Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Μια εκφυλιστική ασθένεια που μπορεί να μας τυφλώσει

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι η πρώτη αιτία απώλειας της κεντρικής όρασης. Επιδρά με τέτοιον τρόπο στην ωχρά κηλίδα ώστε το μάτι αργά και σταδιακά χάνει την ικανότητα να βλέπει λεπτομέρειες καθαρά. Μάλιστα, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, στις σύγχρονες κοινωνίες η ΗΕΩ είναι η συχνότερη οφθαλμική πάθηση σε άτομα άνω των 55 ετών.

Η ΗΕΩ είναι μια εκφυλιστική πάθηση της ωχράς κηλίδας, δηλαδή εκείνης της περιοχής που βρίσκεται στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς και ευθύνεται για την οξεία κεντρική όραση που χρειάζεται στην οδήγηση ή στο διάβασμα. «Συνεπώς, όταν η ωχρά κηλίδα προσβάλλεται, η κεντρική όραση θολώνει και σιγά σιγά ο ασθενής οδηγείται σε μη αναστρέψιμη απώλειά της στο ένα ή και στα δύο μάτια» σημειώνει ο χειρουργός οφθαλμίατρος και αντιπρόεδρος της Εταιρείας Υαλοειδούς -Αμφιβληστροειδούς κ. Ιωάννης Ι. Δατσέρης.

Οπως ο ίδιος σημειώνει, πολλοί ηλικιωμένοι εμφανίζουν εκφύλιση της ωχράς ως μέρος της «φυσιολογικής» γήρανσης του σώματος. Στην Ελλάδα έρευνες έχουν δείξει ότι το 1,5% των πολιτών ηλικίας άνω των 60 ετών πάσχει από την «υγρή» μορφή της πάθησης.

«Ακριβώς γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι ακόμη γνωστό, αν και πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν πολλούς επιβαρυντικούς παράγοντες, ή αλλιώς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της πάθησης, όπως π.χ. η κληρονομικότητα (έχουν ενοχοποιηθεί συγκεκριμένα γονίδια), η καυκάσια / λευκή φυλή, το κάπνισμα, η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία και ο σακχαρώδης διαβήτης» προσθέτει.

Αδυναμίες στην όραση

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν συμπτώματα που πρέπει να θορυβήσουν τους ασθενείς ώστε να κλείσουν άμεσα ραντεβού με τον οφθαλμίατρό τους, τα οποία σύμφωνα με τον κ. Δατσέρη είναι τα εξής:

Οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυματιστές.

• Μερικά γράμματα λείπουν κατά την ανάγνωση.
• Μειώνεται η ικανότητα διάκρισης των χρωμάτων.
• Δυσκολεύεται η όραση στο ημίφως και στο σκοτάδι.

Σε προχωρημένο στάδιο της νόσου ο ασθενής συναντά δυσκολίες σε πολλές καθημερινές ασχολίες, όπως ανάγνωση, οδήγηση, αναγνώριση προσώπων, παρακολούθηση τηλεόρασης, ταξίδια, ψώνια κ.λπ.

«Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς διακρίνεται σε δύο τύπους: στην ξηρά μορφή (μη νεοαγγειακή) και στην υγρή μορφή (νεοαγγειακή). Η ξηρά μορφή είναι πιο συχνή και απαντάται στο 85%-90% των ασθενών. Προκαλείται από τη γήρανση και λέπτυνση του ιστού της ωχράς, από συσσώρευση χρωστικών ή από συνδυασμό των δύο διαδικασιών. Η υγρή μορφή της νόσου συνήθως οδηγεί γρηγορότερα σε ακόμα σοβαρότερη απώλεια της όρασης» εξηγεί ο κ. Δατσέρης.

Και προσθέτει: «Εκτός από την ανεπάρκεια των απαραίτητων αντιοξειδωτικών στην ωχρά κηλίδα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στους φυσικούς μηχανισμούς άμυνας του ματιού. Οι πιο σημαντικοί είναι: κάπνισμα, δίαιτα φτωχή σε λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, παχυσαρκία, έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, κληρονομικότητα, φύλο (οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες), υπέρταση, ανοιχτόχρωμη ίριδα».

Τι πρέπει να προσέχουμε

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, στην περίπτωση της ΗΕΩ, η προφύλαξη και η πρόληψη παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο, αφού η πάθηση είναι μη αναστρέψιμη και η χαμένη όραση δεν μπορεί να αποκατασταθεί.

«Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με αντιοξειδωτικές ουσίες έχουν προφυλακτική επίδραση, μειώνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης ΗΕΩ. Οι ουσίες λουτεΐνη και ζεαξανθίνη είναι δύο προστατευτικά καροτινοειδή που βρίσκονται αποκλειστικά στην κίτρινη χρωστική της ωχράς και ευθύνονται για την πυκνότητά της. Σύμφωνα με μελέτες, η λήψη λουτεΐνης και ζεαξανθίνης βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα της χρωστικής της ωχράς κηλίδας» αναλύει ο ίδιος.

Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη δρουν σαν «εσωτερικά γυαλιά ηλίου» με δύο τρόπους: απορροφούν την μπλε ακτινοβολία και εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες. Προσλαμβάνονται μόνο μέσω της διατροφής και δεν συντίθενται από τον οργανισμό. Στη φύση απαντώνται στα σκούρα πράσινα λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο κ.λπ.) και στα φρούτα. Για να προσλάβουμε όμως τη συνιστώμενη ημερήσια δόση λουτεΐνης και ζεαξανθίνης, θα πρέπει να καταναλώνουμε τουλάχιστον δύο βαθιά πιάτα ωμό σπανάκι καθημερινά.

«Στην εξιδρωματική μορφή της πάθησης ουσιαστικός τρόπος αντιμετώπισης ξεκίνησε το 2000 με τη φωτοδυναμική θεραπεία, η οποία εκμεταλλεύεται την ιδιότητα μιας δραστικής ουσίας, της verteporfin, που αφενός απορροφάται επιλεκτικά από τη νεοαγγειακή μεμβράνη και αφετέρου ενεργοποιείται με τη βοήθεια laser και παράγει τοξικές ενώσεις οι οποίες την καταστρέφουν.

Τα τελευταία χρόνια είχαμε όμως σημαντικές εξελίξεις στη θεραπεία της πάθησης με την είσοδο στη φαρέτρα μας των αντιαγγειογενετικών ουσιών (anti-VEGF)» τονίζει ο κ. Δατσέρης.

«Η θεραπεία με τις αντι-VEGF γίνεται με έγχυση του φαρμάκου εντός της υαλοειδικής κοιλότητας του οφθαλμού ανά τακτά χρονικά διαστήματα (4 εβδομάδες). Η «ένεση» στον οφθαλμό, όπως την αποκαλεί ο κόσμος, γίνεται με απλή διαδικασία, αναισθησία σταγόνων κάτω από άσηπτες συνθήκες, η δε βελόνα που χρησιμοποιούμε είναι πάρα πολύ λεπτή και δεν προκαλεί πόνο».

Οι κλινικές μελέτες έδειξαν σημαντικά αποτελέσματα από τη χρήση αυτής της θεραπευτικής μεθόδου, ενώ ο συνδυασμός της φωτοδυναμικής τόσο με αυτές τις ουσίες όσο και με άλλες έχει δείξει επίσης πολύ καλά αποτελέσματα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας δεν τυφλώνει, απλώς μειώνει σημαντικά την κεντρική όραση στις προχωρημένες μορφές της, με την έγκαιρη διάγνωση και την άμεση αντιμετώπιση να αποτελούν τα δύο αποτελεσματικότερα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους οι ειδικοί.

«Η ενημέρωση των πολιτών για τα πρώτα συμπτώματα είναι επίσης υποχρέωση της πολιτείας, των οφθαλμιάτρων και των οφθαλμολογικών συλλόγων για τη σωστή πρόληψη της νόσου. Ολοι μας όμως, και ειδικότερα όσοι είμαστε άνω των 50 ετών, θα πρέπει να εξεταζόμαστε προληπτικά από τον οφθαλμίατρο σε ετήσια βάση, αν πάσχουμε δε από μορφή της νόσου θα πρέπει να ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες του» υπογραμμίζει ο κ. Δατσέρης.