Παραπομπή Τραμπ: Το ρίσκο των Δημοκρατικών και τα σημάδια της πολιτικής κρίσης

Στη δίνη μιας νέας πολιτικοδικαστικής κρίσης εισέρχονται οι ΗΠΑ λίγο πριν εισέλθουν και επισήμως στην προεκλογική χρονιά του 2020. Ο λόγος για την απόφαση της ηγεσίας των Δημοκρατικών να προχωρήσουν στη διαδικασία καθαίρεσης (impeachment) του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με αφορμή την κατάθεση που έκανε μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος (whistleblower) από το χώρο των αμερικανικών υπηρεσιών ασφαλείας.

Η κατάθεση υποστηρίζει ότι ο Τραμπ χρησιμοποιώντας ως μοχλό πίεσης την αμερικανική βοήθεια στην Ουκρανία ζήτησε από τον Ουκρανό πρόεδρο στοιχεία για παράτυπες πρακτικές του Τζο Μπάιντεν ,διεκδικητή του χρίσματος των Δημοκρατικών και αντιπροέδρου του Μπαράκ Ομπάμα, για να τα αξιοποιήσει στην προεκλογική εκστρατεία.

Δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε την αναγγελία κατηγοριών κατά του προέδρου Τραμπ. Έχουν προηγηθεί και άλλες έρευνες με αποκορύφωμα αυτή που διερεύνησε ο ειδικός κατήγορος Ρόμπερτ Μιούλερ και αφορούσε τις κατηγορίες ότι ο Τραμπ σχετίζεται με την ρωσική προσπάθεια ανάμειξης στις αμερικανικές εκλογές και ότι παρεμπόδισε τη δικαιοσύνη.

Γιατί είναι τόσο έντονη η αντιπαράθεση των Δημοκρατικών με τον Τραμπ

Ο λόγος που οι Δημοκρατικοί υποστηριζόμενοι σε αυτό και από τμήμα των ΜΜΕ, αυτά που κυρίως θα χαρακτηρίζαμε «φιλελεύθερα» (liberal), επέμειναν εξ αρχής σε μια τέτοια προσέγγιση απέναντι στον Τραμπ έχει να κάνει με ορισμένες πλευρές της πολιτικής αντιπαράθεσης στις ΗΠΑ.

Καταρχάς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η προηγούμενη εκλογή ήταν οριακή. Η Χίλαρη Κλίντον κέρδισε τις εκλογές ως προς τον απόλυτο αριθμό των ψήφων, όμως ο Τραμπ πήρε περισσότερους εκλέκτορες καθώς κέρδισε κρίσιμες Πολιτείες. Αυτό άφησε πίσω μια ιδιαίτερη αίσθηση πόλωσης, ενώ ήταν πολύ έντονη η εξαρχής αρνητική τοποθέτηση εναντίον του κρίσιμων τμημάτων του εκλογικού σώματος όπως οι γυναίκες και οι μειονότητες.

Έπειτα, ο Τραμπ είχε αντιπάθειες και στο εσωτερικό του Ρεπουμπλικανικού κόμματος και είχε θεωρηθεί ότι υπήρχε δυνατότητα συναίνεσης στην απομάκρυνσή του, αν και αργότερα ο Τραμπ γενικά απέκτησε τη στήριξη των Ρεπουμπλικάνων.

Παράλληλα, ο Τραμπ έδειχνε, τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής να απομακρύνεται από την ιδιαίτερα επιθετική πολιτική απέναντι στη Ρωσία την οποία είχε υιοθετήσει η προηγούμενη κυβέρνηση (και αργότερα φάνηκε να μην υιοθετεί εύκολα εισηγήσεις για άμεσα «χειρουργικά» στρατιωτικά χτυπήματα). Σε όλα αυτά προστέθηκαν και οι διαιρέσεις γύρω από τη στρατηγική του «εμπορικού πολέμου» που επέλεξε ο Τραμπ έναντι κυρίως της Κίνας, μια στρατηγική που έχει τύχει ένθερμης υποστήριξης από σημαντικό μέρος των αμερικανικών επιχειρήσεων, όμως έχουν υπάρξει και αντιδράσεις επιχειρήσεων με έντονα εξαγωγικό προσανατολισμό.

Όλοι αυτοί οι λόγοι έκαναν τους Δημοκρατικούς να αναζητούν πεδίο στο οποίο να μπορεί να υπάρξει λόγος για καθαίρεση του Προέδρου. Βέβαια η ιστορική εμπειρία στις ΗΠΑ έχει δείξει ότι τέτοιες διαδικασίες δεν προκύπτουν ποτέ όταν απλώς υπάρχει πολιτική πόλωση ή έντονη αποδοκιμασία ενός προέδρου, αλλά όταν διαμορφώνεται ένας ριζικά διαφορετικός συσχετισμός και στο επίπεδο των κρατικών μηχανισμών και των οικονομικών ελίτ.

Αυτό δείχνει το παράδειγμα της διαδικασίας καθαίρεσης του Ρίτσαρντ Νίξον, που προτίμησε να παραιτηθεί ακριβώς πριν την καθαίρεση και εναντίον του οποίου είχε διαμορφωθεί μια συνολικότερη απονομιμοποίηση ή της προσπάθειας καθαίρεσης του Μπιλ Κλίντον που δεν ήταν άσχετη με τη γενικότερη επιθετική άνοδο των ρεπουμπλικάνων που ήθελαν μια συνολικότερη αλλαγή πολιτικής.

Η καθαίρεση και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αμερικανικού πολιτικού συστήματος

Όλα αυτά έχουν να κάνουν και με την ιδιαιτερότητα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος που δεν έχει κάποιο μηχανισμό ανάλογο με την πρόταση μομφής και τις πρόωρες εκλογές, εφόσον η εκλογή των κοινοβουλευτικών σωμάτων είναι αποσυνδεδεμένη από την εκλογή του προέδρου που ορίζει και την κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία της καθαίρεσης για τη διάπραξη κάποιου αδικήματος ακόμη και κάποιου φαινομενικά δευτερεύοντος ή άσχετου προς τα καθήκοντά του, γίνεται ο μόνος τρόπος πρόωρης απομάκρυνσης προέδρου. Θυμίζουμε ότι ο Μπιλ Κλίντον παραπέμφθηκε (από τη Βουλή αλλά απαλλάχτηκε από τη Γερουσία) για ψευδορκία σε σχέση με την μην παραδοχή μιας πρόσκαιρης εξωσυζυγικής σχέσης. Άλλωστε, τεράστιες αποστάσεις ως προς τις πολιτικές ουδέποτε υπήρξαν στον αμερικανικό δικομματισμό.

Από την άλλη μεριά ενδεικτική του τρόπου που σκέπτεται σημαντική μερίδα του Δημοκρατικού Κόμματος είναι η εμμονή να παρουσιάσουν τον Τραμπ ως κάποιον που συναλλάσσεται με ξένες ή ακόμη και εχθρικές δυνάμεις αποφεύγοντας να στοχοποιήσουν είτε την εμπορική πολιτική του (που είναι δημοφιλής σε μερίδες της κοινωνίας που θεωρούν ότι έτσι προστατεύονται οι «αμερικανικές θέσεις εργασίας) είτε την ακραία αντιμεταναστευτική πολιτική που παραβιάζει ανθρωπιστικές αρχές και διεθνείς συμβάσεις.

Η μάχη των εκλογών

Η προσπάθεια αυτή δεν είναι άσχετη με το ότι μπαίνουμε σε προεκλογική περίοδο. Η εκλογική μάχη δεν πρόκειται να είναι εύκολη. Μπορεί οι δημοσκοπήσεις να δίνουν ένα προβάδισμα στην περίπτωση που από τη μεριά των Δημοκρατικών είναι κάποιος εκ των Τζο Μπάιντεν, Ελίζαμπεθ Γουόρεν και Μπέρνι Σάντερς, όμως ο Τραμπ αποδείχτηκε αρκετά ικανός στην προεκλογική εκστρατεία και έχει οικοδομήσει μια σχετικά συμπαγή βάση. Εάν μάλιστα δεν υπάρχει μια απότομη επιδείνωση στην οικονομία και ανεξαρτήτως της υποχώρησης των ρυθμών ανάπτυξης διατηρηθούν θετικές δυναμικές στην απασχόληση, ο Τραμπ θα μπορούσε να δώσει τη μάχη με αξιώσεις.

Γιατί αλλάζουν στάση οι Δημοκρατικοί

Μέχρι τώρα οι Δημοκρατικοί και ιδιαίτερα η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Νάνσι Πελόζι ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί να προχωρήσουν στη διαδικασία της καθαίρεσης. Αυτό δεν αφορούσε μόνο το γεγονός ότι η ρεπουμπλικανική πλειοψηφία στη Γερουσία σημαίνει ότι η διαδικασία δεν θα ολοκληρωνόταν ποτέ, αλλά και τη διαπίστωση ότι η κίνηση μέχρι δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής με την αμερικανική κοινωνία, ή τουλάχιστον αυτό έδειχναν οι δημοσκοπήσεις. Δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούλιο έδειξε ότι περίπου το 60% των ψηφοφόρων δεν επιθυμούσε την παραπομπή. Ακόμη και ανάμεσα στους ψηφοφόρους των Δημοκρατικών ένα ποσοστό 30% ήταν αντίθετο.

Τώρα ελπίζουν ότι εξαιτίας του λόγου παραπομπής, δηλαδή την αξιοποίηση της βοήθειας προς ξένη χώρα ως μέσο πίεσης για την απόσπαση πληροφοριών για δημοκρατικό πολιτικό αντίπαλο, η κοινή γνώμη θα δει θετικά τη διαδικασία καθαίρεσης.

Ο ίδιος ο Τραμπ πάντως υποστηρίζει ότι δεν έκανε κάτι που παραβίαζε τους κανόνες. Ούτως ή άλλως οι Ρεπουμπλικάνοι κατηγορούν τον Μπάιντεν ότι όταν ήταν αντιπρόεδρος είχε ασκήσει πίεση προς την κυβέρνηση της Ουκρανίας να αποπέμψει έναν εισαγγελέα που ερευνούσε μια εταιρεία φυσικού αερίου ιδιοκτησίας ενός ουκρανού διπλωμάτη, στη διοικητικό συμβούλιο της οποία συμμετέχει και ο γιος του Μπάιντεν

1974 ή 1998;

Όπως σχολίασε ο αμερικανός δημοσιογράφος Τζον Φ. Χάρις το μεγάλο ερώτημα είναι εάν θα δούμε ένα νέο 1974 ή ένα νέο 1998.

Το 1974 η πρόταση παραπομπής του Νίξον εξαρχής είχε θετική απήχηση και ούτως ή άλλως η Αμερική επιθυμούσε μια τομή και μια στροφή σε μια νεώτερη γενιά πιο προοδευτικών πολιτικών. Αυτό το είχε καταλάβει και μερίδα των Ρεπουμπλικάνων που ουσιαστικά υπέδειξε στον Νίξον την παραίτηση σε μια προσπάθεια να διασωθεί το κόμμα, κάτι που παρ’ όλα αυτά δεν κατέστη δυνατό και ο Κάρτερ κέρδισε καθαρά τον Φορντ στις εκλογές του 1976.

Το 1998 ο Νιούτ Γκίνγκριτς, ο αρχιτέκτονας του θριάμβου των Ρεπουμπλικάνων στη Βουλή των Αντιπροσώπων το 1994, θεώρησε ότι θα υπήρχε άμεση θετική απήχηση στο εκλογικό ακροατήριο όταν θα έρχονταν στο φως οι λεπτομέρειες για τις απιστίες του Κλίντον και την ψευδορκία του γι’ αυτές. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο και τελικά όχι μόνο υπήρξε απαλλαγή του Κλίντον αλλά και σημαντική άνοδος της δημοτικότητάς του τελικά.

Ο υπολογισμός των Δημοκρατικών είναι ότι αυτή τη φορά οι πληροφορίες για το πώς ο Τραμπ παρέβη το καθήκον του με το να μπλέξει ξένη χώρα στην εσωτερική εκλογική αντιπαράθεση, θα διαμορφώσουν ένα αρνητικό κλίμα για τον Τραμπ, έτσι ώστε ακόμη και εάν η Γερουσία αρνηθεί την καθαίρεση, τελικά να χρεωθούν οι Ρεπουμπλικάνοι την συστράτευση πίσω από τον Τραμπ.

Όμως, κάποιες φορές οι αντιδράσεις του εκλογικού σώματος είναι απρόβλεπτες. Το ποια κατεύθυνση θα πάρουν αυτή τη φορά, θα το δούμε το επόμενο διάστημα.