Ο Ζακ Σιράκ και το τέλος μιας εποχής για τη γαλλική πολιτική σκηνή

Εάν ο στρατηγός Ντε Γκωλ ήταν αυτός που όρισε το πλαίσιο της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, την οποία άλλωστε εκκίνησε με ένα περίπου πραξικόπημα το 1958 και υπερασπίστηκε με την απειλή ενός πραξικοπήματος το 1968, και ο Φρανσουά Μιτεράν της έδωσε το ιδιαίτερο στίγμα στα κρίσιμα βήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ο Ζακ Σιράκ ήταν αυτός που εξέφρασε όλη την αντιφατικότητά της.

Άλλωστε, ο ίδιος πολλές φορές επεδείκνυε εμπράκτως μια έντονη αντιφατικότητα. Ο παριζιάνος που επέλεξε μια επαρχιακή βουλευτική έδρα της «Βαθιάς Γαλλίας», την Κορέζ, ενώ υπήρξε και δημοφιλής υπουργός Γεωργίας· ο μορφωμένος λάτρης της ποίησης που ήθελε να εμφανίζεται και ολίγον ακαλλιέργητος· ο φανατικός γυναικάς που όμως δεν μπορούσε να κάνει βήμα χωρίς το στιβαρό οργανωτικό χέρι της συζύγου του Μπερναντέτ. Ο αριστερός αρχικά (στη νεότητά του πέρασε και από τον σοσιαλιστικό και από τον κομμουνιστικό χώρο) που όμως θα βρει το πρότυπο στον γκωλισμό και εκεί θα σταδιοδρομήσει.

Από το Μάη του 1968

Η πολιτική του φιλοσοφία θα σφραγιστεί από την ίδια την πολιτική διαδρομή και εμπειρία του.

Στο Μάη του 1968 θα λάβει μέρος από τη μεριά της κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις με τα συνδικάτα που κατέληξαν στις συμφωνίες της οδού Γκρενέλ.

Αργότερα θα θελήσει ως πρωθυπουργός να είναι αυτός που θα έφερνε νεοφιλελεύθερες πολιτικές στη Γαλλία, όμως η προσπάθειά του θα σημαδευτεί από ένα τεράστιο κίνημα νεολαίας το 1986 και τη δολοφονία ενός νεαρού διαδηλωτή, του Μαλίκ Ουσεκίν από τις ειδικές αστυνομικές δυνάμεις.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2006, στο τελείωμα της θητείας του, θα δει ένα ακόμη μεγάλο κίνημα νεολαίας να αντιστέκεται στη νομοθεσία για το «Σύμφωνο Πρώτης Απασχόλησης» και θα αναγκαστεί τελικά να αναστείλει την εφαρμογή του.

Παρότι ο άνθρωπος που όρισε για τρεις δεκαετίες σχεδόν την πολιτική της γαλλικής κεντροδεξιάς, θα προσπαθεί πάντα να οριοθετηθεί, τουλάχιστον διακηρυκτικά, απέναντι στον «αγγλοσαξονικό» νεοφιλελευθερισμό.

Παρότι κληρονόμος του γκωλισμού θα υποστηρίξει και το «ναι» υπέρ του Μάαστριχτ αλλά και το «ναι» στο δημοψήφισμα του 2005 για το ευρωσύνταγμα, όταν θα υποστεί και μία από τις μεγαλύτερες ήττες της πολιτικής του ζωής γιατί θα δει να κερδίζει το «όχι».

Θα προσπαθήσει πάντα να επιδεικνύει μια εικόνα «πραγματιστή» και ανθρώπου που αποφεύγει τη σύγκρουση, θα εκμεταλλεύεται πάντα την επικοινωνιακή του αμεσότητα, χωρίς ωστόσο να αποφεύγει να βρίσκεται συχνά στο στόχαστρο έντονων αντιδράσεων από διάφορα κομμάτια της κοινωνίας.

Η αναφορά του στον «θόρυβο και τη μυρωδιά» των μεταναστών το 1991 θα αποτελέσει εντυπωσιακή στροφή προς έναν πιο ρατσιστικό λόγο, παρότι θα είναι ο πρώτος Γάλλος Πρόεδρος που θα αναγνωρίσει την  συμμετοχή γάλλων πολιτών και του γαλλικού κράτους στον εκτοπισμό των χιλιάδων Εβραίων της Γαλλίας προς τα στρατόπεδα εξόντωσης.

Θα είναι υπεύθυνος για την επανεκκίνηση των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών στην Πολυνησία, παρά τις αντιδράσεις, και θα επιμείνει στη γαλλική ανάμειξη στην Αφρική, όμως το 2003 δεν θα στηρίξει τις ΗΠΑ στον Πόλεμο κατά του Ιράκ, ορίζοντας μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες ένα εντυπωσιακό ρήγμα εντός της «Δύσης».

Φιλόδοξος και στοχοπροσηλωμένος

Οι πολιτικοί αντίπαλοι του χρέωναν πάντοτε φιλοδοξία και πολιτικό υπολογισμό και ο ίδιος όντως επέδειξε εντυπωσιακή στοχοπροσήλωση στο να κατακτήσει κάποια στιγμή την προεδρία. Στη διαδρομή βέβαια έδειξε και ιδιαίτερη ικανότητα εκδίκησης απέναντι σε πολιτικούς που δεν τον στήριξαν.

Ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν θα πληρώσει ακριβά στις εκλογές του 1981 την προηγούμενη ρήξη του με τον Σιράκ και θα δει να ανατέλλει η «εποχή Μιτεράν».

Το 2012 ο Νικολά Σαρκοζί θα διαπιστώσει ότι ο Ζακ Σιράκ είχε υποστηρίξει την υποψηφιότητα του Φρανσουά Ολάντ.

Ο Σιράκ μάλλον δεν συγχώρεσε το γεγονός ότι το «καθαρματάκι», όπως αποκαλούσε τον Σαρκοζί η Μπερναντέτ, είχε στηρίξει τον Μπαλαντύρ στις εκλογές του 1995. Ο Σιράκ μάλιστα έβγαλε τα απομνημονεύματά του, με ιδιαίτερα αρνητικούς χαρακτηρισμούς για τον Σαρκοζί, πριν τις προεδρικές εκλογές του 2012, κάνοντας σαφή τη θέση του.

Ανεκτή… διαφθορά;

Την ίδια στιγμή ο Σιράκ ήταν ο τελευταίος μιας γενιάς πολιτικών που θεωρούσε ότι στο βαθμό που τα βασικά συμφέροντα του κράτους εξυπηρετούνταν ένας βαθμός διαφθοράς ήταν ανεκτός. Θα τον ακολουθεί η φήμη ενός πλήθους σκανδάλων και θα καταδικαστεί για αργομισθίες στελεχών του κόμματός του στη δημαρχία του Παρισιού (του οποίου υπήρξε δήμαρχος από το 1977 έως το 1995), αν και λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του η εκτέλεση της ποινής θα ανασταλεί. Ο ίδιος θα αρνηθεί όλες τις κατά καιρούς σε βάρος του κατηγορίες.

Ο θάνατός του προκάλεσε διάφορες αντιδράσεις. Οι άνθρωποι από διαφορετικές γενιές κινημάτων που συγκρούστηκαν μαζί του θα θυμηθούν την αυταρχική αντιμετώπιση των διαδηλωτών και την επιμονή σε πολιτικές που προκαλούσαν κοινωνικές αντιδράσεις. Σε άλλους πάλι θα υπάρξει μια ορισμένη νοσταλγία για μια εποχή όπου οι πολιτικοί μπορεί να ήταν καιροσκόποι, φιλόδοξοι κυνικοί και ενίοτε διεφθαρμένοι, όμως εξακολουθούσαν να δίνουν την αίσθηση ότι κάνουν πολιτική, πραγματιστική ίσως αλλά σίγουρα πολιτική, και όχι μόνο επικοινωνία και διαχείριση της εικόνας όπως σήμερα.