Στο τελευταίο τμήμα του 5ου βιβλίου των «Ιστοριών» του ο Θουκυδίδης αναφέρεται σε όσα διαδραματίστηκαν στη Μήλο το 416 π.Χ.

Εκείνη τη χρονιά οι Αθηναίοι εξεστράτευσαν μαζί με συμμαχικές δυνάμεις εναντίον των Μηλίων, που ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων και είχαν αρνηθεί να υποταχθούν στην τότε αθηναϊκή υπερδύναμη.

Πριν αρχίσουν να καταστρέφουν το νησί του συμπλέγματος των Δυτικών Κυκλάδων (για την ιστορία, η Μήλος κατελήφθη από τις αθηναϊκές δυνάμεις, οι κάτοικοί της εσφάγησαν και εξανδραποδίστηκαν), οι Αθηναίοι διεξήγαγαν διαπραγματεύσεις με τους άρχοντες της μηλιακής πολιτείας.

Στο διάλογο μεταξύ των Μηλίων και των Αθηναίων, όπως τον αποδίδει ο μεγάλος ιστορικός της αρχαιότητας, αποτυπώνονται παραστατικά η θαρραλέα στάση του μικρού και αδύναμου έναντι του κραταιού και υπερόπτη, η ωμή βία και ο νόμος του ισχυροτέρου, το χάσμα ανάμεσα στην ηθική και στη στυγνή πραγματικότητα.

Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις των αθηναίων πρέσβεων (μετάφραση: Άγγελος Σ. Βλάχος):

Ας συζητήσομε, όμως, για το τι είναι δυνατόν να γίνει έχοντας υπόψη τους πραγματικούς σκοπούς του καθενός και ξέροντας ότι, στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του.

Από ό,τι μπορεί κανείς να εικάσει για τους θεούς και από ό,τι είναι βέβαιο για τους ανθρώπους, πιστεύομε ότι και οι θεοί και οι άνθρωποι ακολουθούν πάντα έναν απόλυτο νόμο της φύσης, να επιβάλλουν πάντα την εξουσία τους αν έχουν τη δύναμη να το επιτύχουν. Τον νόμο αυτόν ούτε τον θεσπίσαμε, ούτε τον εφαρμόσαμε εμείς πρώτοι. Τον βρήκαμε να ισχύει και τον ακολουθούμε, όπως θα τον ακολουθούν αιώνια όσοι μας διαδεχθούν, και ξέρομε καλά ότι κι εσείς και οποιοιδήποτε άλλοι θα εκάνατε τα ίδια αν είχατε την δύναμή μας.

Σας προσφέρεται η εκλογή μεταξύ του πολέμου και της σωτηρίας. Μην διαλέξετε, από πείσμα, το χειρότερο. Ακολουθούν την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυροτέρων συμπεριφέρονται με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι μετριοπαθείς.

[…] φαίνεται ότι είσαστε οι μόνοι άνθρωποι που κρίνετε λαμβάνοντας υπόψη περισσότερο τα μελλοντικά γεγονότα παρά την κατάσταση που έχετε μπροστά σας και νομίζετε ότι, μόνο και μόνο επειδή τα επιθυμείτε, πράγματα μελλοντικά και αόριστα έχουν κιόλας συμβεί.

Το διαλογικό αυτό κείμενο του Θουκυδίδη με την περίτεχνη υφή καθίσταται δραματικά επίκαιρο σε καιρούς χαλεπούς, σε περιόδους όπως η σημερινή, όπου ο τουρκικός επεκτατισμός, άλλη μια φορά, παραβιάζει σύνορα, καταπατά το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σπέρνει τον όλεθρο και γίνεται αιτία να χαθούν ζωές αμάχων.

Ας μην έχουμε αυταπάτες σε ό,τι αφορά τούς εξ ανατολών γείτονές μας, τις προθέσεις τους και τις επεκτατικές διαθέσεις τους.

Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να μη βρεθούμε κάποια στιγμή στη θέση των Μηλίων είναι η συνεχής εγρήγορση και η όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία σε στρατιωτικό επίπεδο, σε συνδυασμό ασφαλώς με την εθνική ενότητα και ομοψυχία, την αναζήτηση πολυεπίπεδων συμμαχιών και την εξασφάλιση ισχυρών διεθνών ερεισμάτων.

Headlines