Η ψυχική νόσος και οι Καρντάσιανς: Διπολική διαταραχή και άλλα «δαιμόνια»

Η συγκλονιστική εποχή που όλα είναι δημόσια, ή τουλάχιστον έτσι φαίνονται. Λίγο πριν αλλάξουμε δεκαετία, η πιο βαριά βιομηχανία των ΗΠΑ είναι η οικογένεια των Καρντάσιαν.

Η Κιμ, η Κλόη, η Κόρτνεϋ και τ’ άλλα κορίτσια, κάποια αγόρια, χιλιάδες παιδιά. Η μόδα, τα χρήματα, τα social media, ακόμα και τα πρότυπα για το γυναικείο σώμα, όλα αλλάζουν κάτω από το βάρος της ισχυρότερης οικογένειας της Αμερικής. Κάνει η κότα το αβγό και το αβγό την κότα, πιθανότατα, αλλά -επίσης πιθανότατα- το τεράστιο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για την επιρροή που έχει ασκήσει μία τηλε-οικογένεια, είναι -ευτυχώς- αδύνατο να αναλυθεί σε ένα άρθρο. Ή σε δύο. Ή σε τριάντα.

Ωστόσο, η απίστευτη δημοσιότητα που λαμβάνει κάθε κίνηση της υπεραναγνωρίσιμης οικογένειας, άγγιξε, ανάμεσα στα άλλα, ένα ακόμη ζήτημα: Αυτό της ψυχικής νόσου. Καθώς ο Κάνυε Γουέστ, ο διάσημος καλλιτέχνης σύζυγος της Κιμ Καρντάσιαν πάσχει από διπολική διαταραχή, είδαμε από Λος Άντζελες μέχρι Τρίκαλα να συζητιέται ευρέως το πολύ λεπτό ζήτημα της ασθένειας της συγκεκριμένης. Και γενικώς.

«Τρελός»

Δε μάθαμε τη διπολική διαταραχή από τις Καρντάσιας. Ίσως να τη μάθαμε από την Γκλεν Κλόουζ στην «Ολέθρια Σχέση», ίσως να τη μάθαμε και πιο πριν, ίσως και να είναι η εποχή που ψυχιατρικοποιούμε, μέσα σε όλη μας την άγνοια, τα πάντα. Τα πάντα, λες και μας νανούριζαν με Φρόυντ και μας τάιζαν με Λακάν.

Η δε διπολική διαταραχή, είναι η νέα «κατάθλιψη». Όχι ιατρικά, αλλά μάλλον σε σχέση με την χρήση της νόσου σαν καραμέλα στο δημόσιο λόγο. Όπως συχνότατα ακόμα χρησιμοποιούμε την κατάθλιψη, μία πολύ σοβαρή νόσο, είτε στιγματιστικά, είτε βλακωδώς για να χαρακτηρίσουμε τη θλίψη μας, τώρα ξεκινά να μπαίνει στο δημόσιο λόγο μια νέα… διάγνωση: Η διπολική διαταραχή.

Έχει τρομερό ενδιαφέρον να δούμε πως «σερβιρίστηκε» αυτή η «μοντέρνα» ασθένεια σε σχέση με τον επί της μηντιακής γης εκπρόσωπό της, Κάνυε Γουέστ. Ο ιδιόρρυθμος χαρακτήρας του ράπερ, η συμπεριφορά του, ακόμα και το γεγονός ότι υποστήριξε τον Ντόναλντ Τραμπ, όλα αυτά αποδόθηκαν από τα ΜΜΕ στην διπολική του διαταραχή. Οι «τατιάνες» στο Αμέρικα κάλεσαν ψυχιάτρους να κάνουν τηλεδιάγνωση, τα ταμπλόιντ τον είπαν ανερυθρίαστα «τρελό», πανελίστες τε και ημισοβαροί αποφάσισαν να πουν με καθόλα σοβαρό ύφος τι είναι και τι δεν είναι η διπολική διαταραχή.

Και ξαφνικά όλοι μιλούσαν γι’ αυτό. Όλοι.

Ταμπού και ταμπλόιντ

Είναι δίκοπο μαχαίρι: Αν στην εποχή της δημοσιότητας μπορούμε να ανοίγουμε στο φιλοθεάμον κοινό όλα τα ζητήματα ταμπού, τότε πώς μπορούμε να τα χειριστούμε στην πορεία;

Πιθανότατα  μπορούμε απλώς να τα αφήσουμε να περάσουν στο… πεπτικό σύστημα. Υπάρχει η θεωρία που λέει πως όσο εκθέτεις ένα ταμπού στο αδηφάγο κοινό, τόσο αυτό συνηθίζει κι επομένως μπορεί να δεχτεί πιο εύκολα.

Μπορεί, μπορεί και να είναι έτσι. Αν δεν είναι, όμως; Η ιστορία ή η νεκροψία θα το αποδείξουν. Σε κάθε περίπτωση αυτήν την στιγμή παρατηρούμε, αν μας ενδιαφέρει να παρατηρήσουμε, πως ξεκίνησε ένας άγριος χορός πάνω στα σώματα των ψυχικά νοσούντων. Βλέπετε, η ευκολία με την οποία μπορεί να καταφύγει ο καθένας μας σε διαγνώσεις για τις ψυχικές νόσους, μόνο δυσκολεύει, καθόλου δεν «ανοίγει» το πρόβλημα, καθόλου δεν το λύνει.

Κι αν η διπολική διαταραχή δεν αποκαλείται πλέον «μανιοκατάθλιψη» κι αν ο περισσότερος  κόσμος δε γνωρίζει πως πρόκειται για δύο ορολογίες για την ίδια ασθένεια, η μία μάλιστα απολύτως ξεπερασμένη από την ιατρική κοινότητα, τώρα έχουν όλα πέσει στο ίδιο καζάνι. Η διπολική διαταραχή εξομοιώνεται με τη σχιζοφρένεια κάτω από την ομπρέλα της «τρέλας» -και τι φρίκη να χαρακτηρίζεις έτσι ανθρώπους!- και η κατάθλιψη είναι αυτοθεραπευόμενη και δημοφιλέστατη.

Να’ τη, λοιπόν η πρώτη παγίδα. Οι διαγνώσεις των αδαών την εποχή της ισοπέδωσης της σύγχρονης ιατρικής.

Η ψυχική νόσος στον καιρό των τσαρλατάνων

Η ψυχική νόσος παραμένει το ταμπού των ταμπού, ο βασιλιάς των ταμπού, ο νταμπλούχος. Σπανίως  μιλάει κάποιος  σοβαρά για αυτήν, σπανίως δέχεται να αναμετρηθεί με το στίγμα. Δεν είναι κανόνας, εκτός ίσως αν κάποιος είναι ο Κάνυε Γουέστ και η οικογένεια Καρντάσιαν.

Οι οποίοι, μάλιστα, μιλούν για τον στιγματισμό σε ένα κοινό, όμως, που, πέρα και πάνω απ’ όλα, προτιμά να ξεσκίζει σάρκες. Ή που, στο κάτω – κάτω, δεν θέλει να ενημερωθεί, δεν μπορεί να ενημερωθεί μέσα από την υπερέκθεση των ριάλιτυ σταρς. Είναι ένα κοινό που θέλει να ψυχαγωγηθεί. Κουτσομπολεύοντας, κυρίως.

Κι είναι αυτή η εποχή, η σκοτεινή κι η υπέρλαμπρη, σαν τις δύο όψεις της σελήνης, που από τη μία σφαδάζει από τα ταμπού της κι από την άλλη έχει απόψεις και διαγνώσεις «προοδευτικές», στην πραγματικότητα τόσο εγκληματικές! Για τα εμβόλια των παιδιών, για τις «ειδικές διατροφές» που θεραπεύουν σοβαρές ασθένειες χωρίς φάρμακα, για την ομοιοπαθητική, που εξακολουθεί να αποκαλείται «εναλλακτική ιατρική». Όλα αυτά τα επικίνδυνα αποκαλούνται «εναλλακτικά». Οριακά το να βράζεις χαμομήλι, θεωρείται «εναλλακτική ιατρική».

Έτσι, στη χάβρα της τεράστιας πληροφορίας και της μισής Γνώσης, η ψυχική νόσος έχει πάρει σχήμα κάπως ποστ καλλιτεχνικό – κάπως τερατώδες. Η κατάθλιψη είναι η πολύ μεγάλη στεναχώρια και θεραπεύεται με αυτογνωσία, με αλκοόλ, με γιόγκα, με οριγκάμι, πάντως όχι με ειδικούς γιατρούς, με φάρμακα, με θεραπεία.

Η δε διπολική διαταραχή είναι η κυκλοθυμία και θεραπεύεται αν αποφασίσεις να μην είσαι εκκεντρικός και σοβαρευτείς και δεν είσαι πια κακομαθημένος και σε κάθε περίπτωση, είναι δικό σου πρόβλημα και δική σου «γέννα». Πάντως, μακριά από γιατρούς.

Τώρα για τη σχιζοφρένεια δε μιλάμε καν, είναι καταδίκη κι ευτυχώς δεν ξέρουμε κανέναν διάσημο ριάλιτυ σταρ που να είναι τέτοιος.

Και οι διαταραχές του άγχους είναι το απόλυτο αποτέλεσμα της εποχής που ζούμε, της καριέρας ίσως. Εξάλλου, τι πιο σικ από μία κρίση πανικού, όλοι παθαίνουν μία.

Πάντως, μακριά από γιατρούς. Γιατρός σημαίνει πως υπάρχει νόσος κι αν υπάρχει νόσος, τότε υπάρχει κι ασθενής. Κι αν το σώμα αρρωσταίνει, αυτά τα πράγματα τυχαίνουν, μα αν αρρωσταίνει η ψυχή; Το μυαλό, για την ακρίβεια;

Έτσι γεννιούνται, έτσι διαιωνίζονται τα στίγματα.

Η στρουθοκάμηλος

Το ζώο που χώνει ο κεφάλι του στην άμμο και νομίζει πως κρύβεται. Αυτό κάνουμε με την υπεραπλούστευση των πραγματικών ζητημάτων. Αυτό έχουμε επιλέξει να κάνουμε με τη ψυχική νόσο, την κατεβάζουμε στο επίπεδο της ιδιοτροπίας του χαρακτήρα του ασθενούς, προτείνουμε καθείς το δικό του καπέλο και στο τέλος της ημέρας, παραπετάμε ανθρώπους στις σκοτεινές γωνίες της κοινωνίας.

Κι είμαστε καλά με αυτό, λες κι ο ασθενής, ο κάθε ασθενής, πιστεύουμε πως δεν θεραπεύεται επειδή δεν θέλει να θεραπευτεί. Φαντάζεστε να τολμούσε να πει κάποιος πως οι πάσχοντες από την καρδιά τους κινδυνεύουν από έμφραγμα, απλώς επειδή δεν αποφασίζουν να γίνουν υγιείς; Θα γελούσε και το παρδ… Στην πραγματικότητα όχι, σίγουρα θα εμφανίζονταν υποστηρικτές της παραϊατρικής παρωδίας που θα συμφωνούσαν. Θερμά.

Βήμα το βήμα φτάσαμε να έχουμε όλοι άποψη για άπαντα τα ιατρικά. Από τον καρκίνο μέχρι την γρίπη κι από τα αυτοάνοσα μέχρι τις ψυχικές νόσους. Το γεγονός ότι η ψυχική νόσος έχει βγει στη σέντρα από την πιο διάσημη οικογένεια του πλανήτη, δεν λειτουργεί θετικά ακόμα και στην ανάλυση των πιο αισιόδοξων σχολιαστών.

Κι αυτό επειδή είμαστε σίγουρα πρόθυμοι να «αναγνωρίσουμε» κάποιον ψυχικά νοσούντα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τη σκληρή αλήθεια της ψυχικής νόσου: Πρώτα και κύρια, ότι είναι ασθένεια, όπως είναι όλες οι άλλες. Ασθένεια που την αντιμετωπίζουν γιατροί κι όχι ο κομμωτής μας ή ο αστρολόγος μας ή ο κολλητός μας φίλος.

Και δεν χρειάζεται να έρθουμε αντιμέτωποι οι ίδιοι με τη ψυχική νόσο ή τον αντικατοπτρισμό της από κάποιον αγαπημένο, για να καταλάβουμε πόσο σκούρο χρώμα έχει η ελαφρότητα απέναντι στα σοβαρά προβλήματα. Ας πούμε πως κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου απαραίτητο.