Τουρκία και Κυπριακό

Παρ’ όλο που το ενδιαφέρον της Τουρκίας παραμένει στη Μέση Ανατολή, ειδικότερα δε στην αποτροπή μετεξέλιξης των Κούρδων της Συρίας σε οιονεί κρατική οντότητα στο πρότυπο των ομοεθνών τους στο Ιράκ, η Αγκυρα διατηρεί ψηλά στις προτεραιότητές της και την Ανατολική Μεσόγειο. Μπορεί η εξουδετέρωση και απώθηση των κουρδικών πολιτοφυλακών από τη συνοριακή γραμμή με τη Συρία να είναι ζωτικής σημασίας, καθότι Κούρδοι Συρίας και Τουρκίας συνδέονται οργανικά και ιστορικά, εντούτοις οι πυκνές εξελίξεις με επίκεντρο την ενέργεια σε Αίγυπτο, Ισραήλ και Κύπρο υποχρεώνουν την Αγκυρα να προβαίνει σε ενέργειες που εκτιμά ότι κατοχυρώνουν τα συμφέροντά της.

Η επιθετικότητά της οφείλεται στο γεγονός ότι δεν συνομιλεί με τα περισσότερα κράτη της περιοχής, με αποτέλεσμα να στρέφεται στη Λιβύη για να αποκτήσει έρεισμα σε κάποια περιφερειακή δύναμη. Πάντως, ο αυτοαποκλεισμός της διόλου δεν αποκλείεται να την ωθήσει στην ανάληψη πρωτοβουλιών, με την προτροπή και τρίτων δυνάμεων, ώστε να «διορθώσει» τις σχέσεις με Αίγυπτο ή/και Ισραήλ.

Η Κύπρος είναι ιδιαίτερης γεωπολιτικής αξίας για την Τουρκία, καθότι της προσφέρει «πάτημα» στην Ανατολική Μεσόγειο, και ως εξ αυτού πολύ δύσκολα θα συμβιβαστεί με οποιαδήποτε λύση δεν εξασφαλίζει πρωτίστως τη δική της παραμονή στο νησί.

Μάλιστα, ενόψει της τριμερούς Γκουτέρες – Αναστασιάδη – Ακιντζί, η Αγκυρα, θέλοντας να προκαταλάβει τις συζητήσεις, θέτει ένα μαξιμαλιστικό πλαίσιο που δεσμεύει σημαντικά τον Ακιντζί και τορπιλίζει τις ούτως ή άλλως περιορισμένες πιθανότητες για οριστικοποίηση ενός πλαισίου διαπραγμάτευσης. Κοντολογίς, ενώ βρισκόμαστε μακριά ακόμη και από την επίτευξη ενός συμβιβασμού που θα μπορούσε να οδηγήσει σε λύση, η Τουρκία δεν θέλει να ρισκάρει να της χρεωθεί τυχόν αποτυχία και δείχνει να προετοιμάζεται ήδη από τώρα για το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών.

Συνάμα, δείχνει να ανησυχεί για την αυτονόμηση Ακιντζί, τον οποίο προσπαθεί να επαναφέρει στον «ορθό δρόμο», ενόψει και των εκλογών στα Κατεχόμενα τον Απρίλιο του 2020. Είναι σαφές ότι ο τουρκοκύπριος ηγέτης δεν αποτελεί επιλογή της Αγκυρας και η τελευταία θα ήθελε να αποφύγει να αντιμετωπίσει ο εκλεκτός της έναν Ακιντζί ενδυναμωμένο, εφόσον δημιουργούνταν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα οι προϋποθέσεις για διευθέτηση του Κυπριακού, δίνοντας ελπίδα στους Τουρκοκύπριους, που είναι οι μεγάλοι χαμένοι της υπόθεσης. Βέβαια, με το ποσοστό των τούρκων εποίκων να είναι περίπου 60% του συνολικού πληθυσμού, ενώ αρκετοί εκ των γηγενών εύλογα έχουν περισσότερο κυπριακή συνείδηση, η Αγκυρα ευελπιστεί ότι θα ελέγξει τις πολιτικές εξελίξεις.

Η στάση ΕΕ και ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας σε διάφορα ανοιχτά μέτωπα (Συριακό, Κουρδικό, Προσφυγομεταναστευτικό, τρομοκρατία, σχέσεις με Ρωσία) και οι δεδομένες σχέσεις αλληλεξάρτησης που οδηγούν τη Δύση σε μια σχετικά παθητική στάση κατευνασμού προσδίδουν αυτοπεποίθηση στον Ερντογάν. Απαιτούνται ισχυρές δόσεις αποφασιστικότητας από τη Δύση και ο καθορισμός ενός κανονιστικού πλαισίου, αν θέλει να αποφύγει την εκ των υστέρων διαχείριση μη αναστρέψιμων καταστάσεων.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής του ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν»