Τα πειράματα σε ζώα ήταν πάντα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Για τους επιστήμονες είναι ένα αναγκαίο κακό, ενώ για τους ακτιβιστές των δικαιωμάτων των ζώων μια απαράδεκτη μέθοδος. Ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή τα πειράματα στα ζώα θα είναι περιττά, οι επιστήμονες αναζητούν σήμερα εναλλακτικές μεθόδους.

Ένα παράδειγμα είναι η επιστήμη της τοξικολογίας: Ο συνηθέστερος λόγος για τον οποίο φάρμακα αποσύρονται από την αγορά είναι οι τοξικές επιδράσεις στο συκώτι. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να εξετάζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των φαρμάκων με πειράματα σε ζώα. Στη Γερμανία μόλις 103.000 φάρμακα έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα στην αγορά. Μεταξύ 1953 και 2013 μόνο 460 φάρμακα ανακλήθηκαν. Ωστόσο, οι παραπάνω αριθμοί δεν συνεπάγονται μεγάλη ακρίβεια. Και αυτό γιατί δεν έχει σημασία μόνο το αν μια ουσία είναι τοξική για το ήπαρ, αλλά και ποια είναι η συγκέντρωση αυτής στο φάρμακο, κάτι το οποίο είναι συχνά δύσκολο να προβλεφθεί με πειράματα σε ζώα.

Έρευνες χωρίς πειραματόζωα

Το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Τροφίμων και Γεωργίας της Γερμανίας έχει προωθήσει καινοτόμες έρευνες για εναλλακτικές μεθόδους θεσπίζοντας το Βραβείο Έρευνας για την Ευημερία των Ζώων. Αυτή τη χρονιά το βραβείο πήγε στην Βίμπκε Άλμπρεχτ από το ίδρυμα ερευνών IfaDo στο Ντόρντμουντ. Η Άλμπρεχτ έχει αναπτύξει περαιτέρω μία ήδη υπάρχουσα μέθοδο, η οποία θα επιτρέψει στους ερευνητές να κρίνουν καλύτερα στο μέλλον πόσο καλά μπορεί να προβλεφθεί η ηπατική τοξικότητα.

«Υποθέτουμε ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον άλλα δέκα χρόνια για να μην είναι πλέον απαραίτητα τα πειράματα σε ζώα σε αυτόν τον κλάδο», λέει ο καθηγητής Γιάν Χένγκστλερ, διευθυντής του ιδρύματος ερευνών IfADo και του τμήματος τοξικολογίας. «Αλλά είμαστε σίγουροι ότι τα επίπεδα τοξικότητας θα μπορούν να προβλεφθούν τότε με τη βοήθεια καλλιέργειας μικροοργανισμών και της μαθηματικής μοντελοποίησης».

Για να σταματήσει κανείς εντελώς τα πειράματα σε ζώα στον τομέα της τοξικολογίας, θα πρέπει να ενσωματώσει και άλλα συστήματα οργάνων στο μοντέλο της Άλμπρεχτ. Όπως είναι για παράδειγμα το νευρικό σύστημα ή το αναπαραγωγικό σύστημα. Το σύστημα δοκιμής θα πρέπει να είναι τόσο αξιόπιστο ώστε να μπορεί κάποιος να δοκιμάζει όχι μόνο τις πολύ τοξικές ουσίες, αλλά ολόκληρο το σύνολό τους. Η Άλμπρεχτ εξετάζει τώρα τα συμπεράσματά της σε περισσότερες ουσίες.

Παράλληλα, η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να ερευνά εναλλακτικές μεθόδους. «Νομίζω ότι κανείς δεν θέλει να κάνει πειράματα σε ζώα», επισημαίνει η Άλμπρεχτ. Και συνεχίζει: «υπάρχει βέβαια το ηθικό ζήτημα που παίζει ένα σημαντικό ρόλο. Αλλά επίσης πρόκειται για εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων. Οι δοκιμές σε ζώα είναι δαπανηρές και χρονοβόρες. Ένα ποντίκι μπορεί να κοστίσει έως και 300 ευρώ. Στο ποσό αυτό προστίθενται οι δαπάνες για την τροφή του και το προσωπικό».

Άλλες εναλλακτικές λύσεις

Η τοξικολογία δεν είναι όμως η μόνη επιστήμη που οι ερευνητές αναζητούν εναλλακτικές μεθόδους. «Οι μελέτες φυσικών ανθρωπίνων ασθενειών, οι εξελιγμένες αναλύσεις ανθρώπινων κυττάρων και οι προηγμένες τεχνικές μοντελοποίησης υπολογιστών είναι συχνά λιγότερο δαπανηρές, πιο αποτελεσματικές και πολύ πιο ανθρώπινες», αναφέρει ο οικοτοξικολόγος Κρίστοφερ Φασμπέντερ, ο οποίος εργάζεται ως επιστημονικός σύμβουλος στην οργάνωση για την ηθική μεταχείριση των ζώων PETA.

Ο Χένγκστλερ υποστηρίζει ότι «σήμερα το πιο ασφαλές είναι να συνδυάζει κανείς πειράματα σε ζώα και εναλλακτικές μεθόδους, επειδή κάθε σύστημα παρουσιάζει τις δικές του ελλείψεις». Έτσι μειώνεται η πιθανότητα λάθους. Από την άλλη μεριά η PETA επικρίνει την άνιση κατανομή της χρηματοδότησης. Το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας είχε προϋπολογισμό 18,3 δισ. ευρώ για το 2019. Περίπου 4,5 εκατομμύρια ευρώ επενδύονται ετησίως στην έρευνα για εναλλακτικές μεθόδους. Εάν τελικά η επιστήμη είναι πρόθυμη να εγκαταλείψει τελείως τα πειράματα σε ζώα, θα φανεί τα επόμενα χρόνια…

Αν – Κριστίν Χέρμπε

Επιμέλεια: Μαγδαληνή Γκόγκου

Headlines