Σπύρος Μελετζής : Η φωτογραφία, το μεγάλο σχολειό της ζωής μου

Ο Σπύρος Μελετζής, το «σαΐνι», όπως ήταν το παρατσούκλι του, γεννήθηκε το 1906 στην Ίμβρο, όπου τελείωσε το δημοτικό και το σχολαρχείο.

Το 1923, όταν η Ίμβρος παραχωρήθηκε στους Τούρκους, μετέβη αρχικά στην Αλεξανδρούπολη, όπου είχε την πρώτη επαφή του με το φωτογραφικό φακό, και από εκεί στην Αθήνα, το 1927, αφού προηγήθηκε ένα σύντομο πέρασμα από τη Θεσσαλονίκη.

Το ξεκίνημα

Αφού μυήθηκε στην τέχνη της φωτογραφίας από άξιους δασκάλους και διεξήγαγε περιοδεία 22 μηνών, ο Μελετζής πραγματοποίησε την πρώτη του φωτογραφική έκθεση στα Ιωάννινα, το 1938, με θέμα την ηπειρώτικη φύση.

Η εν λόγω έκθεση μεταφέρθηκε το 1939 στην Αθήνα, στον «Παρνασσό», όπου απέσπασε επαίνους.

Το 1939 ο Μελετζής πραγματοποίησε ένα δεύτερο φωτογραφικό ταξίδι, στην Κεφαλλονιά αυτήν τη φορά.

Ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής ο φακός του Μελετζή κατέγραψε τον αντιστασιακό αγώνα του ελληνικού λαού.

Ο Μελετζής, ως επίσημος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης, άρχισε να απαθανατίζει σημαντικά γεγονότα του αντιστασιακού αγώνα, όπως την ίδρυση της ΠΕΕΑ, το Γενικό Στρατηγείο, τη Σχολή της Ρεντίνας, τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου (Κορυσχάδες Ευρυτανίας), αλλά και στιγμές της καθημερινότητας των ανταρτών.

Οι φωτογραφίες του Μελετζή διακρίνονται για την ιστορική βαρύτητά τους, αλλά και την υψηλή αισθητική τους.

Η μεταπολεμική περίοδος

Μετά την απελευθέρωση ο Μελετζής ακολούθησε νέους καλλιτεχνικούς δρόμους και απέσπασε πολλές τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.

Στο πλαίσιο αυτό, φωτογράφισε έργα ελλήνων ζωγράφων του 19ου αιώνα. Τη δεκαετία του ’50 πραγματοποίησε περιοδείες, συμμετείχε σε εκθέσεις, παρέδωσε μαθήματα και φωτογράφισε δημόσια έργα επί υπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Από το 1960 και μετά το ενδιαφέρον του Μελετζή στράφηκε στη φωτογράφιση αρχαιοτήτων και στην έκδοση οδηγών για αρχαιολογικά μουσεία της πατρίδας μας.

Το 1974 ο Μελετζής εξέδωσε το λεύκωμα «Με τους αντάρτες στα βουνά», ενώ το 1987 κυκλοφόρησε βιβλίο του με θέμα τον Όλυμπο.

Το 1993 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Βιέννης οργάνωσε μεγάλη έκθεση του Μελετζή με θέμα την Ελλάδα.

Το 1997 εκδόθηκε το λεύκωμα «Ίμβρος», μια κατάθεση ψυχής από τον Μελετζή στη σκλαβωμένη πατρίδα του.

Ο πλούτος και η αξία του έργου του Μελετζή

Ο Μελετζής φωτογράφισε τις σημαντικότερες κατά καιρούς προσωπικότητες, από βασιλείς και πολιτικούς μέχρι καλλιτέχνες και διανοουμένους.

Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι στο φωτογραφικό αρχείο του Μελετζή, αυτήν την πολύτιμη ιστορική παρακαταθήκη και παντοτινή κληρονομιά του λαού μας, βρίσκεται καταγεγραμμένη ολόκληρη η Ελλάδα: η γη και οι άνθρωποί της, τα ήθη και τα έθιμά τους.

Ο Μελετζής κατάφερε να καταγράψει με το φακό του τα όνειρα, τις ελπίδες, τους αγώνες, τους καημούς, τους πόθους και τις προσδοκίες των Ελλήνων.

Το 1995 ο Σπύρος Μελετζής τιμήθηκε για την προσφορά του με την απονομή του Σταυρού του Φοίνικος από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο.

Ο Μελετζής για το έργο του

Ο ίδιος ο Μελετζής είχε συμπυκνώσει ως εξής τη στενή σχέση του με τη φωτογραφία, τη μεγάλη αγάπη του:

«Η φωτογραφία στάθηκε για μένα το μεγάλο σχολειό της ζωής μου. Χωρίς τη βοήθεια και τη συμπαράστασή της μπορεί η ζωή μου να περνούσε ολόκληρη χωρίς κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον».

Κι ακόμη: «Συνάντησα μια ρουμελιώτισσα γερόντισσα, που κουβαλούσε εφόδια για τους αντάρτες. Όταν τη ρώτησα πώς μπορεί να είναι ζαλωμένη με ένα τόσο βαρύ φορτίο, πήρα μιαν απάντηση: Αγώνας είναι αυτός συναγωνιστή, άμα κερδίσουμε, τα κερδίζουμε όλα. Άμα τα χάσουμε, τα χάνουμε όλα. Τότε είδα αυτήν τη γερόντισσα σαν γίγαντα μπροστά μου και άρχισα να σκέφτομαι ότι οι φωτογραφίες που έπρεπε να τραβήξω έπρεπε να έχουν την αγωνία, την πίστη, την ελπίδα και τη λεβεντιά αυτού του λαού».

Ο Σπύρος Μελετζής πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 97 ετών, την Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2003.