική πορεία και κατάληξη. Πιθανότατα ο Γ. Κρανιδιώτης θα είχε αναδειχθεί πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ηταν άλλωστε εξαιρετικά δημοφιλής στην πατρίδα του. Και το Κυπριακό θα είχε λυθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας – ΔΔΟ.

Αλλά η μοίρα και η ιστορία επέβαλαν τη δική τους λογική.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει τιμηθεί με το βραβείο «Γιάννος Κρανιδιώτης» για τη συμβολή του στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ