Είναι το ίνδαλμα μιας γενιάς νέων που εναντιώνονται στην κλιματική αλλαγή. Όμως η Γκρέτα Τούνμπεργκ, υποψήφια για Νόμπελ Ειρήνης, η οποία σήμερα τιμήθηκε με το «Βραβείο Ορθής Διαβίωσης», γνωστό και ως «Εναλλακτικό Νόμπελ», χλευάζεται από κάποιους και περιφρονείται από άλλους που βλέπουν σε αυτήν έναν υπέρμετρο οικολογικό ενθουσιασμό.

Ποια είναι η Γκρέτα;

Στα 16 της, η νεαρή ακτιβίστρια έχει γίνει η φωνή για εκατομμύρια ανήσυχους νέους που ανακυκλώνουν τα σκουπίδια τους, καθαρίζουν τις παραλίες, κόβουν το κρέας από τη διατροφή τους, σταματούν να ταξιδεύουν με αεροπλάνα και ψηφίζουν πράσινα κόμματα.

Η Σουηδή έφηβη, από την οποία ξεκίνησαν οι «μαθητικές απεργίες» για το κλίμα, έχει εμπνεύσει μαθητές σε όλον τον κόσμο για να απέχουν από τα μαθήματά τους κάθε Παρασκευή με αίτημα την ενίσχυση των δράσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Πρόεδροι χωρών και επικεφαλής πολυεθνικών έχουν μπει στο στόχαστρό της και το σύνθημα που είχε γράψει στο πανώ της:»skolstrejk för klimatet» (σχολική απεργία για το κλίμα) έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες. Και κυρίως η ίδια δεν είναι μόνη της. Τουναντίον.

Ήδη μαθητές στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Αυστραλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ουγκάντα, την Ταϊλάνδη, την Κολομβία και την Πολωνία έχουν ακολουθήσει το παράδειγμά της ζητώντας την ανάληψη δράσης από τις κυβερνήσεις των χωρών τους για την κλιματική αλλαγή.

Μια ημέρα το περασμένο καλοκαίρι, έπειτα από έναν καύσωνα με θερμοκρασίες ρεκόρ, που έπληξε τη βόρεια Ευρώπη, και τις δασικές πυρκαγιές που κατέκαψαν εκτάσεις στη Σουηδία, η Γκρέτα αποφάσισε να προχωρήσει μόνη της. Το ημερολόγιο έδειχνε 20 Αυγούστου 2018.

Και εκείνη ήταν μόλις 15 ετών. Δεν πήγε στο σχολείο, κάθισε στο πλακόστρωτο έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο και έτσι οδήγησε στη γέννηση ενός παγκόσμιου κινήματος. Έκτοτε βρισκόταν στο ίδιο σημείο σχεδόν κάθε Παρασκευή με χιόνι, πάγο, βροχή…

Το «φαίνομενο Γκρέτα»

Το «φαινόμενο Γκρέτα» έγινε viral. Οι λογαριασμοί της στο Twitter και στο Instagram αριθμούν σήμερα περισσότερους από έξι εκατομμύρια ακολούθους.

Ως ανεπίσημη εκπρόσωπος της γενιάς της, η Γκρέτα θέλει να κινητοποιήσει τους παγκόσμιους ηγέτες για την υπερθέρμανση του πλανήτη, όπως φάνηκε και από την πύρινη ομιλία της -«Πώς τολμάτε; Κλέψατε τα όνειρά μου»- στη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα, την Δευτέρα, στη Νέα Υόρκη.

Όταν ξεκίνησε τη δράση της, η Γκρέτα ήταν ένα εξαιρετικά εσωστρεφές άτομο, ξύπναγε κάθε πρωί στις 6 για το σχολείο και επέστρεφε στις 3. Μικροκαμωμένη η ίδια, λέει: «Πάντα υπήρξα το κορίτσι εκείνο που καθόταν στο τελευταίο θρανίο και δεν μίλαγε. Τίποτα δεν συνέβαινε ουσιαστικά στη ζωή μου. Νόμιζα ότι δεν μπορώ να κάνω τη διαφορά γιατί είμαι πολύ μικρόσωμη».

Πράγματι δεν ήταν ένα συνηθισμένο παιδί. Η μητέρα της, η Μαλένα Έρνμαν, είναι μία από τις πιο διάσημες τραγουδίστριες της όπερας. Ο πατέρας της, ο Σβάντε Τούνμπεργκ, είναι ηθοποιός και συγγραφέας. Και η ίδια η Γκρέτα υπήρξε πάντα εξαιρετικά ευφυής. Πριν από τέσσερα χρόνια διαγνώστηκε με σύνδρομο Άσπεργκερ.

Η Γκρέτα πάσχει από επιλεκτική αλαλία και εξαιτίας αυτού έχει την τάση να ανησυχεί περισσότερο από άλλους.

«Σκέφτομαι υπερβολικά πολύ. Κάποιοι άνθρωποι δεν ασχολούνται. Εγώ δεν μπορώ, ειδικά αν είναι κάτι που με προβληματίζει ή με στενοχωρεί. Θυμάμαι όταν ήμουν μικρότερη και στο σχολείο οι δάσκαλοί μας μας έδειχναν ταινίες με πλαστικά στον ωκεανό, πολικές αρκούδες που λιμοκτονούσαν και άλλα τέτοια. Έκλαιγα σε όλη τη διάρκεια. Οι συμμαθητές μου προβληματίζονταν όταν παρακολουθούσαν την ταινία, αλλά όταν σταματούσε άρχιζαν να σκέφτονται άλλα πράγματα. Εγώ δεν μπορούσα να το κάνω αυτό. Οι εικόνες αυτές ήταν καρφωμένες στο κεφάλι μου», λέει.

Τώρα το έχει αποδεχτεί και το θεωρεί μέρος του εαυτού της. Το έχει πλέον μετατρέψει σε κινητήρια δύναμη αντί για πηγή κατάθλιψης που σε παραλύει, κάτι που συνέβαινε παλιά.

Σε ηλικία περίπου οκτώ ετών, όταν για πρώτη φορά πληροφορήθηκε για την κλιματική αλλαγή, σοκαρίστηκε που οι ενήλικες δεν έδειχναν να παίρνουν στα σοβαρά το θέμα. Βέβαια δεν ήταν αυτός ο μοναδικός λόγος που λίγα χρόνια αργότερα εμφάνισε κατάθλιψη, ήταν όμως ένας επιβαρυντικός παράγοντας.

«Το σκεφτόμουν συνεχώς και αναρωτιόμουν αν θα έχω μέλλον. Και το κράτησα για τον εαυτό μου γιατί δεν είμαι από αυτούς που τα συζητάνε και αυτό δεν ήταν υγιές. Έπαθα βαριά κατάθλιψη και σταμάτησα να πηγαίνω στο σχολείο. Όταν ήμουν στο σπίτι με φρόντιζαν οι γονείς μου και αρχίσαμε να μιλάμε γιατί δεν είχαμε τίποτα άλλο να κάνουμε. Και τότε τους μίλησα για τις ανησυχίες μου για την κλιματική κρίση και το περιβάλλον. Και ένιωσα καλά, γιατί το έβγαλα από μέσα μου».

Οι πρώτοι στους οποίους είχε επίδραση η Γκρέτα ήταν οι ίδιοι οι γονείς της: για παράδειγμα, ο πατέρας της έγινε χορτοφάγος. Λέει: «Μας έδειχνε συνέχεια ντοκιμαντέρ και διαβάζαμε μαζί βιβλία. Προηγουμένως δεν είχα ιδέα. Θεωρούσα ότι το είχαμε λύσει το ζήτημα του κλίματος. Μας άλλαξε και τώρα αλλάζει πάρα πολύ κόσμο. Δεν έδειχνε κάτι τέτοιο όταν ήταν παιδί. Είναι απίστευτο. Αν μπορεί να συμβεί αυτό, τότε μπορούν να συμβούν τα πάντα».

Οι επιθέσεις

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι επιθέσεις εναντίον της είναι σκληρές, τόσο για τη φήμη της όσο και για την εμφάνισή της.

Ήδη εξοικειωμένη με τον σχολικό εκφοβισμό, δεν πτοείται. «Το περίμενα όταν ξεκίνησα ότι, αν αυτό γιγαντωνόταν, τότε θα υπήρχε πολύ μίσος. Είναι μια θετική ένδειξη. Θεωρώ ότι αυτό συμβαίνει γιατί μας θεωρούν απειλή. Αυτό σημαίνει ότι κάτι έχει αλλάξει στον διάλογο και ότι κάνουμε τη διαφορά».

Για τους πιο δύσπιστους, η Γκρέτα είναι απαισιόδοξη σε σημείο υπερβολής. Σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο Αυστραλός αρθρογράφος Άντριου Μπολτ, ο οποίος την χαρακτηρίζει «βαριά διαταραγμένο Μεσσία του παγκόσμιου κινήματος για την υπερθέρμανση του πλανήτη με τις νευρώσεις ενός αυτιστικού εφήβου».

Όλα αυτά επειδή «είναι ισχυρή», λέει η Καναδή βιολόγος Σέβερν Κάλις-Σουζούκι, η οποία βρέθηκε κάποτε στη θέση της Γκρέτα.

Σε ηλικία 12 ετών είχε απευθυνθεί στη σύνοδο κορυφής του Ρίο για τη Γη το 1992.

«Καλεί σε επανάσταση, επομένως εύλογα συναντάει αντίσταση. Προσπαθούν να την φιμώσουν με το να την δυσφημούν», λέει στο AFP η Κάλις-Σουζούκι.

Ο διάσημος Γάλλος περιβαλλοντολόγος και φωτογράφος της άγριας ζωής Γιαν Αρτίς-Μπερτράν την έχει χαρακτηρίσει «θαύμα», ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα έλεγε ότι η έφηβη αυτή «αλλάζει τον κόσμο».

Ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ την χαρακτήρισε «ρομπότ», ενώ ένας Αμερικανός συντηρητικός σχολιαστής του Fox News, ο Μάικλ Νόουλς, είπε ότι είναι μια«ψυχικά άρρωστη» έφηβη που ευθύνεται για μια «κλιματική υστερία».

Τον Απρίλιο, η Γκρέτα συναντήθηκε με τον πάπα Φραγκίσκο στη Ρώμη στο πλαίσιο της δεύτερης επετείου από το «Laudato Si», την παπική εγκύκλιο της Καθολικής Εκκλησίας για την οικολογία και την κλιματική αλλαγή, ο υπότιτλος της οποίας- «Για την Προστασία της Κοινής μας Οικίας»- αντηχεί τη φράση της Γκρέτα «Καίγεται το σπίτι μας».

Οι επικριτές της υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους η φρασεολογία ‘«θολώνει» το επιστημονικό μήνυμα για την κλιματική αλλαγή, πλήττει τις τεχνολογικές καινοτομίες και καλύπτει άλλες περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Η Γκρέτα έχει επίσης κατηγορηθεί ότι σπέρνει ανησυχία αντί να χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα.

«Θέλω να πανικοβληθείτε. Θέλω να νιώσετε τον φόβο που νιώθω καθημερινά», είχε δηλώσει τον Ιανουάριο στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Πρόσφατα όμως φαίνεται να άλλαξε ύφος: «Θέλω να ακούτε τους επιστήμονες», καλούσε το αμερικανικό Κογκρέσο την περασμένη εβδομάδα.

Ενώ η έφηβη έχει ενοχλήσει κάποιους στο εξωτερικό επειδή επικρίνει τους ενήλικες, τα σχόλιά της έχουν διχάσει και την σουηδική κοινωνία.

Η Πίπη και το Νόμπελ

Με τις μακριές κοτσίδες της και το παιδικό πρόσωπό της, η Γκρέτα θυμίζει περισσότερο την ηρωίδα του ομότιτλου βιβλίου «Πίπη Φακιδομύτη», ένα παιδί που ζούσε στον κόσμο του, μοντέλο βγαλμένο από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας και από τον σουηδικό τρόπο ανατροφής.

«Δεν είναι τυχαίο που η Γκρέτα είναι Σουηδή. Δεν νομίζω ότι θα υπήρχε χωρίς την Πίπη ή την Λίζμπεθ Σαλάντερ», λέει η Σουηδή δοκιμιογράφος Ελιζαμπέτ Άσμπρινκ.

Από την πλευρά της η Καταρίνα Μπάρλινγκ, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουψάλα, λέει ότι «για δεκαετίες το σουηδικό σχολικό πρόγραμμα είχε ως προτεραιότητα την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών αντί της συγκέντρωσης γνώσεων».

Η Γκρέτα υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία, η οποία νωρίτερα μέσα στον μήνα τίμησε την ίδια και τις Παρασκευές για το Μέλλον με την ανώτατη βράβευση, το Βραβείο Πρέσβειρας Συνειδήσεως.

Η επιτροπή των βραβείων Νόμπελ έχει βραβεύσει και στο παρελθόν υπέρμαχους του περιβάλλοντος: τον Αλ Γκορ, την Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, την Ουανγκάρι Μαατάι από την Κένυα, συνδέοντας το έργο τους με τις προσπάθειες εκδημοκρατισμού.

Η συνεισφορά της Γκρέτα μένει να φανεί, λέει ο Ενρίκ Ουρντάλ,  επικεφαλής του Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη του Όσλο.

«Είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στην ειρήνη και στην κλιματική αλλαγή. Είναι οικοδομημένη πάνω σε υποθέσεις που είναι αρκετά αμφισβητήσιμες από ακαδημαϊκής πλευράς. Δημιουργεί ένα πολύ εντυπωσιακό μομέντουμ για την κλιματική αλλαγή, (αλλά) το ερώτημα είναι: είναι αυτό σχετικό με το βραβείο ειρήνης;».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Headlines