Ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας : Από τον Πάστορα Μπράνσον στη Γενοκτονία των Αρμενίων

Η σταγόνα που ίσως και να ξεχειλίσει το ποτήρι των ήδη κακών σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκίας ήρθε να ρίξει η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, η οποία ενέκρινε το ψήφισμα με το οποίο αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Όπως ήταν αναμενόμενο η αντίδραση από πλευράς Άγκυρας ήταν εντονότατη, με τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, να επικρίνει έντονα την εν λόγω απόφαση, χαρακτηρίζοντάς την μάλιστα και ως «άκυρη».

Στη συνέχεια, εκλήθη για εξηγήσεις ο αμερικανός πρεσβευτής στην Τουρκία. Σαν να μην έφτανε αυτό, την ίδια μέρα, όπου οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την Γενοκτονία των Αρμενίων, ήρθε και το ψήφισμα της Βουλής που καλεί τον αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, να επιβάλει κυρώσεις και άλλους περιορισμούς στην Τουρκία και σε τούρκους αξιωματούχους για την επίθεσή της στη βόρεια Συρία.

Η παραπάνω εξελίξεις ωθούν τις ήδη τεταμένες σχέσεις ΗΠΑ με την Τουρκία στα άκρα.

Άλλωστε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις το τελευταίο διάστημα που Ουάσιγκτον και Άγκυρα έχουν έρθει στα μαχαίρια.

Μια από τις μεγαλύτερες, αφορά τον πάστορα, Άντριου Μπράνσον, ο οποίος βρέθηκε στο επίκεντρο της σοβαρότερης -μέχρι τότε- διπλωματικής κρίσης μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ εδώ και 40 χρόνια.

Ακολούθησε, η κρίση με τους S-400, που οδήγησε τις ΗΠΑ στην απόφαση να πετάξουν εκτός του προγράμματος των F-35 την Τουρκία, ενώ έντονη αντιπαράθεση -τουλάχιστον όσον αφορά στο επικοινωνιακό κομμάτι- υπήρξε και για το θέμα της τουρκικής επιχείρησης στη Συρία κατά των Κούρδων με τον Τραμπ να απειλεί επανειλημμένα ότι θα καταστρέψει την τουρκική οικονομία.

Τελευταία χρονικά ρωγμή στις σχέσεις των δύο χωρών ήρθε το βράδυ της Τρίτης, όταν η Βουλή ψήφισε θετικά ώστε να αναγνωριστεί η Γενοκτονία των Αρμενίων.

Πως ο πάστορας Μπράνσον βρέθηκε στο επίκεντρο της διπλωματικής κρίσης

Ο πάστορας Άντριου Μπράνσον αναμφίβολα δεν είχε ποτέ του φανταστεί ότι θα βρισκόταν κάποια ημέρα στο επίκεντρο της -έως τότε- σοβαρότερης διπλωματικής κρίσης μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ εδώ και 40 χρόνια.

Ο κόσμος του 50χρονου άνδρα, με καταγωγή από τη Βόρεια Καρολίνα, που εγκαταστάθηκε στην Τουρκία πριν από 25 χρόνια, σείστηκε συθέμελα τον Οκτώβριο του 2016, όταν συνελήφθη με τη σύζυγό του Νόριν, στο κύμα διώξεων που ακολούθησε την απόπειρα πραξικοπήματος.

Η Άγκυρα κατηγορεί τον Άντριου Μπράνσον, ο οποίος έως τη σύλληψή του ήταν επικεφαλής μιας μικρής εκκλησίας προτεσταντών στην επαρχία της Σμύρνης, για κατασκοπεία και «τρομοκρατικές» δραστηριότητες.

Ο πάστορας καταδικάστηκε την 12η Οκτωβρίου σε φυλάκιση 3 ετών και 45 ημερών, όμως το δικαστήριο τον άφησε ελεύθερο λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο της προφυλάκισής του και τη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της δίκης του.

Οι τουρκικές αρχές έκριναν πως είναι ένοχος για «στήριξη σε τρομοκρατικές οργανώσεις», το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν και το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν.

«Εγώ είμαι αθώος. Αγαπώ τον Ιησού. Αγαπώ την Τουρκία» υπογράμμισε ο Άντριου Μπράνσον, ένας άνδρας με στρογγυλό πρόσωπο και μικρά γυαλιά, κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας.

Αν και η σύλληψή του δεν προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις εκείνη την εποχή, η παραμονή του υπό κράτηση για ενάμιση χρόνο και κατόπιν ο κατ’ οίκον περιορισμός του πυροδότησαν την οργή των ΗΠΑ, που αποφάσισαν να επιβάλουν κυρώσεις σε βάρος της Άγκυρας.

Η κλιμάκωση των εντάσεων γύρω από την υπόθεση Μπράνσον προκάλεσε την κατάρρευση της τουρκικής λίρας τον Αύγουστο του 2018 και εν μέρει πανικό στις χρηματιστηριακές αγορές παγκοσμίως.

Κι ενώ οι δύο χώρες εξέφραζαν τη βούλησή τους να ξεπεράσουν τις διαφορές τους, η τουρκική δικαιοσύνη θα ανακοίνωνε, την 12η Οκτωβρίου 2018, την απελευθέρωση του πάστορα, ο οποίος πέρασε τα 50α του γενέθλια στην φυλακή. Στο δικαστήριο ο Άντριου Μπράνσον εμφανίστηκε με σκούρο κοστούμι. Πριν από την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, η σύζυγός του στάθηκε μπροστά του για λίγη ώρα, πρόσωπο με πρόσωπο, το βλέμμα της στο βλέμμα του και το χέρι της στην καρδιά του.

«Αγαπώ την Τουρκία»

Η πρεσβυτεριανή ευαγγελική Εκκλησία, όπου ανήκει ο Άντριου Μπράνσον, εξήγησε ότι εκείνος εγκαταστάθηκε στην Τουρκία το 1993 υπό το ιεραποστολικό πρόγραμμα «World Witness» της μεταρρυθμισμένης πρεσβυτεριανής Εκκλησίας.

Κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης ακροαματικής διαδικασίας, ο πάστορας είχε αναφέρει ότι εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη το 2000 προτού ανοίξει την εκκλησία Dirilis το 2010.

Πριν από τη σύλληψή του, αυτή η εκκλησία, τόσο μικρή σε μέγεθος που είναι εύκολο να περάσει κανείς από δίπλα της χωρίς να την παρατηρήσει, μετρούσε λίγες δεκάδες πιστούς.

«Δεν έκανα τίποτα εναντίον της Τουρκίας. Το αντίθετο, αγαπώ την Τουρκία, προσεύχομαι για την Τουρκία εδώ και 25 χρόνια» διαβεβαίωσε ο πάστορας ενώπιον του δικαστηρίου, μιλώντας σε πολύ προσεγμένα τουρκικά.

Κατά τη διάρκεια της δίκης του τον Ιούλιο, ο Μπράνσον επισήμανε επίσης ότι «συγχωρεί» όλους όσοι τον κατηγορούν, σύμφωνα με τον ίδιο, αδίκως.Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πλευρά του, εξέφρασε επανειλημμένως τη στήριξή του στον Αμερικανό πάστορα στο Twitter περιγράφοντάς τον ως έναν «θαυμάσιο χριστιανό και οικογενειάρχη» κι έναν «φανταστικό άνθρωπο», η κράτηση του οποίου είναι η «απόλυτη ντροπή».

«Όμηρος» για τον Τραμπ

Οι ΗΠΑ και η Τουρκία κατέφυγαν στην επιβολή αμοιβαίων κυρώσεων σε αυτήν την υπόθεση, που αποτέλεσε αντανάκλαση της δυσφορίας στις σχέσεις Ουάσιγκτον- Άγκυρας, οι οποίες επιδεινώθηκαν εξαιτίας ασυμφωνιών σε πολλά θέματα.

Μεταξύ άλλων, η Τουρκία είναι θυμωμένη που δεν έχει επιτύχει την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Ωστόσο, οι Τούρκοι κυβερνώντες διαψεύδουν ότι κρατούσαν τον πάστορα «όμηρο», όπως τους κατηγόρησαν ότι κάνουν, κυρίως ο Ντόναλντ Τραμπ. Διαβεβαιώνουν ότι η τουρκική δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και δεν μπορούν να παρέμβουν.

Όμως, ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε προτείνει τον περασμένο Σεπτέμβριο να υπάρξει μια ανταλλαγή μεταξύ του πάστορα Μπράνσον με τον Γκιουλέν, μια πρόταση που απέρριψε η Ουάσιγκτον.

Οι S-400 έβαλαν «φωτιά»

Το κλίμα ήταν ήδη στραβό και έγινε… χειρότερο μετά την απόφαση του Ερντογάν να αγοράσει το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400, έχει βάλει… φωτιά στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ.

Η απόφαση της Τουρκίας εξόργισε καταφανώς τις ΗΠΑ, ώστε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, εμμέσως έθεσε θέμα εκδίωξης της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, αν προχωρήσει τελικά η αγορά.

«Η Τουρκία πρέπει να επιλέξει» αν θα παραμείνει σύμμαχος στο ΝΑΤΟ ή θα διακινδυνεύσει την ασφάλεια αυτής της εταιρικής σχέσης με τις «παράτολμες αποφάσεις της», όπως είναι η αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, είχε προειδοποιήσει τότε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ.

Στην ομιλία του με την ευκαιρία της 70ής επετείου από την ίδρυση «της πιο επιτυχημένης στρατιωτικής συμμαχίας στην ιστορία», όπως χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, ενέτεινε τις πιέσεις προς την Άγκυρα να αποσυρθεί από τη συμφωνία αυτή με τη Μόσχα.

«H αγορά των 2,5 δισ. δολαρίων του οπλικού συστήματος S-400 από τη Ρωσία αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για το ΝΑΤΟ και την ισχύς αυτή της συμμαχίας. Το γεγονός ότι η Τουρκία προχωρά με αυτήν την αγορά, ακόμα και αφότου οι ΗΠΑ έθεσαν στη διάθεσή της το σύστημα Patriot είναι βαθιά ανησυχητικό» τόνισε ο Πενς.

Το… ψυχροπολεμικό κλίμα αποτυπώθηκε και σε ανακοινώσεις μετά τη συνάντηση του Αμερικανού και του Τούρκου ΥΠΕΞ.

Συρία, απειλές και «καταστροφή» τουρκικής οικονομίας

Πριν καλά καλά οι σχέσεις των δύο χωρών προλάβουν να αποκατασταθούν ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώνει την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία.

Η κίνηση αυτή ανοίγει την πόρτα στους Τούρκους για να ξεκινήσουν την επιχείρηση, που μεταγενέστερα ονόμασαν «πηγή ειρήνης», κατά των Κούρδων της Συρίας.

Ο αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος μπορεί να άφησε τους μέχρι άλλοτε συμμάχους τους Κούρδους στα κρύα του λουτρού και απροστάτευτους, έσπευσε στη συνέχεια να ξεκαθαρίσει -με καταιγισμό παραληρηματικών αναρτήσεων-, πως σε περίπτωση που η Τουρκία κάνει κάτι που ξεπεράσει τα όρια, θα της καταστρέψει την οικονομία, με την επιβολή κυρώσεων.

«Όπως έχω δηλώσει έντονα στο παρελθόν και τώρα επαναλαμβάνω, αν η Τουρκία κάνει κάτι που εγώ, με τη μεγάλη και ασύγκριτη σοφία μου, θεωρώ ότι είναι εκτός ορίων, θα καταστρέψω και θα εξαλείψω την οικονομία της Τουρκίας (το έχω κάνει πριν!). Πρέπει, μαζί με την Ευρώπη και με άλλους, να προσέχουν τους κατακτημένους μαχητές και οικογένειες του ISIS. Οι ΗΠΑ. έχουν κάνει πολύ περισσότερα από όσα θα μπορούσε να περιμένει αναμένει κανείς, συμπεριλαμβανομένης της σύλληψης του 100% του Χαλιφάτου ISIS. Είναι καιρός τώρα για άλλους στην περιοχή, οι οποίοι είναι πολύ πλούσιοι, να προστατεύσουν την επικράτειά τους. ΟΙ ΗΠΑ ΕΙΝΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ» ήταν μια από τις… πολύ χαρακτηριστικές αναρτήσεις του αμερικανού προέδρου.

….the captured ISIS fighters and families. The U.S. has done far more than anyone could have ever expected, including the capture of 100% of the ISIS Caliphate. It is time now for others in the region, some of great wealth, to protect their own territory. THE USA IS GREAT!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) October 7, 2019

Σε άλλη ανάρτησή του λίγες ώρες αργότερα, ο Τραμπ απείλησε εκ νέου την Τουρκία να μην αγγίξει… ούτε το νυχάκι των Αμερικανών που βρίσκονται στην Συρία, μιλώντας ξανά για την πολύ ευαίσθητη τουρκική οικονομία και ξεκαθαρίζοντας πως δεν θα διστάσει να την διαλύσει!

Αξιοσημείωτο είναι ότι όλα αυτά έγιναν λίγο μετά την επισημοποίηση της επίσκεψης του Ερντογάν στις ΗΠΑ.

….understands that while we only had 50 soldiers remaining in that section of Syria, and they have been removed, any unforced or unnecessary fighting by Turkey will be devastating to their economy and to their very fragile currency. We are helping the Kurds financially/weapons!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) October 8, 2019

Εν τέλει ο αμερικανός πρόεδρος σε έμεινε στα λόγια και ανακοίνωσε τις κυρώσεις, μιας και η Τουρκία αρνούνταν να σταματήσει την επιχείρηση στη Συρία.

Κυρώσεις που βέβαια πήρε πίσω, μετά την ανακοίνωση της πρώτης εκεχειρίας στη Συρία, την οποία συμφώνησαν ΗΠΑ και Τουρκία.

Σε όλες αυτές τις απειλές, φυσικά, η απάντηση της Τουρκίας

Το τελευταίο χτύπημα

Το τελευταίο χτύπημα ήρθε όταν με συντριπτική πλειοψηφία η Βουλή των Αντιπροσώπων, των ΗΠΑ, ενέκρινε το ψήφισμα με το οποίο αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων, πριν από έναν αιώνα.

Πρόκειται για μια ιστορική ενέργεια που είναι βέβαιο ότι θα υποδαυλίσει νέες εντάσεις με την Τουρκία.

Η Βουλή, που ελέγχεται από τους Δημοκρατικούς, ενέκρινε με ψήφους 405 υπέρ έναντι 11 κατά το ψήφισμα αυτό που αναφέρει ότι είναι πολιτική των ΗΠΑ να μνημονεύουν ως γενοκτονία τη σφαγή 1,5 εκατομμυρίου Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μεταξύ 1915-1923.

Η συνέχεια αναμένεται να δοθεί στη Γερουσία, όπου έχει κατατεθεί ένα σχεδόν πανομοιότυπο ψήφισμα (S. Res. 150). Τη στήριξη του στην αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων είχε εκφράσει ο γερουσιαστής Τεντ Κρουζ λίγο πριν την προγραμματισμένη ψηφοφορία στην Ολομέλεια της Βουλής. «Καλώ τους συναδέλφους μου στη Γερουσία να εξετάσουν αμέσως και να υποστηρίξουν ένα ψήφισμα που παρουσίασα με τον Γερουσιαστή Μενεντέζ για να αναγνωρίσουμε επίσημα την Αρμενική Γενοκτονία και να απορρίψουμε όλες τις μορφές άρνησης», είχε επισημάνει χαρακτηριστικά.

Εκτός από την αρμενική διασπορά, για το συγκεκριμένο ψήφισμα είχαν ενεργοποιηθεί και οι ελληνικές, εβραϊκές και χριστιανικές οργανώσεις. Αντιθέτως, η τουρκική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, οι τουρκοαμερικανικές οργανώσεις και οι εταιρείες λόμπι, που εργάζονται για την Άγκυρα, είχαν προσπαθήσει χωρίς αποτέλεσμα να μπλοκάρουν το ψήφισμα πριν κατατεθεί προς έγκριση στην Ολομέλεια της Βουλής.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, Έλιοτ Ένγκελ, είχε δηλώσει ότι «μεταξύ 1915 και 1923 δολοφονήθηκαν 1.5 εκατομμύρια Αρμένιοι. Αυτή ήταν μια γενοκτονία-και είναι σημαντικό να ονομάσουμε αυτό το έγκλημα με το όνομα του».

Από την πλευρά του, ο βουλευτής Άνταμ Σιφ, ο οποίος μαζί με τον Ρεπουμπλικάνο Γκας Μπιλιράκη εισήγαγε το δικομματικό ψήφισμα, είχε τονίσει ότι «αυτή είναι μια στιγμή που έχει προετοιμαστεί εδώ και πολλά χρόνια. Είμαι ευγνώμων για την ακούραστη υπεράσπιση πολλών που επέμειναν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει ποτέ να είναι μέρος της άρνησης της Αρμενικής Γενοκτονίας».

Στο ίδιο μήκος κύματος είχε κινηθεί και η πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής, Νάνσι Πελόσι, η οποία είχε δηλώσει ότι «η βαρβαρότητα που διαπράχθηκε εναντίον του λαού της Αρμενίας ήταν γενοκτονία. Πρέπει να την αναγνωρίσουμε».

Εξοργίστηκε η Τουρκία

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου επέκρινε έντονα την κίνηση της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ να ταχθεί χθες Τρίτη – με συντριπτική πλειοψηφία – υπέρ ψηφίσματος που αναγνωρίζει τις μαζικές σφαγές των Αρμενίων πριν έναν αιώνα και πλέον ως «γενοκτονία», απόφαση την οποία χαρακτήρισε «άκυρη».

Εχει στόχο την «εκδίκηση»

Σε ανάρτησή του στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης Twitter, ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας υποστήριξε ότι η Τουρκία απέτρεψε ένα «μεγάλο παιγνίδι» με την εισβολή της στη βορειοανατολική Συρία – χωρίς να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις – και έκρινε πως η ψηφοφορία στη Βουλή των Αντιπροσώπων είχε ως στόχο την «εκδίκηση» για αυτήν τη στρατιωτική επιχείρηση.

«Εκείνοι, τα σχέδια των οποίων ματαιώθηκαν, στρέφονται σε αραχνιασμένες αποφάσεις. Οι κύκλοι που πιστεύουν ότι θα πάρουν εκδίκηση με αυτόν τον τρόπο κάνουν λάθος. Αυτή η επονείδιστη απόφαση εκείνων που εκμεταλλεύονται την ιστορία για πολιτικούς σκοπούς είναι άκυρη για την κυβέρνηση και τον λαό μας», ανέφερε ο τούρκος ΥΠΕΞ.

«Θα βλάψουν τις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ»

Παράλληλα, οι υπηρεσίες του εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία καταδικάζεται σθεναρά η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων να ζητήσει την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, στο δελτίο Τύπου που δημοσιοποίησε, ανέφερε ότι η απόφαση αυτή αντιβαίνει στη συμμαχία της Τουρκίας και των ΗΠΑ, συμμάχων στον Οργανισμό του Συμφώνου του Βόρειου Ατλαντικού.

Η απόφαση με την οποία καλείται η κυβέρνηση του Ρεπουμπλικάνου Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλλει κυρώσεις και άλλα περιοριστικά μέτρα σε βάρος της Τουρκίας και κορυφαίων τούρκων αξιωματούχων εξαιτίας της τουρκικής στρατιωτικής επίθεσης στη βορειοανατολική Συρία εγκρίθηκε νωρίτερα με 403 ψήφους υπέρ έναντι 11 κατά.

Στην ανακοίνωσή του το τουρκικό ΥΠΕΞ επισημαίνει επίσης ότι το ψήφισμα αυτό αντίκειται στη διμερή συμφωνία της Ουάσιγκτον και της Αγκυρας, της 17η Οκτωβρίου, για την κήρυξη κατάπαυσης του πυρός, η οποία ανέστειλε την τουρκική στρατιωτική επιχείρηση.

Ακόμη, καλεί την κυβέρνηση των ΗΠΑ να λάβει μέτρα για να αποφευχθούν κινήσεις οι οποίες θα βλάψουν περαιτέρω τους διμερείς δεσμούς.