Ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει για την Ελλάδα η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία

Η απόφαση της Τουρκίας να προχωρήσει σε εισβολή στη βορειοανατολική Συρία και δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» εντός των περιοχών που μέχρι τώρα ήταν υπό τον έλεγχο των κουρδικών δυνάμεων με την κάλυψη των ΗΠΑ, με τον όποιο τρόπο τελικά πραγματοποιηθεί, αλλάζει τα δεδομένα σε μια ευρύτερη περιοχή και φέρνει αντιμέτωπη την Ελλάδα με νέα δεδομένα.

Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία από σύμμαχο

Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να δώσει το «πράσινο φως» για την τουρκική εισβολή, παρά τις αντιρρήσεις που υπήρξαν και εντός του Πενταγώνου και εντός ακόμη και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αναμφίβολα σηματοδοτεί την επιλογή άλλων κέντρων μέσα στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα να θέσουν τη διατήρηση της συμμαχίας με την Τουρκία πάνω από τις όποιες δυνατότητες επηρεασμού των μεταπολεμικών εξελίξεων στη Συρία τους έδινε η σύμπραξη με τις κουρδικές δυνάμεις και η παρουσία στη βορειοανατολική Συρία.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται στην πράξη να διαψεύσει όσους υποστήριξαν ή επεδίωξαν την πλήρη ρήξη ανάμεσα στην Τουρκία και στις ΗΠΑ. Παρά τις εντάσεις και παρά τα υπαρκτά ρήγματα που αποτυπώθηκαν σε στιγμές όπως το πραξικόπημα του 2016, η Τουρκία παραμένει μια αναντικατάστατη συμμαχική δύναμη για τις ΗΠΑ, που δεν μπορεί εύκολα να αφεθεί να κινηθεί εκτός των ορίων της Δύσης και δεν μπορεί να υποκατασταθεί στο ρόλο από τις άλλες συμμαχικές προς τις ΗΠΑ δυνάμεις στην περιοχή.

Προφανώς και υπάρχουν ακόμη ισχυρές φωνές κατά της Τουρκίας στις ΗΠΑ και υπέρ των Κούρδων και αυτό αποτυπώνουν και τα αλλεπάλληλα tweet του αμερικανού προέδρους που προσπαθούν να απαντήσουν σε διάφορες κατηγορίες, όμως η ουσία παραμένει.

Η σαφής αυτή αμερικανική επιλογή είναι μια παράμετρος που άμεσα αφορά την Ελλάδα. Και αυτό γιατί πολλές φορές στην εσωτερική πολιτική συζήτηση παρουσιάστηκε η μεγαλύτερη πρόσδεση προς την αμερικανική εξωτερική πολιτική ως στοιχείο αναγκαίο ακριβώς επειδή η ρήξη με την Τουρκία επιτρέπει στην Ελλάδα να καταλάβει αυτή τη θέση και με αυτή την έννοια να έχει και αυξημένη αμερικανική στήριξη απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις.

Εάν κάτι αποδεικνύουν αυτές οι εξελίξεις είναι ακριβώς ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται να έχουν ευρύτερα στηρίγματα στην περιοχή και δεν έχουν ως προτεραιότητα να επιλέξουν ποιον σύμμαχο προτιμούν.

Προφανώς και δεν επιθυμούν εντάσεις ή αποσταθεροποίηση μεταξύ συμμάχων αλλά είναι σαφές ότι απέχουμε πολύ από μια συνθήκη όπου η Τουρκία είναι σε δυσμένεια και η Ελλάδα αποτελεί τον βασικό σύμμαχο της Τουρκίας στην περιοχή.

Η τουρκική προβολή ισχύος και τα όριά της

Η τουρκική εισβολή στη βορειοανατολική Συρία φέρνει στο προσκήνιο τόσο την προσπάθεια της Τουρκίας να κατοχυρωθεί ως περιφερειακή δύναμη αλλά και τις αντιφάσεις αυτής της στρατηγικής, κάτι που χαρακτηρίζει ούτως ή άλλως εξαρχής την τουρκική εμπλοκή στη Συρία.

Πολύ περισσότερο από όλες τις μέχρι τώρα πρωτοβουλίες η Τουρκία δοκιμάζει με την εισβολή όχι μόνο να αναχαιτίσει τις κουρδικές δυνάμεις και άρα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ύπαρξης μιας οιονεί κουρδικής κρατικής οντότητας στα σύνορά της, αλλά και να αποκτήσει λόγο στην αυριανή μέρα στη Συρία. Θέλει να αποδείξει ότι είναι μια υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη που δεν μπορεί να αγνοείται.

Ταυτόχρονα, επιδιώκει ο Ερντογάν και το κυβερνών AKP, στη συμμαχία του με τους εθνικιστές, να εντείνουν ένα κλίμα εθνικισμού και με αυτό τον τρόπο να απαντήσουν στην εμφάνιση έντονων πολιτικών και πολιτισμικών διαχωριστικών γραμμών στην τουρκική κοινωνία.

Όμως, την ίδια στιγμή που η εισβολή αποτελεί κορυφαία «προβολή ισχύος», σημαίνει για την Τουρκία υπαρκτούς κινδύνους. Οριακά, όπως έχει γραφτεί συχνά, η εμπλοκή στο συριακό εμφύλιο απειλεί να εγκλωβίσει ακόμη περισσότερο την Τουρκία σε έναν πόλεμο από τον οποίο θα έχουν κυρίως κόστος.

Η Τουρκία καλείται πλέον να διαχειριστεί την εισβολή, να αναλάβει αυτή την ευθύνη των κρατούμενων τζιχαντιστών, όπως και των οικογενειών τους στην περιοχή που θέλει να καταλάβει, να βρεθεί αντιμέτωπη με ό,τι έχει απομείνει από το Ισλαμικό Κράτος, να αντιμετωπίσει την αντίσταση των Κούρδων με όποιο τρόπο και εάν αυτή εκδηλωθεί, να κάνει πράξη μια τεράστια μετακίνηση πληθυσμών, με όλα τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται.

Οι σχέσεις με Συρία και Ιράν

Επιπλέον, η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη σαφή βούληση και της Ρωσίας και του Ιράν να αποκατασταθεί η πολιτική και εδαφική ενότητα της Συρίας, εντός μιας πολιτικής διαδικασίας στην οποία θα παίξει σημαντικό ρόλο η κυβέρνηση Άσαντ.

Θα κληθεί δηλαδή να κάνει πράξη τη δήλωση ότι η εισβολή είναι μια προσωρινή κίνηση. Την ίδια στιγμή, όποια και εάν είναι τα τουρκικά σχέδια για την εξάλειψη του κινδύνου από το κουρδικό κίνημα, είναι πολύ πιθανό οι Κούρδοι να επιμείνουν στο διάβημα προς την κυβέρνηση της Δαμασκού και να ζητήσουν τη στήριξη της κυβέρνησης Άσαντ, κάτι που απειλεί να φέρει την Τουρκία σε μια θέση αντιπαράθεσης όχι μόνο με τη συριακή κυβέρνηση αλλά και με τις δυνάμεις που τη στηρίζουν, δηλ. τη Ρωσία και το Ιράν, των ώρα ακριβώς που η Τουρκία θα έχει ανάγκη αυτές οι δύο χώρες να επιμείνουν στην αντίθεση τους σε κάθε παραλλαγή κουρδικής κρατικής οντότητας.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Ρωσία μέχρι τώρα έχει κρατήσει χαμηλούς τόνους, επαναλαμβάνει πάντα την πάγια θέση της υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Πάντως, η ανακοίνωση για την επικοινωνία των δύο ΥΠΕΞ, Λαβρόφ και Τσαβούσογλου, αναφέρει ότι οι δύο χώρες «θα συνεχίσουν το σε βάθος διάλογό τους για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο να αναπτύξουν τη ρωσοτουρκική συνεργασία σε όλους τους τομείς».

Το ανοιχτό μέτωπο στα ανατολικά και οι εξελίξεις στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο

Είναι προφανές ότι το επόμενο διάστημα οι εξελίξεις σε σχέση με τη Συρία, την εισβολή και τη διαχείριση της όποιας «ζώνης διαμορφωθεί», θα αποτελούν τη βασική έγνοια της Τουρκίας. Εκεί θα συγκεντρώνεται πολύ μεγάλο μέρος των ενόπλων δυνάμεών της και των υπηρεσιών ασφαλείας της.

Όμως, θα ήταν λάθος να πούμε ότι αυτό θα κάνει την Τουρκία να έχει πιο συγκρατημένη στάση στα υπόλοιπα μέτωπα. Όλη η περίοδος της τουρκικής εμπλοκής στη συριακή κρίση έχει δείξει το συνδυασμό αυτής της εμπλοκής με τις παράλληλες «προβολές ισχύος» σε άλλα μέτωπα.

Προφανώς και η Τουρκία δεν θα ήθελε να πρέπει να διαχειριστεί μια άλλη μείζονα κρίση ενώ ετοιμάζεται για μια τόσο σημαντική στρατιωτική πρωτοβουλία, όμως δεν σημαίνει ότι θα υποχωρήσει στα ανοιχτά μέτωπα.

Με αυτή την έννοια μπορεί κανείς να περιμένει ότι θα επιμείνουν στο σχεδιασμό που έχουν σε σχέση με τις εξορύξεις και την έμπρακτη αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Την ίδια στιγμή ο τρόπος που τελικά οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την Τουρκία σε σχέση με τη Συρία λέει πολλά και για το πώς θα αντιμετωπίσουν την Τουρκία στα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου.

Προφανώς θα καταδικάσουν την παραβίαση της νομιμότητας αλλά φραστικά, την ώρα που στην πραγματικότητα η προτροπή τους θα είναι η Τουρκία να μη μείνει εκτός της εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων στην περιοχή.

Το ζήτημα των προσφύγων

Η Τουρκία δηλώνει ότι ένας από τους λόγους που επιθυμεί την «ασφαλή ζώνη» είναι για να μεταφέρει εκεί σημαντικό μέρος των Σύρων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία και που είναι πάνω από τρία εκατομμύρια.

Με αυτό τον τρόπο θέλει να αλλάξει την πληθυσμιακή σύνθεση των περιοχών εκείνων σε βάρος των Κούρδων αλλά και να απαντήσει στο γεγονός ότι στο εσωτερικό της Τουρκίας υπάρχει πλέον δυσαρέσκεια για την παρουσία των προσφύγων.

Μια ανάλογη μικρότερης κλίμακας μετακίνηση είχε κάνει και στην περιοχή του Εφρίν. Βέβαια, την ίδια στιγμή είναι πιθανό οποιαδήποτε νέα ένταση στη Συρία να γεννήσει νέες προσφυγικές ροές με κατοίκους να προσπαθούν να φύγουν από την εμπόλεμη ζώνη, κάτι που και η ίδια η Τουρκία επικαλέστηκε σε σχέση με το θύλακα της περιοχής της Ιντλίμπ ζητώντας από τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις και τη Ρωσία να μην προχωρήσουν σε επιθετικές κινήσεις εκεί. Και αυτή είναι μια παράμετρος που μπορεί να επηρεάσει την Ελλάδα.