Ανακωχή Μουδανιών : Το προοίμιο της Συνθήκης της Λωζάννης

Στις 3 Οκτωβρίου 1922, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του Ελληνικού Στρατού από τη μικρασιατική ενδοχώρα και την καταστροφή της Σμύρνης, συνεκλήθη στα Μουδανιά, λιμένα στη Θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα), διάσκεψη των εκπροσώπων της Αντάντ, της Ελλάδας και της Τουρκίας, προκειμένου να επιτευχθεί η κατάπαυση των εχθροπραξιών και να αποφασιστούν οι επώδυνοι για την ελληνική πλευρά όροι της ανακωχής.

Πέραν του θέματος των Στενών, που αποτελούσε, όπως ήταν αναμενόμενο, ένα ακανθώδες ζήτημα για τους διαπραγματευτές, σημείο τριβής αποτέλεσαν τα όρια υποχώρησης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και ο συνακόλουθος καθορισμός της νέας ελληνοτουρκικής μεθορίου.

Μάλιστα, οι διαπραγματεύσεις περιέπεσαν σε αδιέξοδο, που διήρκεσε από τις 6 έως τις 9 Οκτωβρίου.

Η τουρκική πλευρά, που έδειξε πυγμή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αξίωσε την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων και του ελληνορθόδοξου πληθυσμού από τα εδάφη της Ανατολικής Θράκης έως τον ποταμό Έβρο, καθώς και από το Κάραγατς, το προάστιο της Αδριανούπολης, αυτήν την εξέχουσα δυτικά του Έβρου.

Η ελληνική αντιπροσωπεία επιχείρησε να διαμορφώσει τους καλύτερους δυνατούς όρους για την αποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού από τα εδάφη της Ανατολικής Θράκης, αλλά η προσπάθειά της έπεσε στο κενό.

Οι εκπρόσωποι της Αντάντ και η Τουρκία καθόρισαν τελικά ως γραμμή υποχώρησης του ελληνικού στρατού τον ποταμό Έβρο.

Στις 6:00 το πρωί της 11ης Οκτωβρίου 1922 το κείμενο της Συνθήκης (Ανακωχής) των Μουδανιών, γραμμένο στα Γαλλικά, υπεγράφη από τους αντιπροσώπους της Τουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων.

Τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας αρνήθηκαν να υπογράψουν το κείμενο της Ανακωχής, επικαλούμενα την έλλειψη εξουσιοδότησης προς τούτο.

Παρά ταύτα, η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε ύστερα από τρεις μόλις ημέρες να συμμορφωθεί προς τις επιθυμίες των νικητών Τούρκων και των Μεγάλων Δυνάμεων και να υπογράψει το κείμενο της Ανακωχής, που αποτέλεσε κατ’ ουσίαν το προοίμιο της περίφημης Συνθήκης της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923).

Βάσει των όσων συνομολογήθηκαν στα Μουδανιά, η Ανακωχή θα ετίθετο σε ισχύ τρεις ημέρες μετά την υπογραφή της, τη νύχτα της 14ης προς την 15η Οκτωβρίου.

Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ήταν υποχρεωμένες να εγκαταλείψουν την Ανατολική Θράκη εντός ενός δεκαπενθημέρου, οι δε Μεγάλες Δυνάμεις θα επέβλεπαν τη μεταβίβαση της διοίκησης της Ανατολικής Θράκης στις τουρκικές Αρχές εντός 30 ημερών.