«Ξέπλυμα χρήματος» : Τα νέα κόλπα, ο «Mr Bitcoin» και οι σκοτεινές διαδρομές

Του Χάρη Καρανίκα

Πριν από περίπου 20 ημέρες το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης έλαβε αίτημα από την Ιαπωνία για την παροχή στοιχείων σχετικά με μια υπόθεση που εκτυλίχθηκε και στην Ελλάδα. Ο Νομπουάκι Κομπαγιάσι, διαχειριστής της Mt Gox, μιας εταιρείας που φέρεται να έχει πέσει θύμα της μεγαλύτερης ληστείας ψηφιακών νομισμάτων bitcoin παγκοσμίως με λεία αξίας άνω των 500 εκατομμυρίων δολαρίων, ρωτούσε τους Αμερικανούς εάν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με την εξαφάνιση αυτών των χρημάτων.

Στο επίκεντρο της υπόθεσης φαίνεται ότι βρίσκεται ο Αλεξάντερ Βίνικ, ο ρώσος υπήκοος που συνελήφθη στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2017 και έκτοτε βρίσκεται σε κράτηση – ακόμα και μετά την παρέλευση του 18μηνου ορίου προφυλάκισης οι δικαστικές αρχές ενέκριναν 6μηνη παράταση του περιορισμού του.

Το διεθνές «πλυντήριο»

Ο Βίνικ, γνωστός και ως «Mr Bitcoin», εμφανιζόταν ως ο ιθύνων νους πίσω από ένα διεθνές «πλυντήριο» βρώμικου χρήματος από το οποίο πέρασαν περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια δολάρια μέσω της BTC-e, μιας εταιρείας ανταλλαγής ψηφιακών νομισμάτων με την οποία φερόταν να συνδέεται, όπως αναφερόταν στο κατηγορητήριο των ΗΠΑ το 2017. Σε αυτά τα χρήματα περιλαμβάνονταν και εκατοντάδες χιλιάδες bitcoin, αξίας τότε μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων, τα οποία φέρεται ότι είχαν κλαπεί από τη Mt Gox – την υπόθεση που τώρα ψάχνει ο Κομπαγιάσι. Ο Βίνικ από τη στιγμή που φυλακίστηκε έχει μετατραπεί σε μήλον της έριδος ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία, καθώς και οι δύο χώρες έχουν αιτηθεί την έκδοσή του.

Ο Βίνικ (φωτογραφία), γνωστός και ως «Mr Bitcoin», από τη στιγμή που φυλακίστηκε έχει μετατραπεί σε μήλον της έριδος ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία, καθώς και οι δύο χώρες έχουν αιτηθεί την έκδοσή του. Ο ρώσος υπήκοος συνελήφθη τον Ιούλιο του 2017 και έκτοτε βρίσκεται σε κράτηση – ακόμη και μετά την παρέλευση του 18μηνου ορίου προφυλάκισης οι δικαστικές αρχές ενέκριναν 6μηνη παράταση του περιορισμού του.

Το μονοπάτι του χρήματος, των εταιρειών και των προσώπων που ακουμπούν την υπόθεση περνά μέσα και από μια «νέα τεχνολογία» ξεπλύματος χρήματος που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια και βρίσκεται βήματα μπροστά από τις διωκτικές αρχές.

Η «νέα» αυτή «τεχνολογία» περιλαμβάνει τη χρήση εταιρειών SLPs (Scottish Limited Partnerships), μια μορφή σκωτζέζικων εταιρειών περιορισμένης ευθύνης που εγγράφονται μεν στο βρετανικό μητρώο αλλά στις οποίες δεν πραγματοποιούνται έλεγχοι, ούτε υπάγονται σε φορολόγηση. Εκρηξη στο νέο φαινόμενο των SLPs καταγράφηκε το 2016, μία χρονιά πριν συλληφθεί ο Βίνικ: τότε καταχωρίστηκαν στο βρετανικό μητρώο επιχειρήσεων περισσότερες νέες SLP απ’ όσες είχαν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, σύμφωνα με έρευνα της δημοσιογραφικής ομάδας Bellingcat – της ίδιας ομάδας που αποκάλυψε ότι πίσω από την απόπειρα δηλητηρίασης του πρώην ρώσου πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ στη Βρετανία βρίσκονταν ρώσοι πράκτορες.

Από τα ευρήματα της έρευνας της Belingcat φαίνεται ότι χιλιάδες SLPs στεγάζονται σε διευθύνσεις γραμματοκιβωτίων ή σε εικονικά γραφεία, χωρίς να έρθουν σε επαφή με τον πραγματικό ιδιοκτήτη τους. Μόλις 28 διευθύνσεις φιλοξενούν το 91% όλων των SLPs που καταχωρίστηκαν τα τελευταία δύο χρόνια. Μέτοχοι στη συντριπτική πλειοψηφία αυτών των SLPs είναι άλλες offshore με έδρα εξωτικούς φορολογικούς παραδείσους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλες οι SLPs χρησιμοποιούνται για ύποπτους σκοπούς: στην έρευνα της Belingcat αναφέρεται ότι περίπου 650 εταιρείες στο διάστημα 2015-2016 φαίνεται να χρησιμοποιούνται ως νόμιμες δομές χρηματοδότησης.

Εταιρείες SLPs έχουν χρησιμοποιηθεί για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες τουλάχιστον σε δύο διεθνή σκάνδαλα που έφερε στο φως της δημοσιότητας το OCCRP, η ομάδα ερευνητών δημοσιογράφων που ασχολούνται με θέματα οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς: το «ρωσικό πλυντήριο», έναν μηχανισμό ξεπλύματος περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσω Μολδαβίας και Εσθονίας και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη, και το «αζερικό πλυντήριο», την υπόθεση διοχέτευσης χρήματος για τον επηρεασμό ευρωπαίων αξιωματούχων. Σκωτσέζικες εταιρείες περιορισμένης ευθύνης φέρεται να μετείχαν και στο σκάνδαλο ξεπλύματος της Danske Bank, στο οποίο φαίνεται ότι εμπλέκεται και η Deutsche Bank, αλλά και σε υποθέσεις διασπάθισης δημόσιου χρήματος στο Καζακστάν.

Υπόγειες σχέσεις

Η έρευνα της Belingcat εντόπισε τέσσερα δίκτυα «αντιπροσώπων» SLPs που ήταν υπεύθυνοι για τη δημιουργία περίπου 6.000 τέτοιων ύποπτων εταιρειών, οι οποίες ενδέχεται να εμπλέκονται σε υποθέσεις ξεπλύματος, διαφθοράς και απάτης. Σε ένα από αυτά τα δίκτυα, τη LAS International με έδρα την Αγγλία, εντοπίζονται και ίχνη του Αλεξάντερ Βίνικ.

Η LAS International τα τελευταία δύο χρόνια έχει ιδρύσει περισσότερες από 1.600 SLPs, ενώ εταιρεία με την οποία συνδέεται επιπλέον – 300 στο σύνολο – φαίνεται ότι βρίσκεται πίσω από περίπου 2.000 τέτοιες εταιρείες. Στο δίκτυο της LAS από σκωτσέζικες ετερόρρυθμες περιλαμβάνεται και η Meezarte Holding Inc, η οποία έχει αναλάβει τον ρόλο του Γενικού Εταίρου (δηλαδή αυτού που ελέγχει τα δικαιώματα ψήφου και έχει διακριτική ευχέρεια επένδυσης και διάθεσης των επενδύσεων) σε 251 SLPs του δικτύου. Ως εκπρόσωπος-μέλος της Meezarte, η οποία, όπως φαίνεται, παίζει βασικό ρόλο στο δίκτυο των SLPs της LAS έχει οριστεί η Τζίνα Εσπαρόν από τις Σεϋχέλλες. H ίδια εμφανίζεται να συνδέεται και με εταιρεία του Βίνικ μέσω της οποίας φέρεται να ξεπλύθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι ρώσοι χάκερ και ο κύπριος μεσολαβητής

Ο Βίνικ φέρεται ότι ήταν δημοφιλής στον υπόκοσμο της Μόσχας με το ψευδώνυμο «Sasha WME». Ενας από τους πελάτες της BTC-e, της εταιρείας που κατηγορήθηκε για ξέπλυμα χρήματος, ήταν η ομάδα χάκερ Fancy Bear, η οποία θεωρήθηκε ότι βρίσκεται πίσω από την υποκλοπή μηνυμάτων από την Εθνική Επιτροπή των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, τα οποία δημοσιεύθηκαν στα Wikileaks.

Σύμφωνα με την Eliptic, μια βρετανική εταιρεία ερευνών που ανέλυσε πληρωμές με ψηφιακών νομισμάτων για λογαριασμό του BBC, η ομάδα χάκερ Fancy Bear διέθετε bitcoin τα οποία έφεραν ίχνη από την BTC-e. Την ημέρα που ο Βίνικ συνελήφθη στην Ελλάδα το 2017 το site της BTC-e κατέβηκε. Tον επόμενο μήνα ένα site, το οποίο φέρεται να είναι ο διάδοχος της εταιρείας του Βίνικ, λανσαρίστηκε υπό την επωνυμία WEX με εγγεγραμμένο ιδιοκτήτη την κόρη ενός φιλορώσου παράγοντα που συμμετείχε στον πόλεμο για την προσάρτηση της Κριμαίας.

Στο δίκτυο των SLPs εμφανίζεται και ένας Κύπριος με παρελθόν: όπως αναφέρεται στην έρευνα της Belingcat, ο κύπριος πρώην φορολογικός επιθεωρητής Μάριος Παπαντωνίου και ένα δίκτυο συνεργατών του βρίσκονται πίσω από τη δημιουργία τουλάχιστον 1.230 SLPs από το 2017 έως το 2019. Το όνομά του είχε εμφανιστεί ξανά στην υπόθεση του «ρωσικού πλυντηρίου», όταν αποκαλύφθηκε ότι τέσσερις βρετανικές εταιρείες που είχε δημιουργήσει μετέφεραν περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια από τη Ρωσία, τα οποία στη συνέχεια διαχύθηκαν σε δεκάδες άλλες εταιρείες βιτρίνες του μηχανισμού ξεπλύματος.