Μεταναστευτικό: Πόσο αξιοποιούμε την Ενωση;

Το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό γίνεται μη διαχειρίσιμο πρόβλημα σύμφωνα με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη. Αλλά πόσο δυναμικά αξιοποιούμε πράγματι την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), όχι μόνο με καταγγελίες και επιστολές, αλλά με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή του. Μαγικές λύσεις βέβαια δεν υπάρχουν, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Ενωση παρά τις προσπάθειες των Οργάνων της έχει αποτύχει να διαμορφώσει γνήσια κοινή μεταναστευτική πολιτική, με μεταξύ άλλων ένα νέο ενιαίο σύστημα απονομής ασύλου.

(Η σχετική νομοθετική πρόταση βρίσκεται μπλοκαρισμένη εδώ και καιρό με τη νέα Επιτροπή να υπόσχεται μια εναλλακτική προσέγγιση για την υιοθέτησή της). Παρά ταύτα μπορούν και πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες – παρεμβάσεις Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει. Ετσι, πέρα από τη γενικότερη πίεση για μια συνολική κοινή μεταναστευτική πολιτική (που ούτως ή άλλως η ΕΕ οφείλει να διαμορφώσει για ένα σαφώς «ευρωπαϊκό πρόβλημα»), θα πρέπει να εστιάσουμε εντονότερα:

Πρώτον, σε μια ρύθμιση «τύπου Μάλτας» για την Ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή την Ελλάδα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Μάλτα πέντε κράτη-μέλη της Ενωσης (Μάλτα, Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Φινλανδία) συμφώνησαν ως «συνασπισμός των επιθυμούντων» σ’ ένα εθελοντικό σχήμα για την οιονεί αυτόματη κατανομή αιτούντων άσυλο/ προσφύγων/ μεταναστών αφού τα υποχρεωτικά σχήματα ανακατανομής (relocation) δεν λειτούργησαν (λόγω κυρίως της αντίδρασης των χωρών του Βίσεγκραντ – Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία).

Το σχήμα αυτό καλύπτει μόνο την Κεντρική Μεσόγειο αλλά χαιρετίσθηκε ως πρωτοβουλία-τομή για το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό. Ενα τέτοιο σχήμα για την Ελλάδα επιβάλλεται τώρα με τη συμμετοχή των επιθυμούντων κρατών-μελών αλλά και όλων των υποψηφίων για ένταξη κρατών των Δ. Βαλκανίων. Και η Ελλάδα θα πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία να οργανώσει ταχύτατα μια συνάντηση στη Αθήνα των επιθυμούντων χωρών-μελών για τον σκοπό αυτό. Είναι επιεικώς περίεργο ότι μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία σοβαρή συνάντηση στην Αθήνα για το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα.

Δεύτερον, θα πρέπει να καταβληθεί εντονότερη προσπάθεια τώρα προκειμένου η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή (Frontex) να επεκτείνει τη δράση της στα τουρκικά χωρικά ύδατα. Για κάτι τέτοιο απαιτείται βέβαια η προηγούμενη υπογραφή συμφωνίας με την Τουρκία. Παρόμοιες συμφωνίες η ΕΕ συνήψε με το Μαυροβούνιο και την Αλβανία, ενώ έχει μονογράψει με τη Β. Μακεδονία, Σερβία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Η Τουρκία έχει αντιδράσει στην προοπτική μιας τέτοιας συμφωνίας αλλά οι συνθήκες έχουν τώρα αλλάξει.

Τρίτον, τον Ιούνιο 2018 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε καλέσει Συμβούλιο και Επιτροπή να διερευνήσουν την έννοια των «περιφερειακών πλατφορμών αποβίβασης σε στενή συνεργασία με τρίτες χώρες».

Η Επιτροπή προχώρησε στην κατεύθυνση αυτή αλλά έπειτα από κάποιες πρώτες αντιδράσεις η ιδέα πάγωσε. Θα πρέπει να ξεπαγώσει τώρα. Οι εισροές από Τουρκία θα μπορούσαν να σταματήσουν μόνο με ένα τέτοιο μέτρο (αφού η γνωστή Δήλωση φαίνεται να εξαντλεί τα όριά της). Βεβαίως εάν η Τουρκία δεχθεί τέτοια πλατφόρμα θα επιχειρήσει κάποια διασύνδεση με τη «ζώνη ασφαλείας» που προωθεί στη Β. Συρία. Αυτό όμως ίσως να προσφέρει και κάποια δυνατότητα αλλά με όλες τις εγγυήσεις σεβασμού θεμελιωδών δικαιωμάτων και διεθνούς δικαίου.

Δυναμικότερη παρέμβαση στην Ενωση συνεπώς με την αξιοποίηση και όλων των παράλληλων διαπραγματεύσεων, περιλαμβανομένων και αυτών για το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ).

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών