Υπνική άπνοια: Το σύντομο τεστ που ανιχνεύει το σύνδρομο

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχουν οι άνδρες, κυρίως οι μεσήλικες,  αλλά και γυναίκες όσον αφορά τον ύπνο τους είναι η υπνική άπνοια. Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται αυτό το φαινόμενο όμως;

Τι είναι η υπνική άπνοια

Το ροχαλητό δημιουργείται όταν ο αέρας περνάει μέσα από τους στενεμένους αεραγωγούς, δονεί τα τοιχώματά τους και παράγεται ο χαρακτηριστικός ήχος που είναι γνωστός ως ροχαλητό. Περίπου το ένα τρίτο (ποσοστό 33%) των ενηλίκων ροχαλίζει. Το ροχαλητό στους περισσότερους από αυτούς δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην υγεία τους. Ωστόσο, σε ένα ποσοστό περίπου 5% των ενηλίκων –συνήθως άνδρες μέσης ηλικίας με αυξημένο σωματικό βάρος– το έντονο και μόνιμο ροχαλητό είναι η πρώτη ένδειξη μιας επικίνδυνης αναπνευστικής διαταραχής, η οποία ονομάζεται αποφρακτική άπνοια στον ύπνο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αποφρακτικής άπνοιας;

Το ροχαλητό, μερικές φορές, είναι τόσο δυνατό που ακούγεται στα διπλανά δωμάτια ή και στα διπλανά σπίτια! Το ροχαλητό χαρακτηρίζεται από παύσεις, οι οποίες διαρκούν από μερικά δευτερόλεπτα έως πάνω από ένα λεπτό, ενώ η σύντομη αυτή ησυχία διακόπτεται από απότομη επανέναρξη του ροχαλητού. Οι παύσεις αυτές οφείλονται στις άπνοιες, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ συχνές. Μερικοί άνθρωποι δεν αναπνέουν καθόλου κατά τα τρία τέταρτα του ύπνου τους!

Ο ύπνος διαταράσσεται λόγω των απνοιών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται υπνηλία μέσα στην ημέρα. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από άπνοιες στον ύπνο ενδέχεται να κοιμηθούν σε ακατάλληλες στιγμές, όπως, π.χ. στην εργασία τους ή ενώ οδηγούν το αυτοκίνητό τους. Οι έρευνες που έχουν γίνει έδειξαν ότι οι πάσχοντες από άπνοιες στον ύπνο έχουν τρεις έως πέντε φορές περισσότερα αυτοκινητιστικά ατυχήματα από τον μέσο όρο του συνολικού πληθυσμού. Επίσης, αυτά τα άτομα δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σ’ αυτό που κάνουν, μπορεί να ξεχνούν, να εκνευρίζονται εύκολα, να έχουν άγχος ή στενοχώρια. Αυτά τα προβλήματα είτε έχουν εμφανιστεί το τελευταίο διάστημα είτε υπάρχουν από χρόνια. Ο πάσχων συχνά δεν τα αναγνωρίζει ο ίδιος ή υποτιμά τη σοβαρότητα τους. Συνήθως άλλα μέλη της οικογένειας, συνάδελφοι στη δουλειά ή ο εργοδότης διαπιστώνουν κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά ή στη διάθεσή τους και τους συνιστούν να επισκεφτούν τον γιατρό.

Κάποιες όμως φορές ο πάσχων ζητάει ιατρική βοήθεια, λόγω προβλημάτων στον ύπνο του. Μπορεί να ξυπνάει συχνά με αίσθημα ασφυξίας, ο ύπνος του να είναι ανήσυχος με τινάγματα των χεριών και των ποδιών ή να σηκώνεται αρκετές φορές για να ουρήσει. Παραπονείται για πρωινούς πονοκεφάλους, χάνει το ενδιαφέρον του για το σεξ και μερικές φορές εμφανίζει αδυναμία στύσης. Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως τα παραπάνω συμπτώματα δεν εμφανίζονται σε όλους με την ίδια βαρύτητα. Υπάρχουν και πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από άπνοιες στον ύπνο και δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα, απλώς τους το λέει κάποιος που τους βλέπει όταν κοιμούνται.

Πώς δημιουργείται η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο;

Στην περίπτωση της αποφρακτικής άπνοιας, όταν το άτομο κοιμάται οι μύες του φάρυγγα και η μαλακή υπερώα με τη σταφυλή χαλαρώνουν και τα τοιχώματα του φάρυγγα τείνουν να συμπέσουν, αποφράσσοντας τους αεραγωγούς και κάνοντας την αναπνοή εργώδη και θορυβώδη. Η πλήρης σύμπτωση των τοιχωμάτων των αεραγωγών διακόπτει την αναπνοή τελείως. Όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται, κάποιος που βρίσκεται κοντά ακούει το ροχαλητό να σταματά για όσο χρόνο διαρκεί η διακοπή της αναπνοής. Όσο διαρκεί η άπνοια αυξάνονται οι αναπνευστικές προσπάθειες, καθώς οι μύες του θωρακικού τοιχώματος και το διάφραγμα εργάζονται εντονότερα. Τελικά, ο ύπνος του πάσχοντος διαταράσσεται προσωρινά (μερικές φορές για λίγα δευτερόλεπτα) και από ένα βαθύ στάδιο ύπνου «αφυπνίζεται» σε ένα ελαφρύτερο. Η «αφύπνιση» αυτή αυξάνει τον τόνο των μυών του φάρυγγα και ανοίγει τους αεραγωγούς. Με το άνοιγμα των αεραγωγών ξαναρχίζουν οι βαθιές αναπνοές κι έντονο το ροχαλητό που είχε σταματήσει. Οι «αφυπνίσεις» αυτές, οι οποίες είναι σύντομες αλλά απαραίτητες για να τερματιστούν οι άπνοιες, δεν γίνονται αντιληπτές και ο πάσχων δεν τις θυμάται το πρωί. Οι άπνοιες και οι «αφυπνίσεις» μπορεί να είναι πολλές δεκάδες ή εκατοντάδες κάθε νύχτα.

Κάθε φορά που σταματάει η αναπνοή, το οξυγόνο στο αίμα μειώνεται και η καρδιά πρέπει να δουλέψει σκληρότερα για να κυκλοφορήσει το αίμα. Η αρτηριακή πίεση αυξάνεται και μπορεί να παραμείνει αυξημένη και μετά την αποκατάσταση της αναπνοής, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αρτηριακή υπέρταση. Η καρδιά μερικές φορές χτυπά άρρυθμα, ενώ δεν αποκλείεται να σταματήσει για μερικά δευτερόλεπτα. Αυτό είναι πιθανή αιτία θανάτου κατά τη διάρκεια του ύπνου σε άτομα που φαινομενικά ήταν καλά στην υγεία τους. Πολυάριθμες ιατρικές μελέτες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δείξει ότι η αποφρακτική υπνική άπνοια, όταν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να ευθύνεται για την αρτηριακή υπέρταση, την αύξηση της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου, του εμφράγματος του μυοκαρδίου, των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και της καρδιακής ανεπάρκειας. Η αποφρακτική άπνοια εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες με αυξημένο σωματικό βάρος. Η διαφορετική ανατομία του φάρυγγα και οι γυναικείες ορμόνες ενδέχεται να λειτουργήσουν προστατευτικά για τις γυναίκες μέχρι την εμμηνόπαυση. Αργότερα το χάσμα μεταξύ των δυο φύλων μικραίνει, αν και ποτέ δεν εξαφανίζεται τελείως.

Πώς γίνεται η διάγνωση της άπνοιας;

Εκτός από το ιστορικό και την ιατρική εξέταση, για τη διάγνωση της άπνοιας χρειάζεται να παραμείνει ο εξεταζόμενος ένα ή δυο βράδια σε εργαστήριο ύπνου, ώστε να μελετηθούν ορισμένες σωματικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η ολονύκτια μελέτη ύπνου θα πιστοποιήσει εάν το άτομο πάσχει από άπνοια και σε ποιο τύπο μπορεί αυτή να καταταχτεί, καθώς και πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημά του. Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι απαραίτητες, για να αποφασιστεί η θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσει.

Το ερωτηματολόγιο STOP-BANG  του Ευαγγελισμού για ανίχνευση συνδρόμου άπνοιας

Ροχαλητό (Snoring): Ροχαλίζετε δυνατά, δηλαδή πιο δυνατά απ’ απ’ ό,τι μιλάτε ή το ροχαλητό σας ακούγεται πίσω από μια κλειστή πόρτα;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Κούραση (Tired): Μήπως αισθάνεστε συχνά κουρασμένος, καταπονημένος ή νυσταγμένος κατά τη διάρκεια της ημέρας; Σας παίρνει ποτέ ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Εμπειρική παρατήρηση (Observed): Σας έχει αναφερθεί ότι σταματάει η αναπνοή σας κατά τη διάρκεια του ύπνου σας;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Πίεση (Blood Pressure): Έχετε αρτηριακή υπέρταση ή έχετε λάβει ποτέ θεραπεία για αρτηριακή υπέρταση;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

ΒΑΝG

Δείκτης Μάζας Σώματος (ΒΜΙ): Πάνω από 35 kg/m2;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Ηλικία (Age): Πάνω από 50 έτη;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Λαιμός (Neck): Περίμετρος λαιμού πάνω από 43 εκ. (άνδρες) ή πάνω από 41 εκ. (γυναίκες);

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Φύλο (Gender): Άνδρας;

ΝΑΙ

ΟΧΙ

Απαντήσεις

Κάθε θετική απάντηση παίρνει 1 βαθμό.

Χαμηλός κίνδυνος για σύνδρομο απνοιών ύπνου: 0-2

Μέτριος κίνδυνος για σύνδρομο απνοιών ύπνου: 3-4

Υψηλός κίνδυνος για σύνδρομο απνοιών ύπνου: 5-8

ή 2-4 στο STOP + ανδρικό φύλο

ή 2-4 στο STOP + BMI >35 kg/m2

ή 2-4 στο STOP + περίμετρος λαιμού