Ισραηλινοί εποικισμοί: Πώς η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ επηρεάζει και την Κύπρο

Ο Ντόναλντ Τραμπ μέχρι τώρα δεν έχει ανακοινώσει το μεγάλο του σχέδιο για τη Μέση Ανατολή. Όμως, η κυβέρνησή του έχει κάνει διάφορες κινήσεις που παραπέμπουν σε ακόμη μεγαλύτερη αποδοχή των ισραηλινών θέσεων και σε μετατόπιση από προηγούμενες πάγιες θέσεις της αμερικανικής διπλωματίας.

Αυτό, άλλωστε, φάνηκε και από την απόφασή του να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ και να ανακοινώσει τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας εκεί.

Τώρα ήταν η σειρά του αμερικανού ΥΠΕΞ να εξαγγείλει την εγκατάλειψη μίας ακόμη πάγιας θέσης των ΗΠΑ σε σχέση με το Μεσανατολικό. Ειδικότερα, ο Μάικ Πομπέο ανακοίνωσε τη Δευτέρα 18 Νοεμβρίου ότι οι ΗΠΑ αναθεωρούν τη γνώμη τους ως προς το καθεστώς των ισραηλινών εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη και πλέον δεν θεωρούν ότι οι ισραηλινοί εποικισμοί στην Δυτική Όχθη αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

«Το να υποστηρίζουμε ότι η δημιουργία εποικισμών πολιτών είναι ασύμβατη με το διεθνές δίκαιο δεν προώθησε την υπόθεση της ειρήνης», ήταν η χαρακτηριστική του αναφορά. Ο Πομπέο δεν πήρε θέση ως το καθεστώς κυριαρχίας στις κατεχόμενες περιοχές, όμως υποστήριξε ότι αρμόδια να κρίνουν τη νομιμότητα των εποικισμών είναι τα δικαστήρια του Ισραήλ.

Ποια ήταν μέχρι τώρα η θέση των ΗΠΑ

Η επίσημη νομική θέση των ΗΠΑ είχε διαμορφωθεί επί προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ. Το 1978, ο νομικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χέρμπερτ Χάνσελ, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, είχε υποστηρίξει ότι με βάση το διεθνές δίκαιο ο εποικισμός των περιοχών που κατέλαβε το Ισραήλ μετά το 1967, περιοχές που ακόμη και σήμερα θεωρούνται παράνομη κατοχή με βάση αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ως παράνομος εποικισμός.

Ο Χάνσελ υποστήριζε ότι ενώ το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να παίρνει μέτρα για ζητήματα που αφορούν τις στρατιωτικές του ανάγκες ή τη άσκηση διοίκησης στις κατεχόμενες περιοχές, η δημιουργία οικισμών από μη στρατιωτικούς εποίκους ήταν ασύμβατη με το διεθνές δίκαιο.

Η θέση αυτή είχε αμφισβητηθεί κατά καιρούς από αμερικανικές κυβερνήσεις, αλλά ποτέ δεν είχε ανατραπεί πλήρως. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2016, λίγες μέρες πριν τη λήξη της προεδρικής θητείας του Μπαράκ Ομπάμ, οι ΗΠΑ είχαν επιτρέψει την έκδοση του ψηφίσματος 2334 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που καταδίκαζε τους ισραηλινούς εποικισμούς.

Το ζήτημα είναι ότι το Ισραήλ συνέχισε την πολιτική του εποικισμού για δεκαετίες, ακόμη και μετά τις συμφωνίες του Όσλο και τη συγκρότηση της Παλαιστινιακής Αρχής. Το αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθεί περίπλοκο σύστημα από οικισμούς και φυλάκια που κατά την παλαιστινιακή πλευρά καθιστά πρακτικά αδύνατο να μπορέσει να φτιαχτεί ένα βιώσιμο Παλαιστινιακό κράτος στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη.

Ως αποτέλεσμα το θέμα αυτό είναι από τα πιο ακανθώδη σε οποιαδήποτε απόπειρα ειρηνικής επίλυσης του ζητήματος, καθώς είναι αδύνατο να υπάρξει λύση «δύο κρατών» (η θέση που εξακολουθεί να είναι η επίσημη θέση του ΟΗΕ με βάση τα σχετικά ψηφίσματα, αλλά και η θέση των περισσότερων κυβερνήσεων) χωρίς αντιμετώπιση του ζητήματος των εποικισμών.

Όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ, που έχει στηρίξει συχνά τον Μπ. Νετανιάχου, έχει πάρει σαφώς πιο φιλοϊσραηλινές θέσεις. Αντίστοιχα άνθρωποι που είναι κοντά του έχουν στηρίξει ανοιχτά τους εποικισμούς, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Ισραήλ, Ντέιβιντ Φρίντμαν, που στον παρελθόν είχε κάνει εκστρατείες χρηματοδότησης (fundraising) των οικισμών στις κατεχόμενες περιοχές. Φιλειρηνικές οργανώσεις έχουν καταγγείλει ότι η δραστηριότητα του εποικισμού εντάθηκε στην περίοδο της προεδρίας Τραμπ.

Η ανακοίνωση Πομπέο αποτέλεσε μια σημαντική επιτυχία για τον Νετανιάχου, κατεξοχήν οπαδό των εποικισμών, ο οποίος δεν έχει καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση, μετά από δύο εκλογικές μάχες και μάχεται για την πολιτική του επιβίωση, καθώς εάν ούτε ο αντίπαλός του Μπένι Γκαντς σχηματίσει κυβέρνηση, το Ισραήλ θα πάει σε νέες εκλογές με τον Νετανιάχου να πρέπει να αντιμετωπίσει και την σε βάρος του ποινική δίωξη για κατηγορίες απάτης και δωροδοκίας.

Πάντως, η δήλωση Πομπέο ήρθε σε μια στιγμή που το Ισραήλ είχε δεχθεί ένα πλήγμα στο συγκεκριμένο μέτωπο, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι τα προϊόντα που παράγονται στους ισραηλινούς εποικισμούς πρέπει να αναφέρουν ρητά την προέλευσή τους στις ετικέτες.

Καταδικάζουν οι Παλαιστίνιοι

Η Παλαιστινιακή Αρχή καταδίκασε με πολύ έντονο τρόπο τις δηλώσεις Πομπέο. Εκπρόσωπός της υποστήριξε ότι η δήλωση Πομπέο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το διεθνές δίκαιο και τις αποφάσεις που απορρίπτουν τους εποικισμούς και πως οι ΗΠΑ δεν έχουν το δικαίωμα να ακυρώνουν τις αποφάσεις που ορίζουν τη διεθνή νομιμότητα, ούτε έχουν το δικαίωμα να νομιμοποιήσουν τους ισραηλινούς εποικισμούς.

Ο γενικός γραμματέας της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης Σαέμπ Ερεκάτ κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να «πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για να απαντήσει και να αποτρέψει αυτή την ανεύθυνη συμπεριφορά των ΗΠΑ, που αποτελεί μια απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια και ειρήνη» και υπογράμμισε ότι σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, οι εποικισμοί «συμπεριλαμβάνονται στον ορισμό των εγκλημάτων πολέμου».

Αρνητικό προηγούμενο για την Κύπρο

Το ζήτημα αυτό έχει και μια ευρύτερη διάσταση. Και αυτό γιατί η αλλαγή άποψης ως προς το διεθνές καθεστώς πρακτικών εποικισμού σε περιπτώσεις παράνομης κατοχής εδαφών, υπάρχει περίπτωση να εφαρμοστεί και σε περιπτώσεις όπως της Κύπρου.

Θυμίζουμε ότι πάγια θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και της Ελλάδας είναι ότι ο εποικισμός που κάνει η Τουρκία στην κατεχόμενη Κύπρο αποτελεί πράξη που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.

Το ζήτημα αυτό επισημαίνει με ανακοίνωσή του και το ΑΚΕΛ που υποστηρίζει ότι η «κυβέρνηση των ΗΠΑ συνεχίζει την προκλητική πολιτική παραγνώρισης και καταπάτησης του διεθνούς δικαίου, χαρακτηρίζοντας, με δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών M. Πομπέο, ως νόμιμους τους ισραηλινούς εποικισμούς στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη».

Γι’ αυτό και το ΑΚΕΛ καλεί «την κυβέρνηση και τον Υπουργό Εξωτερικών να συνταχθούν με το διεθνές δίκαιο και να καταγγείλουν την ενέργεια των ΗΠΑ, που επιχειρούν να νομιμοποιήσουν τον ισραηλινό εποικισμό. Ο εποικισμός στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη –όπως και στην κατεχόμενη Κύπρο- συνιστά έγκλημα πολέμου».

Σε ανάλογο τόνο και το Παγκύπριο Συμβούλιο Ειρήνης αναφέρει ανάμεσα στα άλλα: «Η προκλητική ενέργεια των ΗΠΑ να αναγνωρίσει ως νόμιμους τους ισραηλινούς εποικισμούς, μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις και στην υπόθεση του Κυπριακού προβλήματος.

Γι’ αυτό απαιτούμε από την κυβέρνηση Αναστασιάδη, όπως αξιοποιήσει την παρουσία του Υπουργού Εξωτερικών Ν. Χριστοδουλίδη στις ΗΠΑ, έτσι ώστε να καταδικάσει τις προκλητικές δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ και να σταθεί στο πλευρό του Παλαιστινιακού λαού στη βάση των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Δικαίου».