Γνωμικά για την υγεία : Έχουν επιστημονική βάση;

Αμφίβολες διατροφικές συμβουλές εξαπλώνονται πάρα πολύ γρήγορα στον ψηφιακό μας κόσμο, αλλά οι παλιότερες γενιές έχουν κληροδοτήσει γνωμικά για την υγεία, τα οποία οι νεότεροι είναι δύσκολο να πιστέψουν.

Μήπως οι γονείς σου επέμεναν να πιεις ιχθυέλαιο για να ενδυναμώσεις το μυαλό σου πριν από μια εξέταση, μήπως σου πρόσφεραν μουστάρδα όποτε είχες κάποια κράμπα στα πόδια;

Η Κάρα Ρόζενμπλουμ, που γράφει στην «Washington Post», εξηγεί πως οι δικοί της, για παράδειγμα, πίστευαν ότι το τζίντζερ βοηθά στην ναυτία. Όλα αυτά της κίνησαν το ενδιαφέρον, ώστε να μελετήσει αν αυτές οι παροιμίες και τα γνωμικά για την υγεία έχουν επιστημονική βάση.

«Ένα μήλο την ημέρα, τον γιατρό τον κάνει πέρα»

Αυτή η γνωστή δήλωση βασίζεται σε ένα ουαλικό απόφθεγμα του 1860, σύμφωνα με το οποίο η κατανάλωση μήλων περιορίζει τις επισκέψεις των ανθρώπων στους γιατρούς.

Η παροιμία αυτή, εξετάστηκε και δημοσιεύτηκε στο πρωταπριλιάτικο τεύχος του 2015 της επιστημονικής επιθεώρησης «JAMA Internal Medicine» (όπου αν και τα θέματα ήταν γελοία, οι έρευνες ήταν πραγματικές).

Οι ερευνητές διερεύνησαν κατά πόσο η καθημερινή κατανάλωση μήλων πράγματι συνδεόταν με λιγότερες επισκέψεις στους γιατρούς ή με εν γένει καλύτερη υγεία. Από τους 8.399 συμμετέχοντες, οι 753 έτρωγαν τουλάχιστον ένα μικρό μήλο την ημέρα.

Δεν φάνηκαν στατιστικώς σημαντικά αποτελέσματα, καθώς το 39% των ατόμων που έτρωγαν μήλα και το 34% των ατόμων που δεν έτρωγαν (όχι επαρκώς μεγάλη διαφορά ποσοστών) απέφευγαν τις επισκέψεις σε γιατρούς.

Βρέθηκε, πάντως, πως αυτοί που έτρωγαν μήλα ήταν λιγότερο πιθανό να χρειαστούν συνταγογράφηση φαρμάκων και έτσι οι γιατροί οδηγήθηκαν στην αστεία παραλλαγή της παροιμίας σε: «ένα μήλο την ημέρα, τον φαρμακοποιό τον κάνει πέρα».

Φυσικά δεν θα πρέπει να παίρνουμε τοις μετρητοίς αυτό το νέο γνωμικό, αλλά το γενικότερο αίσθημα που δημιουργεί είναι πραγματικό: η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει πράγματι οφέλη για την υγεία. Αυτό συμβαίνει διότι ο συνδυασμός ινών, βιταμινών και μετάλλων που αυτά περιλαμβάνουν συμβάλλει στον περιορισμό των φλεγμονών, την καταπολέμηση των καρδιαγγειακών ασθενειών και κάποιων μορφών καρκίνου.

«Τα καρότα κάνουν καλό στα μάτια»

Αυτή η παροιμία χρονολογείται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1940, οι βρετανοί πιλότοι της RAF, της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας, άρχισαν να χρησιμοποιούν ραντάρ για να καταρρίψουν τα εχθρικά αεροπλάνα στο σκοτάδι.

Για να κρατήσει αυτή τη νέα τεχνολογία μυστική, η προπαγάνδα του Υπουργείου Πληροφοριών υποστήριζε ότι οι πιλότοι είχαν μεγάλη οπτική ακρίβεια επειδή κατανάλωναν πολλά καρότα, γεγονός που βελτίωνε τη νυχτερινή τους όραση.

Η συγκεκριμένη θέση φαινόταν λογική, επειδή τα καρότα είναι πλούσια σε βήτα καροτίνη, ένα αντιοξειδωτικό που ο οργανισμός μας μετατρέπει σε βιταμίνη Α. Αφού απορροφηθεί από το σώμα, η βιταμίνη Α βοηθάει στην παρασκευή ροδοψίνης, μιας χρωστικής που βοηθά τα μάτια να λειτουργούν καλύτερα σε χαμηλό φωτισμό.

Τα καρότα μπορούν να βοηθήσουν εάν έχετε ανεπάρκεια βιταμίνης Α που προκαλεί κακή νυχτερινή όραση, αλλά φυσικά δεν μπορούν πραγματικά να οδηγήσουν εσάς (ή τους πιλότους των αεροπορικών δυνάμεων) να δουν σε πλήρες σκοτάδι.

Οπότε, ναι, τα καρότα είναι καλά για την όραση, αλλά και άλλα τρόφιμα πλούσια σε βήτα καροτίνη, όπως οι γλυκοπατάτες, η κολοκύθα και τα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, έχουν τα ίδια οφέλη.

«Η γαλοπούλα μας προκαλεί νύστα»

Όλοι έχουμε ακούσει στο χριστουγεννιάτικο δείπνο: «Η γαλοπούλα προκαλεί νύστα!» Η γαλοπούλα περιέχει ένα αμινοξύ, που είναι γνωστό ως τρυπτοφάνη, το οποίο χρησιμοποιείται από το σώμα για την παραγωγή σεροτονίνης, που συμβάλλει στην έλευση του ύπνου. Οπότε φαίνεται να υπάρχει κάποια σύνδεση μεταξύ γαλοπούλας και ύπνου.

Μη βιάζεστε. Η γαλοπούλα δεν περιέχει περισσότερη τρυπτοφάνη από το μοσχάρι, τα αυγά, το ψάρι, ή το κοτόπουλο και η τρυπτοφάνη προσπερνά με δυσκολία τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, οπότε δεν είναι από μόνη της αποτελεσματικός επαγωγέας ύπνου.

Βέβαια, η επίδραση της τρυπτοφάνης αυξάνεται όταν τα επίπεδα ινσουλίνης είναι υψηλά, όπως συμβαίνει αφού φάμε ένα πλούσιο σε υδατάνθρακες γεύμα – όπως ένα χριστουγεννιάτικο δείπνο με γέμιση και πατάτες.

Έτσι είναι πραγματικά οι υδατάνθρακες που αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης και βοηθούν στην παραγωγή της ορμόνης μελατονίνης, που μας κάνει να νυστάζουμε. Η κατανάλωση ενός μεγάλου γεύματος μπορεί να έχει παρόμοιο αποτέλεσμα επειδή υπάρχει αυξημένη ροή αίματος στο στομάχι για πέψη και μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο.

Έτσι σίγουρα δεν είναι μόνο γαλοπούλα που «μας νυστάζει».

«Το τζίντερ ανακουφίζει την ναυτία»

Αυτό το «αντίδοτο» έχει ισχυρές καταβολές. Πάνω από 5.000 χρόνια πριν, άνθρωποι από την Ινδία και την Κίνα χρησιμοποίησαν το τζίντζερ ως θεραπεία για πολλές νόσους. Η πιο συνήθης και καθιερωμένη θεραπεία για τη ναυτία και τον εμετό είναι το τζίντερ.

Σήμερα, πολλές κλινικές μελέτες υποστηρίζουν τη χρήση του τζίντερ ακριβώς με αυτόν το σκοπό.

Η έρευνα δείχνει ότι το τζίντζερ βοηθά στην ανακούφιση από τη ναυτία και τον εμετό που προκαλείται από ζαλάδες, πρωινή αδιαθεσία κατά την εγκυμοσύνη, από χημειοθεραπείες και μετεγχειρητικά μετά από αναισθησία. Θεωρείται ότι τα συστατικά του τζίντζερ συμβάλλουν στην ταχεία γαστρική εκκένωση, η οποία ανακουφίζει από τη ναυτία.

Μερικοί άνθρωποι πίνουν τσάι τζίντζερ για ανακούφιση, ενώ άλλοι προτιμούν να πάρουν τζίντζερ σε μορφή χαπιού, και μελέτες δείχνουν ότι και οι δύο επιλογές μπορούν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Ωστόσο, συχνά υπάρχουν σόδες με τζίντερ οι οποίες δεν είναι τόσο ωφέλιμες όσο νομίζουμε καθώς χρησιμοποιούν τεχνητή γεύση και όχι πραγματικό τζίντζερ.

«Το ψάρι κάνει καλό στον εγκέφαλο»

Το 1930 στο βιβλίο του «Very Good, Jeeves», ο βρετανός συγγραφέας Πέλαμ Γκρένβιλ Γουντχάουζ έγραψε: «Λένε ότι τα ψάρια κάνουν καλό στον εγκέφαλο. Φάτε σαρδέλες και ελάτε πίσω να μας πείτε»΄.

Το 2016 οι ερευνητές βρήκαν πως η κατανάλωση ψαριού σε εβδομαδιαία βάση συσχετίστηκε με αυξημένο όγκο φαιάς ουσίας, του σκοτεινού ιστού του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία πληροφοριών και τον έλεγχο της όρασης και της μνήμης.

Πολλοί άνθρωποι έχουν υποθέσει ότι η αξία των ψαριών προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα οποία διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου.

Παρόλα αυτά, το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η μελέτη έδειξε ότι όλα τα ψάρια – όχι μόνο αυτά που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα- είχαν θετικές επιδράσεις.

Μια άλλη μελέτη που έγινε για την επιβεβαίωση των ευρημάτων διαπίστωσε ότι η πρόσληψη ψαριών μπορεί να βοηθήσει στην καθυστέρηση της γνωστικής έκπτωσης και της εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ, αλλά θέτει αμφιβολίες για το κατά πόσο τα λιπαρά οξέα ωμέγα – 3 είναι ο λόγος.

Αυτό σημαίνει ότι τα συμπληρώματα ωμέγα-3 ιχθυελαίου δεν είναι για κάποιο λόγο το ίδιο επωφελή με την κατανάλωση ενός ολόκληρου φιλέτου ψαριού.

«Η μουστάρδα βοηθά τις κράμπες των ποδιών»

Έχετε ποτέ αναπηδήσει στον ύπνο σας από κράμπες στα πόδια ή έχετε αισθανθεί τη γάμπα σας να έχει πιαστεί μετά από τρέξιμο; Σε τέτοιες περιπτώσεις ίσως σας συμβούλευσαν να πιείτε χυμό από τουρσί ή να φάτε ένα κουταλάκι του γλυκού μουστάρδα.

Για χρόνια, οι άνθρωποι υπέθεταν ότι αυτό λειτουργούσε επειδή το τουρσί και η μουστάρδα περιέχουν υγρά και νάτριο, τα οποία μπορεί να βοηθήσουν να μειωθούν οι κράμπες στα πόδια που προκαλούνται από αφυδάτωση ή ηλεκτρολυτική ανισορροπία. Αλλά η έρευνα πάνω στο ζήτημα δεν επιβεβαιώνει αυτή την υπόθεση.

Σε μια μελέτη, οι ερευνητές προκάλεσαν κράμπες στα πόδια ανδρών και κατόπιν τους έδωσαν χυμό από τουρσί ή νερό. Ο χυμός από τουρσί έκανε τις κράμπες να περνούν γρηγορότερα, αλλά το αποτέλεσμα αυτό δεν οφείλεται στην αποκατάσταση των σωματικών υγρών, καθώς το νερό θα είχε λειτουργήσει εξίσου καλά.

Επιπλέον, οι ερευνητές δεν διαπίστωσαν αλλαγές στους ηλεκτρολύτες πλάσματος πέντε λεπτά μετά την κατάποση του χυμού από τουρσί. Κατέληξαν, έτσι, στο συμπέρασμα ότι το όφελος από το χυμό από τουρσί δεν μπορεί να εξηγηθεί από την ταχεία αποκατάσταση των σωματικών υγρών ή ηλεκτρολυτών.

Σήμερα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι το πρόβλημα δεν έχει στην πραγματικότητα να κάνει με τον ίδιο τον μυ, αλλά με τους κινητικούς νευρώνες που στέλνουν σήματα σ ‘αυτόν, οι οποίοι υπερδραστηριοποιούνται.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι ισχυρές γεύσεις (όπως της μουστάρδας ή του χυμού από τουρσί) διεγείρουν τους νευρώνες στο στόμα και την άνω γαστρεντερική οδό, η οποία με τη σειρά της αποκαθιστά τη φυσιολογική δραστηριότητα των κινητικών νευρώνων που εμπλέκονται στις μυϊκές κράμπες.

Δεν υπάρχουν μελέτες για να αποδειχθεί αυτή η ενδιαφέρουσα θεωρία, οπότε η αποτελεσματικότητα του χυμού από τουρσί παραμένει ως επί το πλείστον αβάσιμη. Αν, πάντως, δουλεύει για σας, ας τον πίνετε.

Πηγή: Washington Post & ΑΠΕ-ΜΠΕ