Ο αρχαιότερος φάρος βρίσκεται στην Ελλάδα – Η άγνωστη ιστορία του στον ύφαλο «Λευτέρη»

Ο θαλάσσιος δίαυλος ανάμεσα στο νότιο Πήλιο και τη Σκιάθο, όσο και αν φαίνεται ως ένα απλό και ακίνδυνο πέρασμα πλάτους μόλις 2,5 μιλίων, αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα περάσματα σε όλο το Αιγαίο και από την αρχαιότητα είχε χαρακτηρισθεί ως εξαιρετικά επικίνδυνο.

Εκεί, καταμεσής της θάλασσας βρίσκεται και ένας από τους πιο εντυπωσιακούς φάρους, που θεωρείται και ο αρχαιότερος για να προστατεύει τους ναυτικούς, από τις κακοτοπιές της θάλασσας αφού όλη η περιοχή είναι γεμάτη από υφάλους και αβαθή που κάνουν τη ναυσιπλοΐα εξαιρετικά επικίνδυνη. Ο πλέον επικίνδυνος είναι ο ύφαλος «Λευτέρης», πάνω στον οποίο έχει στηθεί και ο φάρος.

Η άγνωστη η ιστορία του «Λευτέρη»

Για τους πολλούς, είναι άγνωστη η ιστορία του «Λευτέρη», αλλά για τους λίγους που γνωρίζουν και για τους ειδικούς, ο φάρος καταμεσής του διαύλου, είναι το περίφημο αλεώριο του Ξέρξη, αφού πρόκειται για τον πιο αρχαίο φάρο της ανθρωπότητας και παλαιότερο του Φάρου της Αλεξάνδρειας. Εκεί, τα νερά είναι πραγματικά αβαθή, με βάθη νερού 1-2 μέτρα, σε ένα μπουγάζι πλάτους 2,5 μιλίων μεταξύ Σκιάθου και Μαγνησίας, τίποτα δεν προδιαθέτει για κίνδυνο. Απ’ την πλευρά της Σκιάθου μάλιστα, είναι τα ρηχά «Έλενα» που κάνουν το πέρασμα αδύνατο ακόμη και για μικρά πλοία που το βάθος τους φθάνει τα 2 μέτρα.

Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, στον ύφαλο «Μύρμηξ» οι Πέρσες έχασαν πολλές τριήρεις όταν κατέβαιναν το Αιγαίο και επιδίωκαν την κατάκτηση της Αρχαίας Ελλάδος, κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης δεύτερης περσικής εισβολής.

Γι’ αυτό ο Ξέρξης το 480 π.Χ, έχτισε αλεώριο (ψηλό πύργο) που θεωρείται το αρχαιότερο γνωστό κτίσμα ασφάλειας στη ναυσιπλοΐα, 250 χρόνια πριν κτιστεί ο φάρος της Αλεξάνδρειας. Μάλιστα για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε δολομίτης από τα ορυχεία της Σηπιάδας, στο νότιο Πήλιο. Το κάθε κομμάτι βράχου από δολομίτη ζύγιζε έως και μισό τόνο, μέχρι να ολοκληρωθεί η πέτρινη στήλη, ώστε να αποφευχθούν νέα ναυάγια. Τμήματα του κτίσματος που κατέπεσε ανελκύθηκαν από δύτες του πολεμικού ναυτικού το 1928 και βρίσκονται σήμερα στο προαύλιο χώρο της Ναυτικής Διοίκησης Πειραιώς.

Σημείο αναφοράς

Στα νεώτερα χρόνια, ο Σκιαθίτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), έγραφε στον «Φτωχό Άγιο» ότι ο «Λευτέρης ηλευθέρωνε κατά καιρούς, απαλλάττων τα μεν πλοία του βάρους του φορτίου, τους δε ναυβάτας του προσκαίρου άχθους της ζωής».

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δήμαρχος Σκιάθου Θοδωρής Τζούμας, που διατέλεσε και επί πολλά χρόνια πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου, ανέφερε ότι «ο φάρος πάνω στον ύφαλο Λευτέρη, θα πρέπει να γίνει ευρύτατα γνωστός για τη σημασία του και κυρίως να αναδειχθεί ως το αρχαιότερο κτίσμα προστασίας της ναυσιπλοΐας, κάτι που ως σήμερα παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό. Στόχο έχουμε να έρθουμε σε επικοινωνία με την Ναυτική Διοίκηση, ώστε να μπορέσουμε να επέμβουμε και να τον αναδείξουμε ως σημείο αναφοράς».

Παρά την ύπαρξη φάρου στο μπουγάζι μεταξύ Πηλίου και Σκιάθου, ο ύφαλος «Λευτέρης» έχει προκαλέσει δύο ακόμη ναυάγια στην διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, όταν το 1999 το 60 μέτρων φορτηγό πλοίο ΒΕΡΑ προσάραξε στα αβαθή και το ναυάγιό του βρίσκεται εκεί σε βάθη από 17 έως 28 μέτρα, σπασμένο στα δύο και παραμένει εύκολα προσιτό σε δύτες.

Το ναυάγιο

Το άλλο μεγάλο ναυάγιο είναι του ατμόπλοιου «Βόλος», που εκτελούσε για χρόνια το δρομολόγιο Αμβούργο-Κωνσταντινούπολη. Στις 21 Φεβρουαρίου του 1931, στις 8.14 το βράδυ, με κακό καιρό, φουρτουνιασμένη θάλασσα και ανέμους 8 με 10 μποφόρ, εξόκειλε στον ύφαλο «Λευτέρης».

Παρά τη σημαντική εμπειρία του καπετάνιου και του πρώτου αξιωματικού στις ελληνικές θάλασσες, η ένταση της τρικυμίας και τα δυνατά ρεύματα είχαν σαν αποτέλεσμα την προσάραξη του πλοίου. Προσπάθησαν να στείλουν SOS αλλά δεν τα κατάφεραν, αν και πέρασαν από κοντά δύο πλοία, μέχρι που όταν κόπασε η θύελλα μια πρόχειρα επιδιορθωμένη κεραία επέτρεψε την εκπομπή του SOS και το σουηδικό πλοίο «Bellos» κατέφθασε προς βοήθεια.

Την επόμενη μέρα το πλήρωμα μεταφέρθηκε στο λιμάνι του Βόλου, ενώ ο καπετάνιος, ο πρώτος αξιωματικός και ο αρχιμηχανικός έμειναν τρεις ακόμη μέρες πάνω στο πλοίο για να αποφευχθεί κάθε προσπάθεια τρίτων να το βρουν και να ζητήσουν δικαιώματα διάσωσης, ενώ η επιχείρηση διάσωσης του πλοίου ήταν σε εξέλιξη.